VNK2 Mei 2014 Overstromingsrisico Dijkring 16 Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden Mei 2014 Veiligheid Nederland in Kaart 2 Overstromingsrisico dijkring 16 Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden Documenttitel Veiligheid Nederland in Kaart 2 Overstromingsrisico dijkring 16 Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden Document HB 2310976 Status Definitief Datum Mei 2014 Auteurs drs. R. Vergouwe (RoyalHaskoningDHV) ir. M.C.J. van den Berg (RoyalHaskoningDHV) ir. P. van der Scheer (RoyalHaskoningDHV) Opdrachtnemer Rijkswaterstaat WVL Uitgevoerd door Consortium DOT Opdrachtgevers Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Unie van Waterschappen en Interprovinciaal Overleg Voorwoord Het project Veiligheid Nederland in Kaart (VNK2) analyseert voor 58 dijkringgebieden het overstromingsrisico, uitgedrukt in economische schade en aantallen slachtoffers. In dit rapport worden de resultaten gepresenteerd van de uitgevoerde risicoanalyse voor de categorie a-keringen van dijkringgebied 16: Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden. Het detailniveau van de uitgevoerde analyses is afgestemd op de primaire doelstelling van VNK2: het verschaffen van een beeld van het overstromingsrisico. Hoewel dit rapport een beeld geeft van de veiligheid van dijkring 16, dient het niet te worden verward met een toetsrapport in het kader van de Waterwet. De in VNK2 berekende overstromingskansen laten zich niet zondermeer vergelijken met de wettelijk vastgelegde overschrijdingskansen van de waterstanden die de primaire keringen veilig moeten kunnen keren. Bij het tot stand komen van de resultaten spelen de provincie en de beheerder een belangrijke rol. De provincie Zuid-Holland heeft de overstromingsberekeningen uitge- voerd, die ten grondslag liggen aan de berekende gevolgen van de overstromings- scenario’s. De beheerder heeft een essentiële bijdrage geleverd door gegevens ter beschikking te stellen en de plausibiliteit van de opgestelde (alternatieve) schema- tisaties te bespreken. De uitgevoerde analyses zijn zowel intern als extern getoetst. Ten slotte heeft het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) de kwaliteit van de analyses en rapportages steekproefsgewijs gecontroleerd. Met de inzichten van VNK2 kunnen gericht maatregelen worden getroffen om Nederland kostenefficiënt te beschermen tegen overstromingen. Op basis van de resultaten kunnen voorstellen voor maatregelen in de meerlaagsveiligheid onderling worden afgewogen, kunnen versterkingsmaatregelen uit het hoogwaterbeschermings- programma (nHWBP) worden geprioriteerd, aanvullende gegevens gerichter worden ingewonnen en middelen en menskracht tijdens hoogwatersituaties optimaler worden ingezet. Ten slotte vormen de resultaten van VNK2 input voor de verschillende Deltadeelprogramma’s en de onderbouwing voor nieuwe normering. VNK2 is een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Unie van Waterschappen en het Interprovinciaal Overleg, uitgevoerd door de Waterdienst van Rijkswaterstaat in nauwe samenwerking met waterkeringbeheerders, provincies, kennisinstituten en ingenieursbureaus. Graag wil ik alle betrokkenen bedanken voor de constructieve bijdrage en de