AMUZ.KRAKOW.PL Stanisław Lem, 1921-2006 Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie Koło Naukowe Studentów Kompozycji Koło Naukowe Studentów Teorii Muzyki Katedra Teorii i Interpretacji Dzieła Muzycznego Katedra Kompozycji LEM FUTUROLOGIA W MUZYCE w 100. rocznicę urodzin autora Solaris wykłady, sesje, debata, koncert 13 maja 2021 (czwartek) AMKP ON-LINE konferencja.amuz.krakow.pl (strona konferencji) online2.amuz.krakow.pl/Lem2021 (konferencja on-line) amuz.krakow.pl/lem2021 (strona koncertu) Żyć to jest posiadać przyszłość, która staje się teraźniejszością. Stanisław Lem „Bajki robotów” Szanowni Państwo, W roku 2021 przypada 100. Rocznica urodzin jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich – Stanisława Lema, ostatniego – jak mówi się o Nim – futurologa, wizjonera i ekscentryka, intelektualisty i zuchwałego proroka, z roz- sądkiem ale i z dozą kulturowego pesymizmu spoglądają- cego w przyszłość, tak, zawsze przed siebie! Czy lemoidal- ne, naukowe przewidywanie przyszłości w artystycznych wizjach tego co ma nastąpić ma wciąż jeszcze sens? Pomyślmy…. Narodziny maszyn przyniosły kres nadrzędnego statusu ludzi. Era komputeryzacji i cyfryzacji, ekranów, klawiatur, impulsów i fal elektromagnetycznych, internetu, mediów społecznościowych, cheapów oraz inwigilacji przez loka- lizację w życiu człowieka przyniosły wygodę, dostęp, wol- ność i demokratyzację danych, w refleksji o życiu strach, zagrożenie, poczucie kresu w dodatku rychłego. Postmo- dernistyczni filozofowie kultury zgodnie obwieścili wie- loznaczeniowy koniec: kres Wielkich Narracji (to Lyotard) czy śmierć autora (to Roland Barthes). Wśród popularnych w naszych czasach apokaliptycznych wizji końca sztuki wątki funeralne przewijały się często. Baudrillard wieszczył koniec ciągłości historii i zanik rzeczywistości na rzecz rewolucji symulakrów; Paul Virilio mówił o „technicznym witalizmie”, głosząc przepowiednie o wyniszczającej ludz- kość prędkości rozwoju cywilizacji. Nastroje zmierzchu, utraty, przemijania, śmierci i żałoby wyzierały z utrzyma- nych w tonie apokaliptycznym pism Derridy. O nostalgii i niepokoju, określającym współczesną kulturę pisała Svetlana Boym. Michel Foucault stwierdził: „Człowiek jest wynalazkiem, którego historia (…) jest krótka. A koniec być może bliski. (…) Możemy założyć, że człowiek zniknie, 4 niczym oblicze z piasku na brzegu morza.”1 Aktualna stała się idea kulturowego wyczerpania, a tradycyjne ujęcia i po- glądy przestały pełnić funkcje kulturotwórcze, zatraciły moc generatywną, rodząc zapotrzebowanie na tworzenie nowej kultury. Ontologiczna słabość stała się podstawą ponowoczesnej myśli słabej, która – w refleksji Vattimo – naśladuje, kroczy po śladach, tropi je i odczytuje, odpowia- da na nie własnym śladem2. Wg niej status współczesnego dzieła sztuki polega na nieustannym, autoironicznym kwestionowaniu własnych reguł i problematyzowaniu wła- snego statusu, na cytowaniu, parodiowaniu, pastiszowaniu, przepisywaniu tradycji3. W postmodernistycznych czasach kresu oryginalności popularność zyskała neoawangardowa estetyka postmateriałowa, sztuka postinternetowa, nowy konceptualizm performatywny czy idea muzyki świadomej. Zatem DZIŚ silnie uzależnione jest od WCZORAJ. A co z JUTREM? W powietrzu rezonuje pytanie o PRZYSZŁOŚĆ muzyki, a także o to co się z tą perspektywą łączy. Nie- chaj postawa i twórczość autora Solaris zainspiruje nas do dyskusji na temat futurologii i muzyki. Do udziału w spotkaniu zgłosili się przede wszystkim stu- denci i doktoranci: Teoretycy i Kompozytorzy, zrzeszeni w Kołach Naukowych AMKP. Moje zaproszenie przyjęło również dwoje wykładowców: dr Maria Wilczek Krupa - teoretyczka muzyki, publicystka, znawczyni problematyki muzyki filmowej, Dyrektor Niepublicznej Szkoły Podsta- wowej im. Stanisława Lema w Bibicach oraz Wojciech Orliński - dziennikarz, publicysta, bloger, wybitny znawca osobowości i twórczości Stanisława Lema, inicjator wyda- nia Jego dzieł wszystkich, autor encyklopedycznego prze- wodnika po spuściźnie autora Solaris pt. Co to są sepulki. Wszystko o Lemie (2007) oraz monografii Lem. Życie nie z tej ziemi (2017). Wykłady i referaty podsumowane będą wspólną dyskusją i okraszone koncertem - multimedialnym performansem. Do zobaczenia! Agnieszka Draus 1 M. Foucault, Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, tłum. T. Komendant, słowo / obraz terytora, Gdańsk 2006, s. 347. 