KSIĄŻKA DZIECIĘCA 1990-2005 Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej WYDAWNICTWO NAUKA - DYDAKTYKA - PRAKTYKA Książka dziecięca 1990-2005 Polish Librarians Association ОЕКСЖ^РГОАСТПС^^ГЖАСТШСШE CfflLDREN’S BOOK 1990-2005 Popular culture and high literature contexts Edited by: GrzegorzLESZCZYŃSKI Danuta ŚWIERCZYŃSKA-JELONEK Michał ZAJĄC WYDAWNICTWO Warsaw 2006 Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich МИЖА=®ТОЖТ¥КА=РМКТ¥КА KSIĄŻKA DZIECIĘCA 1990-2005 Konteksty kultury popularnej i literatury wysokiej Praca zbiorowa pod redakcją naukową: Grzegorza LESZCZYŃSKIEGO Danuty Ś WIERCZYŃSKIEJ-JELONEK MichałaZAJĄCA WYDAWNICTWO Warszawa 2006 Komitet Redakcyjny serii wydawniczej «М AUKA - DYDAKTYKA - PRAKTYKA» Marcin DRZEWIECKI (przewodniczący), Stanisław CZAJKA, Artur JAZDON, Barbara SOSIŃSKA-KALATA, Danuta KONIECZNA, Krzysztof MIGOŃ, Mieczysław MURASZKIEWICZ, Janusz NOWICKI (selaetarz), Joanna PAPUZIŃSKA-BEKSIAK,Wanda PINDLOWA, Maria PROCHNICKA, Jadwiga SADOWSKA. Barbara STEFANIAK, Elżbieta STEFAŃCZYK, Hanna TADEUSIEWICZ, Zbigniew ZMIGRODZKI Publikacja dofinansowana ze środków Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Wydziału Pedagogicznego i Wydziału Polonistyid Uniwersytetu Warszawskiego Recenzent prof, dr hab. Marcin DRZEW IEC Redakcja techniczna i korekta Anna LIS © Copyright by Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich ISBN 83-89316-62-5 CIP - Biblioteka Narodowa Książka dziecięca 1990-2005 : konteksty kultury popularnej i literatuiy wysokiej ; praca zbiorowa / pod red. nauk. Grzegorza Leszczyńskiego, Danuty Świerczyńskiej- Jelonek, Michała Zająca; Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskicłi. - Warszawa ; Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2006. - (Nauka, Dydaktyka, Praktyka ; 84) Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 00-335 Warszawa, ul. Konopczyńskiego 5/7 Warszawa 2006. Wyd. I. Ark. w>d. 16.0 Ark. druk. 17,75 Łamanie: Marta LACH Druk i oprawa; Zakład Poligraficzny PRIMUM, Kozerki 17a 05-825 Grodzisk Mazowiecki Spis treści Słowo wstępne........................................................................................................................ 7 Część I. Diagnozy 11 Joanna Papuzińska Wpływ świata mediów na kształt książki dziecięcej i styłe je j odbioru......................... 13 Krystyna Kossakowska-Jarosz Wzorce kultury masowej w książce dła dzieci......................................................................32 Jolanta Ługowska Stereotypy książki ambitnej dła młodego odbiorcy.............................................................55 Ryszard Waksmund Kicz i literatura wysoka........................................................................................................... 66 Anna Maria Krajewska Literacki obraz świata we współczesnej książce dla młodzieży...................................... 77 Anna Maria Czernow Intertekstualność we współczesnej fantastyce......................................................................91 Wioletta Wróblewska Postmodernizm we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży............................. 101 C zęść II. K on teksty Gertruda Skotnicka O kaszubskiej poezji dla dzieci........................................................................................... 119 Monika Pomirska Współczesne baśnie, legendy i podania pomorskie...................................................... 140 Alicja Вaluch Ilustracja, która prowadzi................................................................................................... 152 Michał Zając Nurty i style w edytorstwie książki dziecięcej................................................................... 163 Bożena Olszewska Edytorstwo współczesnych czasopism dła dzieci i młodzieży. Zarys problematyki .... 176 Dariusz Grygrowski Od literatury audialnej do literatury multimedialnej...................................................... 192 Grażyna Walczewska-Klimczak Dziecko w bibliotece................................................................................................................209 C zęść III. W a rtości Danuta Świerczyńska-Jelonek Dziecięce kryteria oceny książki......................................................................................... 227 ' Barbara Szargot Problem wartościowania książki dziecięcej w ujęciach współczesnej krytyki literackiej.................................................................................................................... 245 Grzegorz Leszczyński Kanon książek - pojęcie i sprzeczności.............................................................................. 