ASAS MULLERES,MULLERES, OBXECTOOBXECTO EE SUXEITOSUXEITO DADA ARTEARTE Guillermina Domínguez Data de publicación: 24/07/2009 CONSELLO DA CULTURA GALEGA Comisión de Igualdade Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia) Tel: +34 981 957 202/ Fax: +34 981 957 205 / [email protected] AS MULLERES, OBXECTO E SUXEITO DA ARTE Data de publicación: 24/07/2009 Guillermina Domínguez ANTIGÜIDADE “Fausto.- ¿Quen é isa? Mefistófeles.- Mírala ben. É Lilith. Fausto.- ¿Quen? Mefistófeles.- A primeira muller de Adán. Gárdate da súa fermosa cabeleira, a única gala que luce. Cando con ela atrapa a un rapaz non o deixa doadamente.” (Goethe: “Fausto) século XV Irmáns Limbourg. O Paraíso Terreal ,detalle. Miniatura do manuscrito iluminado, Século XV. Les tres riches heures du Duc de Berry. Condé, Chantilly Representación escultórica de Eva , “La tentación de Baixorrelevo de Pandora, creada Eva”.Capitel da portada da Catedral de Autun. sempre aparece, por Zeus,como castigo dos homes. tentadora, responsable dos males do mundo. Da caixa que está abrindo, saían as dores e as calamidades, segundo Hesíodo. Se ben na imaxe do Libro de Horas do Duque de Berry, a muller con cola de serpe é unha das moitas representacións do diablo (foto 1), na obra de Cox, cuxa protagonista es Lilith, o artista ofrécenos unha dobre exéxeses do personaxe: así, na parte superior, Lilith aparece como unha Eva seductora e seducida pola serpe, o seu corpo é totalmente humano; sen embargo na parte inferior, Cox, (séc.XIX) recorda a parte infernal de Lilith e represéntaa na súa forma metade humana, metade réptil; este réptil de símbolos polivalentes, principio feminino e do mal inherente a todo o terreal, ía a ser un dos emblemas máis recorrentes da iconografía da muller perversa, tanto na literatura Kenyon Cox,Lilith,c.1892 como nas artes visuais. Venus de Willendorf. Venus Grimaldi, Museo de Musée des Historia Natural. Antiquités St. Viena. Germain, Laye 25000-19000 aC. 25000-19000 a C. O rostro e as extremidades presentan un tratamento moi superficial, atribuíble á escasa importancia que tiñan dentro da representación. AFRODITA CNIDIA OU DE CNIDO A FRINÉ DE PRAXÍTELES: Revela a naturaleza da deusa do amor que Praxíteles mostra sen veos. Senos desenvolvidos, amplas cadeiras, pernas torneadas e finamente articulados os nocellos. Todo, nela, anuncia o Amor. “(…) de tódolos seres que senten e coñecen, nós as mulleres somos as mais desventuradas, porque necesitamos comprar primeiro un esposo, a forza de grandes riquezas e darlle o señorío do nosos corpo; (...) Se conxenia con nós e é a maior dita, e sofre sen repugnancia o xugo, é envexable a vida; se non, vale máis morrer (...) Verdade é que din que pasamos a vida no noso fogar, libres de perigos, e que eles pelexan coa lanza; pero pensan mal, que mais quixera eu que embrazar tres veces o escudo, mais que parir unha soa.” EURÍPIDES: Medea Coré, elemento dun grupo. Arte grega arcaica. Samos 570 a.C. Mulleres fiando.Lastra pintada. Fresco procedente da necrópoles de Laghetto,tumba 10, de caixa, feminina. 