Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı KAZAK TÜRKLERİNİN HALK KÜLTÜRÜNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİ Gülzana NAUANOVA Prof. Dr. ERDOĞAN ALTINKAYNAK Doktora Tezi Ardahan, 2020 KAZAK TÜRKLERİNİN HALK KÜLTÜRÜNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİ Gülzana NAUANOVA Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı Doktora Tezi Ardahan, 2020 KABUL VE ONAY Gülzana NAUANOVA tarafından hazırlanan “Kazak Türklerinin Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri” başlıklı bu çalışma, 16.01.2020 tarihinde yapılan s.avunma sınavı sonucunda başarılı bulunarak jürimiz tarafından Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir. [ İ m z a ] [Unvanı, Adı ve Soyadı] (Başkan) [ İ m z a ] [Unvanı, Adı ve Soyadı] (Danışman) [ İ m z a ] [Unvanı, Adı ve Soyadı] [ İ m z a ] [Unvanı, Adı ve Soyadı] [ İ m z a ] [Unvanı, Adı ve Soyadı] Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. [Unvanı, Adı ve Soyadı] Enstitü Müdürü YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI Enstitü tarafından onaylanan lisansüstü tezimin tamamını veya herhangi bir kısmını, basılı (kağıt) ve elektronik formatta arşivleme ve aşağıda verilen koşullarla kullanıma açma iznini Ardahan Üniversitesine verdiğimi bildiririm. Bu izinle Üniversiteye verilen kullanım hakları dışındaki tüm fikri mülkiyet haklarım bende kalacak, tezimin tamamının ya da bir bölümünün gelecekteki çalışmalarda (makale, kitap, lisans ve patent vb.) kullanım hakları bana ait olacaktır. Tezin kendi orijinal çalışmam olduğunu, başkalarının haklarını ihlal etmediğimi ve tezimin tek yetkili sahibi olduğumu beyan ve taahhüt ederim. Tezimde yer alan telif hakkı bulunan ve sahiplerinden yazılı izin alınarak kullanılması zorunlu metinleri yazılı izin alınarak kullandığımı ve istenildiğinde suretlerini Üniversiteye teslim etmeyi taahhüt ederim. Yükseköğretim Kurulu tarafından yayınlanan “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” kapsamında tezim aşağıda belirtilen koşullar haricince YÖK Ulusal Tez Merkezi /Ardahan Üniversitesi Açık Erişim Sisteminde erişime açılır. o Enstitü / Fakülte yönetim kurulu kararı ile tezimin erişime açılması mezuniyet tarihimden itibaren 2 yıl ertelenmiştir.(1) o Enstitü/ Fakülte yönetim kurulunun gerekçeli kararı ile tezimin erişime açılması mezuniyet tarihimden itibaren .......ay ertelenmiştir.(2) o Tezimle ilgili gizlilik kararı verilmiştir.(3) ^S’../.0Z../.2^zP [İmza] Gülzana Nauanova 7 “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge ” (1) Madde 6. 1. Lisansüstü tezle ilgili patent başvurusu yapılması veya patent alma sürecinin devam etmesi durumunda, tez danışmanının önerisi ve enstitü anabilim dalının uygun görüşü üzerine enstitü veya fakülte yönetim kurulu iki yıl süre ile tezin erişime açılmasının ertelenmesine karar verebilir. (2) Madde 6. 2. Yeni teknik, materyal ve metotların kullanıldığı, henüz makaleye dönüşmemiş veya patent gibi yöntemlerle korunmamış ve internetten paylaşılması durumunda 3. şahıslara veya kuramlara haksız kazanç imkanı oluşturabilecek bilgi ve bulguları içeren tezler hakkında tez danışmanının önerisi ve enstitü anabilim dalının uygun görüşü üzerine enstitü veya fakülte yönetim kurulunun gerekçeli kararı ile altı ayı aşmamak üzere tezin erişime açılması engellenebilir. (3) Madde 7. 1. Ulusal çıkarları veya güvenliği ilgilendiren, emniyet, istihbarat, savunma ve güvenlik, sağlık vb. konulara ilişkin lisansüstü tezlerle ilgili gizlilik kararı, tezin yapıldığı kurum tarafından verilir *. Kurum ve kuruluşlarla yapılan işbirliği protokolü çerçevesinde hazırlanan lisansüstü tezlere ilişkin gizlilik kararı ise, ilgili kurum ve kuruluşun önerisi ile enstitü veya fakültenin uygun görüşü üzerine üniversite yönetim kurulu tarafından verilir. Gizlilik kararı verilen tezler Yükseköğretim Kuruluna bildirilir. Madde 7.2. Gizlilik kararı verilen tezler gizlilik süresince enstitü veya fakülte tarafından gizlilik kuralları çerçevesinde muhafaza edilir, gizlilik kararının kaldırılması halinde Tez Otomasyon Sistemine yüklenir. *Tez danışmanının önerisi ve enstitü anabilim dalının uygun görüşü üzerine enstitü veya fakülte yönetim kurulu tarafından karar verilir. ETİK BEYAN Bu çalışmadaki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, kullandığım verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı, yararlandığım kaynaklara bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu, tezimin kaynak gösterilen durumlar dışında özgün olduğunu, Tez Danışmanı Prof. Dr Erdoğan ALTINKAYNAK danışmanlığında tarafımdan üretildiğini ve Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tez Yazım Yönergesine göre yazıldığını beyan ederim. Gulzana Nauanova BİLDİRİM Hazırladığım projenin tamamen