T.C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLETİŞİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI “HAKKÂRİLİ İZLEYİCİLERİN TELEVİZYON İZLEME TERCİHLERİ, DOYUMLARI VE TRT 6” YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Doç.Dr. Vedat ÇAKIR Önder BOZKURT ELAZIĞ-2012 I T.C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLETİŞİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI “HAKKÂRİLİ İZLEYİCİLERİN TELEVİZYON İZLEME TERCİHLERİ, DOYUMLARI VE TRT 6” YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Doç.Dr. Vedat ÇAKIR Önder BOZKURT Jürimiz, ............... tarihinde yapılan yüksek lisans tezini oy birliği / oy çokluğu ile başarılı saymıştır. Jüri Üyeleri: 1. 2. 3. 4. F.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun ........... ..tarih ve ........ sayılı kararıyla bu tezin kabulü onaylanmıştır. Prof. Dr. Erdal AÇIKSES Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü II ÖZET Yüksek Lisans Tezi Hakkârili İzleyicilerin Televizyon İzleme Tercihleri Doyumları Ve TRT 6 Önder BOZKURT Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Elazığ - 2012; Sayfa: IX + 135 Hakkârili izleyicilerin televizyon izleme tercihleri, doyumları ve TRT 6 adını taşıyan bu çalışmada ilk olarak; kitle iletişim araştırmaları konusunda izleyiciyi merkeze alan kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı geleneğinin tarihsel gelişimi, yaklaşımın temel dayanakları ve bu yaklaşıma yöneltilen eleştirilerden söz edilmektedir. Çalışmanın ikinci kısmında, ülkemizde farklı dil ve lehçelerde yapılan radyo ve televizyon yayıncılığı mevzuat boyutuyla irdelenmeye çalışılmış, bu alanda ülkemiz görsel işitsel mevzuatının AB mevzuatına yakınlaştırılması çalışmaları ele alınmıştır. Hatırlanacağı üzere, ilk olarak TRT’de ve sonrasında özel radyo ve televizyon kuruluşları bünyesinde yapılmış olan farklı dil ve lehçelerdeki yayınlar, 24 saat yayın yapan TRT 6 ile birlikte farklı bir boyut kazanmıştır. Ayrıca bu bölümün sonlarına doğru, farklı dil ve lehçelerde yayın konusunda AB İlerleme Raporlarındaki yorum ve eleştirilere de yer verilmektedir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde, yapılmış olan alan araştırmasının sonuçları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Hakkârili izleyicilerin televizyon izleme tercihleri ve doyumlarının neler olduğu, televizyon izleme motivasyonları ve alışkanlıkları ile sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler araştırılmış ve son olarak Hakkarili izleyicilerin Kürtçe yayın yapan televizyon kanallarından en çok hangilerini izledikleri ile TRT 6 kanalının yayına başladığı günden bu zamana kadar Hakkâri ilinde algılanışı, kanala yönelik tutum ve davranışlar ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı, Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılan Radyo ve Televizyon Yayınları, TRT 6. III ABSTRACT Master Thesis Hakkâri’s Vıewers Televısıon Vıewıng Preferences, Satısfactıon And TRT 6 Önder BOZKURT The University of Firat The Institute Of Social Science Communication Sciences Main Branch Elazığ - 2012, Page: IX + 135 In this study which is called Hakkâri’s viewers of television viewing preferences, satisfactions TRT 6, the mass communications research center of the audience about the historical development of the tradition of the uses and gratifications approach, the main bases and the criticism of this approach are discussed. In the second part of the study, different languages and dialects in our country in an attempt to explicate aspects of radio and television broadcasting legislation, legislation with EU legislation in this field approximation of audiovisual works in our country are discussed. To be remembered,first in TRT and then in private radio and televisions organisations which broadcast in different languages and dialects with TRT 6 which broadcasts 24 hours a day have gained a different dimension. Also towards the end of this chapter, the comments and criticism in EU Progress reports published in different languages and dialects are also included. In the third and final section, which is made of the results of field research are put forward. What the preferences of Hakkari’s viewers viewing preferences and satisfaction,television viewing habits and the motivations and the relationships between socio-demographic variables are studied, and finally it is tried to put forward what Hakkâri’s viewers watch the most among the Kurdish TV channels and the perception of TRT 6 Channel and the approach and behavious to the channel from the beginning till now in Hakkari. Key Words: Uses and Gratifications Theory, The Radio and Television Broadcasts in Different Languages and Dialects, TRT 6. IV İÇİNDEKİLER ÖZET .............................................................................................................................. II ABSTRACT ................................................................................................................... III İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. IV TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................... VII ÖN SÖZ ...................................................................................................................... VIII KISALTMALAR .......................................................................................................... IX GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM 1. İZLEYİCİ ARAŞTIRMALARI VE KULLANIMLAR VE DOYUMLAR YAKLAŞIMI ................................................................................................................... 4 1.1. İzleyici Araştırmaları ................................................................................................. 4 1.1.1. Yapısalcı Yaklaşım ............................................................................................. 5 1.1.2.Davranışsal-İşlevsel Yaklaşım ............................................................................. 6 1.1.3.Sosyo-Kültürel İzleyici Araştırması ..................................................................... 7 1.1.4.Etkiler Araştırması ............................................................................................... 8 1.1.5.Alımlama Analizleri ........................................................................................... 12 1.2.Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı ........................................................................ 14 1.2.1. Tarihsel Gelişimi ............................................................................................... 17 1.2.2.Etkin İzleyici Yaklaşımı ..................................................................................... 21 1.2.3.Doyumlar............................................................................................................ 21 1.2.4.Gereksinimler ..................................................................................................... 29 1.2.5. Sosyal ve Psikolojik Nedenler .......................................................................... 31 1.3.Yaklaşıma Yönelik Eleştiriler ................................................................................... 36 İKİNCİ BÖLÜM 2. FARKLI DİL VE LEHÇELERDE RADYO VE TELEVİZYON YAYINCILIĞI VE TRT 6 ....................................................................................................................... 41 2.1.Avrupa Birliği’nde Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılan Yayınlar ............................... 41 2.1.1. Sınır Tanımayan Televizyon Direktifi .............................................................. 43 2.1.2. AB Görsel-İşitsel Medya Hizmetleri Yönergesi ............................................... 43 2.1.3.Bölgesel veya Azınlık Dilleri Avrupa Şartı ....................................................... 44 2.1.4.Ulusal Azınlıkların Korunması Çerçeve Sözleşmesi ......................................... 45 V 2.2. Ülkemizde Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılan Yayınlar ........................................... 47 2.2.1.4709 Sayılı Kanun .............................................................................................. 47 2.2.2.4771 Sayılı Kanun .............................................................................................. 49 2.2.3.Radyo ve Televizyon Yayınlarının Dili Hakkında Yönetmelik ......................... 49 2.2.4. 4928 Sayılı Kanun ............................................................................................. 51 2.2.5. Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılacak Radyo ve Televizyon Yayınları Hakkında Yönetmelik .................................................................................................................. 52 2.2.6. Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılacak Radyo ve Televizyon Yayınları Hakkında Yönetmelik .................................................................................................................. 54 2.2.7. Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler .............. 55 2.2.8. 5767 Sayılı Kanun ............................................................................................. 56 2.2.9. 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun .......................................................................................................................... 57 2.3. Kamu ve Özel Radyo ve Televizyon Kuruluşlarınca Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılan Yayınlar ............................................................................................................