Analyse herindelingsverkiezingen, 22 november 2017 Boudewijn Steur Achtergrond Op 22 november 2017 vonden voor zes herindelingsgemeenten verkiezingen plaats. Het betreft de gemeenten Leeuwarden, Súdwest-Fryslân, Waadhoeke, Midden-Groningen, Westerwolde en Zevenaar. Deze zes gemeenten bestaan vanaf 1 januari 2018 en komen voort uit de veertien gemeenten Súdwest-Fryslân, Littenseradiel, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Het Bildt, Franekeradeel, Menameradiel, Bellingwedde, Vlagtwedde, Hoogezand-Sappemeer, Menterwolde, Slochteren, Rijnwaarden en Zevenaar. In de zes herindelingsgemeenten vinden geen gemeenteraadsverkiezingen plaats op 21 maart 2018. Opkomstpercentage herindelingsverkiezingen De opkomst bij de herindelingsverkiezingen zijn doorgaans een stuk lager dan bij reguliere verkiezingen voor de gemeenteraad. Het gemiddelde opkomstpercentage bij de verkiezingen op 19 maart 2014 was 54 %. Bij de herindelingsverkiezingen op 22 november 2017 zag de opkomst er als volgt uit. Opkomstpercentage herindelingsverkiezingen, 2017 Leeuwarden 40,6 % Súdwest-Fryslân 45,0 % Waadhoeke 44,1 % Midden-Groningen 35,1 % Westerwolde 44,6 % Zevenaar 38,8 % Als het opkomstpercentage van deze herindelingsverkiezingen wordt afgezet tegen de opkomst in de laatste jaren bij herindelingsverkiezingen, dan valt op dat de opkomstcijfers vergelijkbaar zijn. Wel is opvallend dat bij een aantal herindelingsverkiezingen in de afgelopen jaren een beduidend hogere opkomst bestond (Edam-Volendam, Groesbeek). Het blijft echter moeilijk om de opkomstcijfers te vergelijken, omdat het om verschillende gemeenten gaat. De gemeente Leeuwarden had in 2013 ook herindelingsverkiezingen, waardoor wel een vergelijking mogelijk is. Destijds was de opkomst 39,6 %. Dat betekent dat de opkomst op 22 november 2017 net iets hoger lag. Opkomstpercentage herindelingsverkiezingen, 2014-2016 Meijerijstad (2016) 41,1 % Edam-Volendam (2015) 52,3 % Gooise Meren (2015) 41,0 % Alkmaar (2014) 42,6 % Groesbeek (2014) 66,3 % Krimpenerwaard (2014) 53,1 % Nissewaard (2014) 35,5 % Oss (2014) 40,9 % ‘s-Hertogenbosch 40,5 % Duiding uitslagen herindelingsverkiezingen In deze paragraaf wordt een duiding gegeven van de uitslagen van de herindelingsverkiezingen. Daarbij dient vooraf opgemerkt te worden dat het niet eenvoudig is een algemeen beeld te schetsen, omdat het om zes gemeenten gaat in verschillende delen van Nederland. Bovendien zijn de uitslagen niet goed te vergelijken zijn met eerdere uitslagen, omdat het nieuwe gemeenten betreft. Toch valt wel een aantal opvallende elementen te benoemen. In de eerste plaats kan gewezen worden op de uitslagen van PvdA en CDA. In twee gemeenten werd de PvdA de grootste partij, namelijk Leeuwarden en Midden-Groningen. Voor Leeuwarden kan daarbij gewezen worden op de traditioneel sterke positie van de PvdA en de bekendheid van Lutz Jacobi als lijsttrekker. Daarbij dient wel opgemerkt dat de PvdA een zetel heeft verloren. Voor Midden-Groningen geldt dat de PvdA – in vergelijking met samenstelling van de drie huidige gemeenteraden – gewonnen heeft. Voor het CDA geldt dat deze zijn positie heeft verstevigd in Súdwest-Fryslân, waar de partij van 10 naar 11 zetels groeit. In de voormalige gemeenten die vanaf 1 januari de gemeente Waadhoeke gaan uitmaken, had het CDA in het verleden ook een sterke electorale basis. In de tweede plaats valt op dat lokale partijen een belangrijke positie blijven houden in het lokale partijlandschap. In Westerwolde en Zevenaar werd de lokale partij het grootst, terwijl in Midden- Groningen, Waadhoeke en Súdwest-Fryslân lokale partijen een tweede of derde plaats innemen. Alleen in (het stedelijke) Leeuwarden spelen lokale partijen een kleinere rol. In de derde plaats valt op dat de politieke versplintering op lokaal niveau in ieder geval niet vermindert, en misschien zelfs wel doorzet. Ook hierbij geldt weer dat het ingewikkeld is om door de tijd heen te vergelijken, omdat er nieuwe gemeenten gevormd zijn. Bij drie van de zes gemeenten is een dergelijke vergelijking enigszins mogelijk, namelijk Leeuwarden, Súdwest-Fryslân en Zevenaar. Daar valt op dat het aantal partijen dat plaatsheeft in de gemeenteraad bij twee van de drie gemeenten, groter is geworden. In Leeuwarden is het aantal partijen gestegen van 8 naar 11, in Zevenaar is het aantal partijen gestegen van 7 naar 8. Verkiezingsuitslagen in zetels, 22 november 2017 .