plezierige samenwerking. Niels Roode Projectmanager VNK2, Rijkswaterstaat WVL Inhoudsopgave Managementsamenvatting 1 Technische samenvatting 5 1 Inleiding 15 1.1 Aanleiding project Veiligheid van Nederland in Kaart 15 1.2 Projectopdracht Veiligheid van Nederland in Kaart 15 1.3 Overschrijdingskansen en overstromingskansen 16 1.4 Rekenmethode VNK2 16 1.5 Leeswijzer 19 2 Gebiedsbeschrijving en schematisatie 21 2.1 Beschrijving dijkring 16: Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden 21 2.1.1 Algemene kenmerken 21 2.1.2 Geogenese 22 2.1.3 Occupatiegeschiedenis 23 2.1.4 Grondgebruik 25 2.1.5 Maaiveldhoogte 25 2.1.6 Geohydrologie en grondwater 26 2.1.7 Het watersysteem 27 2.1.8 Primaire waterkeringen 27 2.1.9 Beheerders 29 2.1.10 Diefdijk(linie) 29 2.2 Recente geschiedenis: bedreigingen en versterkingen 32 2.2.1 Overstromingsrampen en bijna rampen 32 2.2.2 Versterkingen van de dijken 33 2.2.3 Actuele ontwikkelingen 35 2.3 Vakindeling categorie a-kering 36 2.4 Kunstwerken 37 2.4.1 Primaire kunstwerken in dijkring 16 37 2.4.2 Selectie primaire kunstwerken 38 2.5 De invloed van de categorie c-keringen op het overstromingsrisico 39 3 Overstromingskans 41 3.1 Aanpak en uitgangspunten 41 3.2 Beschouwde faalmechanismen 41 3.2.1 Faalmechanismen dijken 41 3.2.2 Faalmechanismen kunstwerken 42 3.3 Niet beschouwde faalmechanismen 43 3.4 Berekende overstromingskansen 45 3.4.1 Overstromingskans en faalkansen per faalmechanisme 46 3.4.2 Faalkansen dijken 47 3.4.3 Faalkansen kunstwerken 51 3.5 Dominante vakken en faalmechanismen 52 4 De gevolgen van overstromingen per doorbraaklocatie 53 4.1 Aanpak en uitgangspunten 53 4.1.1 Algemeen 53 4.1.2 Ringdelen 54 4.1.3 Belastingcondities en sluitregimes 54 4.1.4 Verhoogde lijnelementen 55 4.1.5 Evacuatie 55 4.2 Resultaten overstromingsberekeningen per ringdeel 56 4.2.1 Ringdeel 1: Doorbraaklocatie Lingesluis 57 4.2.2 Ringdeel 2: Doorbraaklocatie Gorinchem 57 4.2.3 Ringdeel 3: Doorbraaklocatie Hardinxveld-Giessendam(AW003) 58 4.2.4 Ringdeel 4: Doorbraaklocatie Hardinxveld-Giessendam (AW015) 59 4.2.5 Ringdeel 5: geen doorbraaklocatie gedefinieerd 59 4.2.6 Ringdeel 6: Doorbraaklocatie Sliedrecht (AW063) 59 4.2.7 Ringdeel 7: Doorbraaklocatie Sliedrecht (AW079) 60 4.2.8 Ringdeel 8: Doorbraaklocatie Papendrecht (AW080) 62 4.2.9 Ringdeel 9: Doorbraaklocatie Papendrecht (AW112) 63 4.2.10 Ringdeel 10: Doorbraaklocatie Kinderdijk 64 4.2.11 Ringdeel 11: Doorbraaklocatie Nieuw Lekkerland 65 4.2.12 Ringdeel 12: Doorbraaklocatie Casa Novum 66 4.2.13 Ringdeel 13: Doorbraaklocatie Ameide 67 4.2.14 Ringdeel 14: Doorbraaklocatie Vianen (VY040) 68 4.2.15 Ringdeel 15: Doorbraaklocatie Vianen (VY062) 68 4.2.16 Ringdeel 16: Doorbraaklocatie Everdingen 69 4.2.17 Maximaal scenario 70 4.3 Overzicht resultaten overstromingsberekeningen 70 5 Overstromingsscenario’s en scenariokansen 73 5.1 Aanpak bepaling scenariokansen 73 5.1.1 Definitie overstromingsscenario’s 73 5.1.2 Ontlasten na een dijkdoorbraak 73 5.1.3 Combinatie ontlasten / geen ontlasten 75 5.2 Scenariokansen 75 6 Overstromingsrisico 77 6.1 Aanpak berekening overstromingsrisico 77 6.2 Overstromingsrisico 77 6.2.1 Economisch risico 78 6.2.2 Slachtofferrisico 81 6.3 Berekende overstromingsrisico’s in perspectief 85 