DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO Olsztyn, dnia 25 maja 2017 r. Poz. 2461 UCHWAŁA NR XLVIII/356/2017 RADY POWIATU W KĘTRZYNIE z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie przyjęcia "Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Kętrzyńskiego na lata 2018 - 2021" Na podstawie art. 4 ust. 1 pkt. 7 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2016 poz. 814 ze zm.), oraz art. 87 ust. 3 ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014r., poz.1446 z późn. zm.) po uzyskaniu pozytywnej opinii Warmińsko- Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie znak IZNR.5120.6.2017.pm z dnia 20.03.2017r. Rada Powiatu w Kętrzynie uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Kętrzyńskiego na lata 2018-2021 stanowiący załącznik do niniejszej uchwały § 2. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Powiatu w Kętrzynie § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Warmińsko-Mazurskiego Przewodniczący Rady Powiatu w Kętrzynie Łukasz Jakub Wiśniewski Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego – 2 – Poz. 2461 Załącznik do Uchwały Nr XLVIII/356/2017 Rady Powiatu w Kętrzynie z dnia 27 kwietnia 2017 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2018-2021 Kętrzyn 2017r. Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego – 3 – Poz. 2461 Spis treści: Wstęp ..............................................................................................................................1 I. Podstawa prawna opracowania programu opieki nad zabytkami……….………………2 II. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce …..………………3 III. Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego………18 IV. Charakterystyka zasobów…………………………………………………………..…22 IV. 1. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego…………………………………….34 IV. 2. Analiza szans i zagrożeń ……………………………………….................39 V. Założenia programowe ………………………………………………………………...41 V. 1. Priorytety, kierunki działań i zadania ……………………………………...43 V. 2. Instrumentarium i zasady oceny realizacji programu ……………………………….46 VI. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami, realizacja i finansowanie zadań z zakresu ochrony zabytków………………………………………………47 Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego – 4 – Poz. 2461 WSTĘP „Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Kętrzyńskiego na lata 2018-2021”, zwany dalej Programem określa cele i kierunki działań, które powinny być podejmowane w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Istotą Programu jest wytyczenie zadań, które winny być realizowane w odniesieniu do wszystkich obiektów zabytkowych znajdujących się w granicach administracyjnych powiatu kętrzyńskiego. Formułując Program przyjęto zadania należące z mocy ustawy do obowiązków powiatu. Zarysowano ogólną politykę powiatu kętrzyńskiego w dziedzinie opieki nad zabytkami, nie naruszając przy tym kompetencji poszczególnych gmin i praw właścicieli. Program ma na celu: - włączenie problematyki ochrony zabytków do bieżących zadań Rady Powiatu; - uwzględnianie uwarunkowań prawnych opieki nad zabytkami jako istotną częścią dziedzictwa kulturowego; - rozpoznawanie potrzeb dotyczących podejmowania działań zmierzających do zahamowania procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; - kreowanie wizerunku powiatu poprzez eksponowanie zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych poprzez poprawę stanu wiedzy na temat roli i potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego; - tworzenie warunków współpracy z właścicielami i dysponentami obiektów zabytkowych poprzez wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi nakładów finansowych na ich opiekę, w tym w szczególności wdrożenie działań sprzyjających pozyskiwaniu środków; - aktywne i skuteczne zarządzanie zasobami dziedzictwa kulturowego powiatu oraz wspieranie aktywności lokalnej w zakresie poszanowania i ochrony zabytków; - budowanie tożsamości oraz prestiżu powiatu w oparciu o rolę i znaczenie dziedzictwa kulturowego; - budowanie spójnej polityki ochrony zabytków w perspektywie wieloletniej oraz wdrożenie instrumentów finansowych wspierających działania właścicieli i dysponentów obiektów zabytkowych w zakresie prowadzenia prac remontowych przy obiektach zabytkowych. Oczekiwanymi rezultatami powinna być poprawa stanu zachowania zabytków, wyeksponowanie walorów krajobrazu kulturowego oraz wykorzystanie zabytków na potrzeby turystyczne, społeczne i gospodarcze. Program dzięki podejmowaniu planowych działań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami ma służy szeroko pojętemu rozwojowi i promocji powiatu, również w zakresie turystyki czy ochrony środowiska. Głównymi adresatami Programu jest społeczność lokalna, bezpośrednio zainteresowana polepszeniem stanu zachowania materialnego dziedzictwa kulturowego. Dotyczy to przede wszystkim obecnych oraz przyszłych właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych, animatorów życia kulturalnego, lokalnych wspólnot, jak również władz samorządowych poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu kętrzyńskiego, posiadających rzeczywiste instrumenty ochrony zabytków. Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego – 5 – Poz. 2461 Program już z samej definicji określonej w ustawie jest dokumentem, który wymaga cyklicznej aktualizacji. Stąd Program na lata 2018-2021 jest aktualizacją pierwszego „Programu Opieki nad Zabytkami Powiatu Kętrzyńskiego na lata 2014-2017” (Uchwała Nr XXIX/256/2014 Rady Powiatu z dnia 20 marca 2014r.), opublikowany w Dzienniku Urzędowym Województwa Warmińsko-Mazurskiego dnia 23 kwietnia 2014r. (Dz. U. z 2014r., poz. 1662). Zawarte w niniejszym dokumencie wytyczne winny obrazować zakres i główne kierunki działania, których treści stanowiłyby punkt odniesienia dla konstruowania jego kolejnych modyfikacji. I. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Podstawę prawną opracowania Programu stanowią zapisy art. 87 Ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz. U. z 2014r., poz.1446 z późn. zm.), zwaną dalej Ustawą. Ustawa wprowadza obowiązek sporządzania programów opieki nad zabytkami zarówno na szczeblu wojewódzkim, powiatowym, jak i gminnym. Zgodnie z art. 87 ust. 1 cytowanej wyżej Ustawy zarząd powiatu sporządza na okres 4 lat powiatowy program opieki nad zabytkami, który po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków przyjmuje rada powiatu. Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym, a z jego realizacji zarząd powiatu sporządza, co 2 lata sprawozdanie, które następnie przedstawia radzie powiatu. Cele programu wymieniono w art. 87, ust. 2. Są to: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami: 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. II. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE Dziedzictwo kulturowe zostało objęte ochroną zadeklarowaną już na poziomie ustawy zasadniczej. Fundament systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce stanowi Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego – 6 – Poz. 2461 kwietnia 1997r. (Dz. U. z 1997r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). W przepisach art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 objęła zabytki ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela. „Rzeczpospolita Polska […] strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5), […] stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art. 6. ust. 1), oraz że każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa (art. 86)”. Zabytki w swych niematerialnych wartościach są dobrem wspólnym, nad którym pieczę kodyfikuje artykuł 82 Konstytucji stanowiący: „obowiązkiem Obywatela (....) jest troska o dobro wspólne. Ochrona i konserwacja zabytków jest istotnym elementem polityki kulturalnej Państwa, są one bowiem nie tylko śladem przeszłości, ale także cennym składnikiem kultury współczesnej, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego człowiekowi środowiska jego życia”. Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest działaniem w ważnym interesie publicznym ze względu na znaczenie zabytków w procesie edukacji, humanizacji społeczeństwa, jego kulturowej identyfikacji, wreszcie także znaczenie dla sfery ekonomii i gospodarki. Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest wymieniona wyżej Ustawa (Ustawa o ochronie zabytków