kendi çalışmam olduğunu ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi taahhüt eder, raporumun kâğıt ve elektronik kopyalarının Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim koşullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım: Projenin tamamı her yerden erişime açılabilir. □ Projenin sadece Ardahan Üniversitesi yerleşkelerinden erişime açılabilir. □ Projenin..... yıl süreyle erişime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin sonunda uzatma için başvuruda bulunmadığım takdirde, raporumun tamamı her yerden erişime açılabilir. Metni buraya yazın Gülzana Nauanova TEŞEKKÜR Çalışmamın hazırlanma sürecinde rehberliğini ve desteğini benden hiç bir zaman esirgemeyen, tez danışman hocam, Sayın Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK’ a teşekkürlerimi sunarım. 5 ÖZET NAUANOVA, Gülzana. Kazak Türklerinin Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri, Doktora Tezi, 2020 Bir milletin varlığı, kültürel zenginliklerine olan bağlılığına ve bu zenginliklerin ne kadar yaşatıldığına dayalıdır. Gelenek, görenek, töre, örf ve âdetleri, inanç ve uygulamaları, yaşam biçimleri, giyim-kuşamları, mutfağı vb. ile bir kültürel hazine durumunda olan Kazak Türkleri, bu zenginliklerini nesilden nesile devam ettirerek varlığını sürdürmektedirler. Kazak Türk halkının yüzyıllardır uyguladığı sosyal yardımlaşma ve dayanışma sisteminin yaşam tarzı ve geleneklerine yansıdığı iyi bilinmektedir. Kazak Türk halkı, bu gelenek ve göreneklerin korunması ve gelecek nesillere aktarılması için gerekli unsurları ve pratikleri korumaya çalışmaktadır. Bunların yanısıra ulusun ruhani zenginliğinde hala korunmuş olan tarihi, etno-kültürel ve sosyal değerler de yerini almaktadır. Çalışmamızda elde edilen veriler doğrultusunda Kazak Türk kültüründe bazı ritüeller, Şamanizmin ve ilahi inançların bolluğuna da yansır. Ritüelleri, halkın ulusal kimliğinden hariç tutmak imkânsızdır. Bu doğrultuda geçiş dönemlerinde gelenek ve göreneklerin sürekliliği ve korunurluğu görülmektedir. Çalışmamızın ana konusu; Kazakistan civarında bulunan bölge insanlarının geçiş dönemleri olan doğum, sünnet, evlenme ve ölüm konuları hakkında derlemeler yapmak ve onları tasnif ederek, değerlendirmektir. Tarih ve kültür açısından oldukça zengin birikime sahip olan Kazak Türk kültürünün, bu zengin içeriklerinin devamının sağlanması ve yeni kuşaklara aktarılması açısından oldukça önem arz etmektedir. Kazak Türk halkının her bireyinin yaşamında bu izleri görmek mümkündür. Çalışmada incelenen bu süreç, doğumdan ölüme kadar devam etmektedir. Dolayısıyla halk edebiyatında görülen bu ilişki sürekli ilerleyen bir gelenekler örüntüsüdür. Kazak Türk toplumun örf, adet, töre, batıl inanç ve gelenek görenekleri belli bir amaç doğrultusunda gerçekleştirilir ve bu düşünceler şarkı ve şiirlerle dile getirilir. Bu yüzden, Kazak toplumunun düşüncelerini, inançlarını ve kültürel değerlerini ortaya sermek amacıyla yaptığımız bu çalışma, bu konu alanına önemli bir katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Geçiş dönemi, Doğum, Ölüm, Evlenme İnanış, Gelenek, Kültür 6 ABSTRACT NAUANOVA, Gulzana. Transition Periods in Folk Culture of Kazakh Turks, Doctoral Dissertation, 2020 The welfare of a nation largely depends on how much they keep cultural heritage alive. The Kazakh Turkish community, who have a cultural diversity with their traditions, beliefs, practices, social institutions, lifestyles, ways of dressing, cuisine and other social properties, have managed to preserve and maintain this richness by conveying them to new generations over the centuries.It is well known that the social assistance and solidarity system implemented by the Kazakh Turkish people for centuries is reflected in their lifestyle and traditions. Kazakh Turkish people are trying to preserve the necessary elements and practices of their cultural values in order to maintain and transfer their traditions to future generations. In addition, historical, ethno-cultural and social values are still preserved in the spiritual wealth of the nation. Some rituals in Kazakh Turkish culture are also reflected in abundance in Shamanism and divine beliefs, according to the data obtained in our study. It is impossible to exclude rituals from the public's national identity. In this direction, the continuity and preservation of traditions and customs can be observed during the transition periods. The main focus of the study is making compilations about the transition periods, namely, birth, marriage and death practices, of the people in the region around Kazakystan, scientifically classifying and evaluating them. The study is of great importance for the preservation, maintenance and dissemination to future generations