VodiĀ za starije graāane grada Zagreba Grad Zagreb Gradski ured za socijalnu zaštitu i osobe s invaliditetom Grad Zagreb Gradski ured za socijalnu zaštitu i osobe s invaliditetom VODIČ ZA STARIJE GRAĐANE GRADA ZAGREBA Zagreb, 2017. Nakladnik GRAD ZAGREB Gradski ured za socijalnu zaštitu i osobe s invaliditetom Glavna urednica mr. Višnja Fortuna Uredništvo Romana Galić, univ. spec. act. soc. Andreja Ninić Suradnici Antonija Bobić Maja Bižić Odak Ana Bilić Maja Vučković Grafi čko oblikovanje Milivoj Milić Kartografi ja i tisak Intergrafi ka TTŽ, Zagreb Peto dopunjeno i izmijenjeno izdanje Naklada 5 000 primjeraka ISBN 978-953-7479-69-5 CIP zapis dostupan u računalnome katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 000961424. Poštovane sugrađanke, poštovani sugrađani, dragi čitatelji, dodati život godinama, podizanje kvalitete živo- ta starijim osobama i stvaranje uvjeta za aktivno i zdravo starenje, misija je Grada Zagreba skoro 20 godina. To činimo na različite načine; od osigurava- nja različitih servisa i usluga prilagođenih potrebama starijih osoba, putem različitih aktivnosti projekta “Gerontološki centri Grada Zagreba” koje su za sve korisnike besplatne, do izdavanja publikacija namije- njenima starijoj populaciji. Pred vama je peto po redu izdanje Vodiča za starije građane Grada Zagreba kojeg je bilo potrebno izmijeniti i dopuniti novim informacijama. Zadržali smo prepo- znatljivu formu Vodiča jer je, prema mišljenjima čitatelja, sadržaj odabran, priprem- ljen i prezentiran na primjeren i razumljiv način. Svrha i ovog izdanja Vodiča je učiniti informacije što dostupnijima i razumlji- vijima osobama starije životne dobi, a ujedno ih upoznati s pravima i mogućnostima u našem prekrasnom gradu. Vodič je namijenjen i profesionalnim i neformalnim pomagačima, članovima obitelji te prijateljima starijih. Od našeg prvog izdanja 2001. godine Vodič je pronašao 40 000 svojih čitatelja. Stoga vjerujem da će Vam i ovo izdanje Vodiča biti koristan izvor informacija, a ujedno i poticaj za nove aktivnosti u vašim životima. GRADONAČELNIK GRADA ZAGREBA Milan Bandić Tko je u ogledalu? | 4 | Korisnici Doma za starije osobe Peščenica, Zagreb | Autorica fotografi ja: Božica Malbašić Nikada niste prestari da si postavite novi cilj ili sanjate novi san. Les Brown | 5 | sadržaj NAČELA UJEDINJENIH NARODA ZA STARIJE LJUDE .............................................................................................. 9 1. SOCIJALNA ZAŠTITA .................................................................................. 11 1.1. Ministarstvo za demografi ju, obitelj, mlade i socijalnu politiku 13 1.2. Centar za socijalnu skrb Zagreb ......................................................... 14 1.3. Gradski ured za socijalnu zaštitu i osobe s invaliditetom ............ 21 1.4. Gradski ured za branitelje ................................................................... 34 1.5. Pružatelji usluge smještaja za starije osobe ...................................... 37 1.6. Pružatelji usluge pomoći u kući ........................................................ 42 1.7. Ustanova “Dobri dom” Grada Zagreba ........................................... 42 1.8. Dom za djecu i odrasle žrtve obiteljskog nasilja “Duga – Zagreb” ................................................................................... 43 1.9. Dom za psihički bolesne odrasle osobe Zagreb ............................. 43 2. ZDRAVSTVENA ZAŠTITA .......................................................................... 45 2.1. Ministarstvo zdravstva ......................................................................... 53 2.2. Hrvatski zavod za zdravstveno osiguranje ....................................... 53 2.3. Gradski ured za socijalnu zaštitu i osobe s invaliditetom ............ 56 2.4. Gradski ured za zdravstvo ................................................................... 56 2.5. Nastavni zavod za javno zdravstvo “Dr. Andrija Štampar” ......... 57 2.6. Zdravstvene ustanove ........................................................................... 58 2.7. Ustanova za zdravstvenu njegu u kući – Zagreb ........................... 63 Centar za koordinaciju palijativne skrbi u Gradu Zagrebu 3. MIROVINSKO OSIGURANJE ................................................................... 67 3.1. Hrvatski zavod za mirovinsko osiguranje ........................................ 69 3.2. Zavod za vještačenje, profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba s invaliditetom ................................................ 87 | 6 | 4. ORGANIZACIJE CIVILNOG DRUŠTVA ZA POMOĆ STARIJIM OSOBAMA .............................................................. 89 4.1. Udruge za pomoć starijim osobama ................................................. 