2º 17 do século IV a.X.C. Trátase dunha escena de xineceo: a defunta está representada mentres entrégase ó labor do fiado, actividade netamente feminina, axudada por unha doncela que lle tende un canastro.Neste período xorde un tipo de iconografía da que a muller é a protagonista, en canto que é señora e gardiana do oikos, a casa, e de tódolos seus valores, imaxe de virtude e austeridade Na Fonte (ca. 460). Píxide de figuras roxas. No Xineceo (ca.460). Píxide de figuras Londres, British Museum. roxas. Londres. British Museum Fiando Lá (ca.490). Copa de figuras roxas. Antikenmuseum. Berlín O Tecido (ca.540) Lecito de figuras negras. Nueva York. MOMA (Metropolitan Museum of Art) Cortesana atándose a sandalia. Detalle dunha ánfora antiga de figuras roxas, arte grega arcaica. 520 a.X. Anuncio publicitario na Rúa de Mármore, sinalando a “Casa do Amor” Efeso. Turquía. EVA AVE A « muller adúltera »- EVA. NôtreDamede Vauclair, Porta das Praterías. Cat. escultura de madeira. Século XII De Santiago de Compostela. Século XII Ilustración do Beato del Apocalipses de Xirona. 975. Ende IDADE MEDIA Autorretrato da monxa Guda . 2ª metade do século XII. Frankfurt. Stadt-und Universitätsbibliothek, ms.lat.13601, f. 2r. Homilia super Evangilia Guda, peccatrix mulier, scripsit et pinxit hunc librum ( Guda, muller pecadora, escribiu e pintou este libro) A Escritora Claricia (ca.1200). Salterio, Q, inicial do salmo 51. Baltimore, Walters Gallery Cristina de Pisán Cristina refutando o docto discurso dos varóns. “Le Livre des femmes nobles et renommées. Bibliothèque Nationale de París. “O espacio da escritura”: Cristina de Pizán en su estude. Le Livre de la Cité des Dames, British Library de Londres. RENACEMENTO E BARROCO Muller pintando ó fresco. Século XV. Giovanni Boccaccio Pintora con axudante home. Século XV. Giovanni Boccaccio. Muller que pinta ó fresco.Século XV. Pintora con axudante home.Século XV. Giovanni Boccaccio. Giovanni Boccaccio. Le livre des cleres et nobles femmes. Le livre des cleres et nobles femmes. París.Bibliothéque Nationale,ms.fr.599.f.53 v París.Bibliothéque Nationale,ms.fr.1240.f 86 Muller que esculpe. Século XV. Giovanni Boccaccio. Le livre des cleres et nobles femmes. París.Bibliothéque Nationale. Miniatura del Scivias (Coñece as Sendas do Señor). “…E de pronto comprendín o sentido dos libros, dos salterios, dos evanxeos e doutros volumes católicos aínda sen coñecer a explicación de cada unha das palabras do texto, nin a división das sílabas, nin os casos nin los tempos Parte Primeira. Hildegarda de Bingen. 1141. Século XII Sofonisba Anguissola “Niño mordido por un cangrexo, 1559 Autorretrato, 1561 Sofonisba Anguissola. “Bernardino Campi retratando a Sofonisba Anguissola”, finais da década de 1550 Elisabetta Sirani Lavinia Fontana.”Consagración de la Virgen”, 1559 Retrato de Anna María Ranuzzi, como, La Caridad, 1665 Elisabetta Sirani.”Porcia ferindose no muslo, 1664 Artemisia Gentileschi “Autorretrato como Alegoría da Pintura,década de 1630.Represéntase como muller artista, non coma unha dama, senón no mesmo acto de pintar.artista e alegoría fundidas, Gentileschi outorgase os atributos da personificación da Pintura. Artemisia Gentileschi.”Susana e os vellos, 1610 Tintoretto Susana e os vellos, 1555-1556. Artemisia Gentileschi.”Judit decapitando a Holofernes” 1618 Caravaggio. “Judith cortandolle a cabeza a Holofernes” 1571-1610 Catherine Read,Lady Anne Lee bordando, 1764. FranÇoise Duparc,Muller facendo calceta,finais do século XVIII. Adélaide Labille-Guïard, “Retrato de Madame Mitoire e os seus fillos, 1783. Elisabeth Louise Vigée-Lebrun Retrato de María Antonieta cos seus fillos Retrato da artista coa súa filla. 1787 1789 SÉCULO XIX Gustave Courbet. “O estudio do pintor”. 