255 Ilu stracje Contents F orew ord.....................................................................................................................................7 Part I. Diagnosis 11 Joanna Papuzińska Impact o f the world ofmedia on children's book shape and the styles o f its reception 13 Krystyna Kossakowska-Jarosz Patterns o f mass culture in children book......................................................................... 32 Jolanta Ługowska Stereotypes o f high literature in books for young people .................................................. 55 Ryszard Waksmund Kitsch and high literature........................................................................................................ 66 Anna Maria Krajewska Literary reflections o f reality in contemporary young adults ’ books..............................77 Anna Maria Czemow Intertextuality in contemporary fantasy literature............................................................. 91 Wioletta Wróblewska Postmodernism in contemporary children’s and young adults ’literature................... 101 Part II. Contexts Gertruda Skotnicka On Kashub children’s poetry................................................................................................. 119 Monika Pomirska Modern Pomeranian fairy tales, fables and legends......................................................140 Alicja Baluch Illustration which leads......................................................................................................... 152 Michał Zając Trends and styles in children’s book design and illustration..........................................163 Bożena Olszewska Contemporary editions o f children's and young adults ’ magazines. The outline o f the topic...........................................................................................................176 Dariusz Grygrowski From audio literature to multimedia literature.................................................................. 192 Grażyna Walczewska-Klimczak Child in the library..................................................................................................................209 Part III. Values Danuta Swierczyńska-Jelonek Child’s criteria o f book evaluation.......................................................................................227 Barbara Szargot The issue o f children’s book evaluation: contemporary literary critics ’ approach.. 245 Grzegorz Leszczyński Books ’ canon: term and contradictions............................................................... 255 Illustrations Słowo wstępne Tom, który oddajemy do rąk Czj^elników, powstał jako zespołowe przedsięwzięcie pracowników naukowych profesjonalnie związanych z dydaktyką akademicką oraz badaniami książki i czytelnictwa mlo- dego odbiorcy. Refleksja nad kondycją współczesnej literatury dziecięcej, kierunkami jej rozwoju, szansami obecności w kulturze naszej epoki, dynamizmem pirzemian form edytorskich - jest po­ trzebą chwili. Nie po raz pierwszy inspiruje dociekania badawcze i diagnozy krytycznej prowokuje do rozpoznania zjawisk najważ­ niejszych i sformułowania wniosków w kwestii koniecznych działań związanych z animacją czytelnictwa; tego typu przedsięwzięcia należą do pierwszoplanowych zadań badawczych. Naszą pracę trak­ tujemy jako realizację obowiązku przede wszystkim wobec biblio­ tekarzy i nauczycieli, studentów kierunków humanistycznych, śro­ dowisk krytycznych i wydawców. Rozpoznając rzeczywistość mamy nadzieję, że zdołamy wesprzeć tych, którzy rzeczywistość tę w ostateczny sposób kształtują. Współczesna książka rozwija się w bardzo specyficznych wa­ runkach, podlega ciśnieniu dynamiki przemian mentalnych, wpły­ wowi mediów elektronicznych, ulega przekształceniom edj^orskim, ‘ Por. m.in. Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI stulecia. Red. J. Papuzińska i G. Leszczyński. Warszawa 2002; Animacja czytelnictwa dziecięcego. Koncepcje — do­ świadczenia - postulaty. Red. J. Papuzińska i G. Walczewska-Klimczak. Płock 2004. literackim, plastycznym (piszą o tym Joanna Papuzińska, Alicja Baluch, Dariusz Grygrowski, Michał Zając). Zmieniają się zarów- rio okoliczności jej percepcji przez same dzieci (artykuł Danuty Świerczyńskiej-Jelonek), jak i kryteria ocen profesjonalnej krjrtyki i oczekiwania społeczne (Barbara Szargot, Grzegorz Leszczyński). Zmienia się rynek czasopism (Bożena Olszewska). Szara sfera „nie- czytania” wymusza poszukiwanie nowych, skutecznych, odpo­ wiadających wyzwaniom naszych czasów sposobów animacji czy­ telnictwa przez biblioteki (Grażyna Walczewska-Klimczak). Literatura dziecięca i młodzieżowa ostatnich kilkunastu lat roz­ wija się w ogniu ścierających się tendencji: z jednej strony zasadni­ czym punktem jej odniesienia są tradycyjne wzorce wypracowane przez zaliczane do kanonu dzieła wysokoartystyczne (studium Jo­ lanty Ługowskiej), z drugiej jednak podlega ogromnym wplj^vom kultury masowej (Krystyna Kossakowska-Jarosz), dla „zwabienia” czytelnika w sidła lektury wykorzystuje