7 Gevoeligheidsanalyses 87 7.1 Selectie van gevoeligheidsanalyses 87 7.1.1 Analyses naar het veiligheidsniveau van dijkring 16 87 7.1.2 Analyses naar aannamen in de risicoanalyse van dijkring 16 88 7.2 Veiligheidsniveau na waterstandverlagende maatregelen 90 7.2.1 Ruimte voor de Rivier projecten nabij dijkring 16 90 7.2.2 Overstromingskansen na Ruimte voor de Rivier maatregelen 91 7.2.3 Overstromingsrisico’s na Ruimte voor de Rivier maatregelen 91 7.2.4 Resumé 93 7.3 Veiligheidsniveau na dijkversterkende maatregelen 93 7.3.1 Stapsgewijze verbetering van de 10 zwakste dijkvakken 93 7.3.2 Opgave dijkverbetering voor strengere veiligheidsnormen 97 7.3.3 Resumé 103 -5 7.4 Deltaprogramma Veiligheid: Basisveiligheid LIR<10 per jaar 104 7.4.1 LIR na Ruimte voor de Rivier maatregelen (uitgangssituatie) 104 7.4.2 LIR na verbetering tien zwakste dijkvakken 104 7.4.3 LIR na aanvullende verbeteringen 104 7.4.4 Resumé 106 7.5 Deltaprogramma Veiligheid: Overstromingskansnorm MKBA 107 7.5.1 Verdeling in dijktrajecten en toewijzing normen 107 7.5.2 Opgave dijkverbetering voor nieuwe normen per dijktraject 108 7.5.3 Resumé 110 7.6 Veiligheidsniveau bij het niet standzeker zijn van de Diefdijk 111 7.6.1 Functioneren van de Diefdijk 111 7.6.2 Diefdijk en dijkring 16 112 7.6.3 Diefdijk en dijkring 43 114 7.6.4 Resumé 115 7.7 Effect van overige aannamen in de risicoanalyse op berekeningsresultaten 116 7.7.1 Effect van bodemerosie van de Lek 116 7.7.2 Effect faalkans macrostabiliteit binnenwaarts 1/100 per jaar 119 7.7.3 Effect waterstandverlaging project ‘Ontpoldering Noordwaard’ 122 7.7.4 Resumé 125 8 Conclusies en aanbevelingen 127 8.1 Conclusies 127 8.1.1 De huidige kans op een overstroming 127 8.1.2 De huidige gevolgen van overstromingen 128 8.1.3 Het huidige overstromingsrisico 129 8.1.4 Veiligheidsniveaus na waterstandverlagende maatregelen 130 8.1.5 Veiligheidsniveaus na dijkversterkende maatregelen 131 8.1.6 Veiligheidsniveau bij voorgestelde eisen Deltaprogramma Veiligheid 131 8.1.7 Veiligheidsniveau bij niet standzekere Diefdijk 131 8.2 Aanbevelingen 132 Bijlage A Literatuur 133 Bijlage B Begrippenlijst 135 Bijlage C Primaire waterkeringen dijkring 16 141 Bijlage D Vakindeling en ringdelen dijkring 16 143 Bijlage E Overzicht berekende faalkansen 153 Bijlage F Overzicht resultaten derde toetsronde 159 Bijlage G Gevolgen van overstromingen 165 Bijlage H Overstromingsscenario’s huidige situatie (top 50) 167 Bijlage I Waterstandeffecten Ruimte voor de Rivier 171 Bijlage J Overstromingsrisico’s 175 Bijlage K Resultaten gevoeligheidsanalyses 177 Bijlage L Colofon 187 Managementsamenvatting Wat is VNK2? Veiligheid Nederland in Kaart 2 (VNK2) is het project dat overstromingsrisico’s in Nederland in kaart brengt. De rekenmethode van VNK2 maakt het mogelijk overstro- mingskansen te berekenen. Door het combineren van doorbraakkansen, wijze van overstromen en gegevens omtrent bewoning en bedrijvigheid (de gevolgen), kan een beeld worden gegeven van het overstromingsrisico. Met een goed beeld van het over- stromingsrisico en de effectiviteit van maatregelen kunnen beter onderbouwde keuzes worden gemaakt ten aanzien van investeringen in waterveiligheid. VNK2 geeft een schatting van de overstromingskans