1854-1855. París . Museo d’Orsay “Alumnas na National Gallery”IllustratedLondon News, 21 de Novembro de 1885. Alice Barber Stephens, “ A clase de nu feminino para señoritas”,1879. Rosa Bonheur. “A feira de cabalos”, 1855. Mary Cassatt (Pittsburgh, 1844- Mesnil-Théribus Oise, 1926). “Jeune Femme lisant dans un Jardin” (1880). (Rapaza lendo nun xardín) Eva Gonzales 1849-1883 “La Jeune Elève. (1871-1872). A alumna) Berthe Morisot 1841- 1895 “Portrait de Berthe Morisot et de sa Fille. (1885).Retrato de Berthe Morisot e maila súa filla E. Gonzáles “Un palco no teatro dos italianos” de 1874 Mary Cassatt .“Muller vestida de negro na ópera”. 1879 Museum of Fine Arts, Boston, the Charles Henry Hayden Fund. Marie Bracquemond, “Les trois Grâces”1880. Marie de Chemille, Maine-et Loire. Berthe Morisot. “Figura de muller” (Antes do teatro) .1875-1876. Galerie Schroder und leisewitz. Bremen.Fot. Cortesía de Galerie Beauveau. Bherthe Morisot. “Au Bal”,1875 (No baile). Musée Marmottan, París. Fot.: Routhier/ Studio Lourmel CAMILLE CLAUDEL. 1864-1943 Camille Claudel, coa pintora Gita Theuriet, e traballando no seu grupo Sakountala (L’abandon), xunto á súa amiga inglesa, a fotógrafa Jessie Lipscomb. Camille Claudel.”L’Abandone ou Sakountala”,1888. Auguste Rodin. “ El Beso” Pasando lista despois dun combate, Crimea”1874 Elizabeth Thompson. “A institutriz” 1864 de R. Solomon Anna Lea Merritt “ A guerra” no ano 1883. Descríbeo ela mesma: Cinco mulleres e un rapaz agardan o regreso dos guerreiros ataviadas á antiga”. Así expresa o seu respecto pola antigüidade clásica e tamén, amosa o lado feminino da guerra: a ansiedade, os tremores e a longa espera, opostas á glorificación da guerra que facía a Thompson (lady Butler). Apoiaba a ideoloxía das esferas separadas opoñendo pureza e pasividade ós homes de acción desfilando na rúa,afirmaba o punto de vista dominante da feminidade, aportando unha crítica ás fazañas masculinas. Lilly Martin Spencer,”As dúas nos murcharemos”.1869 Tapa de Cesto de costura cunha consigna abolicionista, 1830-1850. “Ferrocarril Subteráneo”, 1870-1890 “Os Dereitos da Muller”, cobertor, década de 1850 PACHTWORK, alusivo, ó abolicionismo e ás primeiras reaccións do“feminismo”. Harriet Powers 1889 Inés Flórez.”Un Retrato”, 1896 Margarita Arosa,”La Baigneuse”, 1887. (A Bañista) Elena Brockmann, “La Chochara”, 1887 Antonia de Bañuelos, “O espertar dun neno”.1890 Mrs. Herbert Duckworth Fotografía en Bromuro de prata. Xulia Margaret Cameron. 1867 Condesa de Castiglione Mayer y Pierson. 1850-1860 Revistas de Moda SÉCULO XX Edvard Munch, 1863-1944. “O Val da vida”, 1899-1900. Sonia Delaunay, 1885-1979 “Tiven tres vidas: unha para Robert, outra para o meu fillo e os meus netos e outra máis curta para mín. Non me arrepinto de non terme preocupado máis de mín mesma. Non tiven tempo.” Sonia Delaunay, 1932 Natalia Goncharova. 1881-1962 Natalia Goncharova diante do seu biombo para “Les Espagnoles”. París 1920 Hannah Höch. 1889- 1978. Collage, 1919 “Cortei có coitelo da cociña na última época cultural da barriga cerveceira de Weimar, Alemaña 1919” Me gustaría borrar os límites fixados que aos humanos, seguros de nos mesmos,nos gusta debuxar arredor de calquera cousa que poidamos conseguir.” “A maior parte da xente Georgia O’Keeffe: 1887-1986 das cidades Red Mesa, 1917 vai correndo dun lado para outro,non ten tempo para mirar unha flor.