91 4.2. Udruge umirovljenika .......................................................................... 93 4.3. Gradsko društvo Crvenog križa Zagreb .......................................... 95 4.4. Caritas Zagrebačke nadbiskupije ...................................................... 99 4.5. Zaklade .................................................................................................... 101 5. KULTURA, OBRAZOVANJE I SPORT ZA STARIJE OSOBE .... 107 5.1. Kultura .................................................................................................... 109 5.2. Obrazovanje za starije osobe .............................................................. 120 5.3. Sport za starije osobe ............................................................................ 122 6. KORISNE INFORMACIJE .......................................................................... 127 7. SAVJETI I PREPORUKE ............................................................................. 145 7.1. Osnove o starenju i starosti ................................................................ 147 7.1.a) Primarna, sekundarna i tercijarna prevencija za starije osobe .... 151 7.1.b) Preporučene zdravstvene mjere za starije osobe pri izlaganju visokim temperaturama ..................................................... 153 7.1.c) Upozorenja najvišeg stupnja rizika za starije osobe radi niskih temperatura ................................................................................ 155 7.1.d) Osam prehrambenih pravila .............................................................. 156 7.2. Prevencija padova i povećanje sigurnosti u domu populacije 65+ ....................................................................................... 157 7.3. Vrijeme za slobodno vrijeme – poticanje, razvijanje i/ili održavanje sposobnosti populacije 65+ ........................................... 160 7.4. Kako održati kognitivne sposobnosti – pamćenja za sva vremena ....................................................................................... 163 7.5. Zašto je potrebno tjelesno vježbanje u starijoj životnoj dobi? .... 167 | 7 | sadržaj 7.6. Kako komunicirati sa starijim osobama oštećena vida i sluha? .. 170 7.7. Pomagala i ergonomska prilagodba pribora za provedbu aktivnosti svskodnevnog života ......................................................... 173 7.8. Visoki krvni tlak (hipertenzija) .......................................................... 180 7.9. Što je ulkusna bolest? ........................................................................... 185 7.10. Šećerna bolest ........................................................................................ 187 7.11. Lice demencije pad čovjeka – što trebamo znati o Alzheimerovoj bolesti ........................................................................... 192 7.12. Dekubitus i značenje prehrane u liječenju ...................................... 197 7.13. Uvjeti za izdavanje znaka pristupačnosti ......................................... 200 7.14. Sprječavanje i prevencija kaznenih djela .......................................... 201 7.15. Nasilje nad starijim osobama u obitelji ........................................... 203 7.16. Palijativna skrb u našoj zajednici ...................................................... 206 7.17. Žalovanje prije i poslije smrti ............................................................. 208 7.18. Oporuka .................................................................................................. 211 7.19. Ugovor o doživotnom uzdržavanju .................................................. 213 7.20. Ugovor o dosmrtnom uzdržavanju ................................................... 215 PRILOZI 1. Mapa domova za starije osobe na području Zagreba ........................... 44 2. Mreža tramvajskih linija .............................................................................. 144 3. Redovi vožnje noćnih tramvajskih linija ................................................. 144 | 8 | NAČELA UJEDINJENIH NARODA ZA STARIJE LJUDE Dana 16. prosinca 1991. Glavna skupština Ujedinjenih naroda prihvatila je rezoluciju 46/91 koja sadrži načela Ujedinjenih naroda za starije ljude, a svrha im je poboljšati život u starijoj dobi. Vlade svih zemalja potaknute su da uključe ova načela u svoje nacionalne programe uvijek kada je to moguće. NEOVISNOST Starijim ljudima trebalo bi omogućiti sljedeće: Q dostupnost prikladne hrane, vode, stanovanja, odjeće i zdravstvene skrbi kroz osiguranje dohotka, obiteljske podrške i potpore zajednice, te kroz samopomoć; Q mogućnost rada ili pristup drugim aktivnostima kojima bi se osigurao dohodak; Q mogućnost sudjelovanja u odlučivanju kada i prema kojem rasporedu će ići u mirovinu; Q pristup odgovarajućim obrazovnim programima i