Uniwersytet Warszawski Wydział Polonistyki Jerzy Łepkowski Nr albumu: 310899 Transhumanizm – nowa religia? Praca magisterska na kierunku kulturoznawstwo – wiedza o kulturze Praca wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. Marka Prejsa Instytut Kultury Polskiej Warszawa, czerwiec 2018 Oświadczenie kierującego pracą Oświadczam, że niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, że spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego. Data Podpis kierującego pracą Oświadczenie autora pracy Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napi- sana przez mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowią- zującymi przepisami. Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związa- nych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni. Oświadczam ponadto, że niniejsza wersja pracy jest identyczna z załączoną wersją elektro- niczną. Data Podpis autora pracy !2 Streszczenie W niniejszej pracy staram si" odpowiedzie# na tytu$owe pytanie, które nale%y rozumie# szero- ko: czy transhumanizm jest now& religi&, ale tak%e czy i w jaki sposób czerpie z idei religijnych, pe$ni religijne funkcje, jest uznawany za religi" i mo%e ewoluowa# w stron" religii. W pracy definiuj" trans- humanizm i prezentuj" jego nurty oraz sytuuj" go we wspó$czesnym kontek'cie przemian duchowych. Opisuj" tak%e oko$oreligijne (ród$a tej idei oraz przyk$ady religijnych koncepcji i inicjatyw w ramach transhumanizmu, omawiam technologie transhumanistyczne i poruszane przez nie zagadnienia i przedstawiam spo$eczn& recepcj" transhumanistycznych idei i wizji przysz$o'ci. W podsumowaniu rozwa%am przysz$o'# transhumanizmu jako religii i quasi-religijnej metanarracji. Słowa kluczowe <transhumanizm, religia, duchowość, technologia, Teilhard, Nietzsche, Darwin, posthumanizm, desekula- ryzacja> Temat pracy dyplomowej w języku angielskim Transhumanism – A New Religion? Dziedzina pracy (kody wg programu Socrates-Erasmus) 14.7 kulturoznawstwo !4 Transhumanizm – nowa religia? ! Mnich nad morzem, Caspar David Friedrich WSTĘP............................................................................................................................................................... 4 I TRANSHUMANIZM – DEFINICJE I ROZRÓŻNIENIA........................................................................... 7 Co to jest transhumanizm? ........................................................................................................................7 Transhumanizm praktyczny i transhumanizm teoretyczny ...................................................................9 Próba definicji opisowej .............................................................................................................................11 Dziedziny i nurty transhumanizmu ...........................................................................................................12 Immortalizm ............................................................................................................................................13 Krionika .............................................................................................................................................14 Anti-aging ..........................................................................................................................................17 Cyborgizm ...............................................................................................................................................18 Singularytarianizm ..................................................................................................................................22 Abolicjonizm etyczny ..............................................................................................................................29 Postgenderyzm ........................................................................................................................................30 Technogajanizm .......................................................................................................................................31 Posthumanizm a transhumanizm ..............................................................................................................32 II PRZEMIANY DUCHOWOŚCI ZACHODU: ..............................................................................................34 SEKULARYZACJA – DESEKULARYZACJA ............................................................................................34 Sekularyzacja Europy................................................................................................................................. 34 Karol Darwin ...........................................................................................................................................36 Fryderyk Nietzsche ..................................................................................................................................39 Teza sekularyzacyjna ..................................................................................................................................43 Peter L. Berger ........................................................................................................................................45 Krytyka paradygmatu: Thomas Luckmann ............................................................................................46 Nowy paradygmat .......................................................................................................................................47 III RELIGIJNE ŹRÓDŁA TRANSHUMANIZMU ...........................................................................................51 Mit ................................................................................................................................................................51 Mit Oświecenia ............................................................................................................................................55 Duchowe konsekwencje teorii ewolucji .....................................................................................................56 Przebudzenie okultystyczne ....................................................................................................................57 Naukowy ateizm i wiara w ewolucj" ......................................................................................................59 Science i fiction ..................................................................................................................................61 J. B. S. Haldane .................................................................................................................................62 Julian Huxley .....................................................................................................................................63 Pierre Teilhard de Chardin ........................................................................................................................65 Religia nauki ............................................................................................................................................67 Autoewolucja........................................................................................................................................... 68 Zagro%enia i odpowiedzialno'# cz$owieka ..............................................................................................69 Noosfera ..................................................................................................................................................70 Punkt Omega ...........................................................................................................................................70 Wp$yw my'li Teilharda de Chardina na transhumanizm ........................................................................71 Internet, postczłowiek i Osobliwość ..................................................................................................72 Metafizyka trzeciego tysiąclecia ........................................................................................................73 Niewygodne dziedzictwo ....................................................................................................................74 Nietzsche + ...................................................................................................................................................76 Nadcz$owiek ............................................................................................................................................76 Wp$yw Nietzschego na transhumanizm ..................................................................................................79 Otwarcie ..................................................................................................................................................82 IV POLA METAFIZYCZNE TRANSHUMANIZMU .......................................................................................83 Religie transhumanistyczne? .....................................................................................................................83 Rosyjski kosmizm ...................................................................................................................................83 Euvolution.com i prometeizm .................................................................................................................84