2 G. Vattimo, Koniec nowoczesności, Universitas, Kraków 2006. 3 Ibidem 5 PROGRAM 09:30 Powitanie i wprowadzenie: Agnieszka DRAUS WYKŁAD INAUGURACYJNY Wojciech ORLIŃSKI Między Krakowem a Fomalhaut 11:00 Prowadzenie: Małgorzata JANICKA-SŁYSZ SESJA A: LEM W OPERZE Filip BARACZ, Jakub GALICA, Jan NIEZGODA „Solaris“ Karola Nepelskiego Paulina ZGLINIECKA-HOJDA „Cyberiada“ Krzysztofa Meyera 12:15 Prowadzenie: Małgorzata JANICKA-SŁYSZ SESJA B: LEM - KONTEKSTY Olga DEMETER Osoba cybernetyczna kompozytorem - postać Neila Harbissona Karolina DĄBEK Wizje przestrzeni kosmicznej w muzyce Viacheslav KYRYLOV Drogi życia. Postęp. Witalizm. Kultura 14:00 Prowadzenie: Agnieszka DRAUS WYKŁAD Maria WILCZEK-KRUPA „Opowieść pierwszego Odmrożeńca“. Stanisława Lema muzyczno-literacka parabola ustroju socjalistycznego. 15:15 przerwa 16:30 Moderatorzy: Ewa WÓJTOWICZ, Jarosław PŁONKA OKRĄGŁY STÓŁ – futurologia w muzyce / przyszłość muzyki dyskusja z udziałem kompozytorów i teoretyków muzyki 6 18:00 CZYTANIE LEMA / SŁUCHANIE KOSMOSU koncert – instalacja – performans w sieci w którym wykorzystano: Karol Nepelski Solaris (2008) fragmenty Reżyseria: Waldemar Raźniak Obsada: Rhea - Wiktoria Gorodeckaja Kris - Michał Kocurek Snaut - Łukasz Lewandowski Chłopiec - Tomasz Jagiełło Zespół muzyczny: Renata Guzik (flet) Bartosz Banasik (saksofon) Mateusz Gurgul (akordeon) Tomasz Welanyk (perkusja) Darek Bury (perkusja) Urszula Lechowicz (altówka) Karolina Chłostowska (wiolonczela) Donat Zamiara (kontrabas) Grzegorz Wierus (dyrygent) Estera Wityńska are you my friend now? (2021) kompozycja elektroakustyczna Tomasz Gil Nowy. Wspaniały. Świat. (2021) fragmenty powieści Aldousa Huxleya w przekładzie Bogdana Barana. Tekst autorski został zainspirowany kontami na Instagramie o tematyce psychologicznej Osoby: Joanna Domańska Aleksandra Kurek Olga Demeter Klaudia Kwasowska Piotr Mika Michał Gil Paweł Malinowski, Monika Szpyrka, Teoniki Rożynek ṩṃüẗńệ ṗïöṩệńḳï - performans na obiekty i elektronikę (2020) Leonardo Rizzo Temporis experientia (2019) Spółdzielnia Muzyczna Contemporary Ensemble dyr. Nadim Housni Olga Demeter Szerniko (2021) kompozycja elektroakustyczna Artur Kryvych Ah well (2020) Katarzyna Mrozek, Kamil Kuc (oboje) NengYi Chen (fortepian) Łukasz Laxy (wiolonczela) Oktawia Pączkowska Do You Need Any Experimental Music (2020) elektronika + video Lema czytają: Mateusz Burczyk, Adam Dobek 7 Prelegenci i abstrakty 8 FILIP BARACZ | JAKUB GALICA | JAN NIEZGODA Studenci drugiego roku teorii muzyki na Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krako- wie. Aktywnie działają w dwóch kołach naukowych: teorii muzyki oraz muzyki filmowej. Ich zaintere- sowania naukowe skupiają się wokół muzyki barokowej, współczesnej, rozrywkowej i użytkowej. „Solaris“ Karola Nepelskiego Karol Nepelski opierając się na swoich doświadczeniach musicalowych z lat młodzieńczych rozpoczął w 2006 r. pracę nad operą elektroniczną Solaris, której reżyserem i autorem libretta jest Waldemar Raźniak. Pierwszy próbny pokaz jej fragmentów odbył się w 2007 r. na scenie „W Bramie” Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Pełna wersja została zaprezentowana w 2008 r. na festiwalu „Mal- ta” w Poznaniu, a kolejne wersje zostały przedstawione w ramach festiwalu Sacrum Profanum w 97. rocznicę urodzin Lema. Fragmenty muzyki zostały wykorzystane przy tworzeniu audiobooka Solaris realizowanego przez Audiotekę. Utwór powstał w oparciu o powieść Stanisława Lema o tym samym tytule. Autorzy opierali się na koncepcji Witolda Lutosławskiego, według którego śpiew nie jest na- turalnym sposobem komunikacji. Kompozytor uważał, że dzieło powinno mieć realistyczną fabułę, która w ramach odpowiedniej konwencji będzie spójna i logiczna. Dla Nepelskiego i Raźniaka Solaris okazało się idealnym tekstem bazowym. –– KAROLINA DĄBEK Teoretyk muzyki, krytyk muzyczny. Pracę magisterską obroniła w 2018 roku na Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie, gdzie obecnie kontynuuje naukę na studiach III stopnia pod kierunkiem promotor dr hab. Agnieszki Draus, prof. AMKP oraz promotora pomocniczego dra Marcina Strzeleckiego. Jest sekretarzem numerów pisma „Teoria Muzyki. Studia, Interpretacje, Doku- mentacje” (AMKP). Swoje artykuły publikuje w periodykach naukowych i czasopismach muzycznych, m.in. w „Kwartalniku Młodych Muzykologów UJ”, „Glissandzie”, „Ruchu Muzycznym”. W Konkursie Polskich Krytyków Muzycznych „Kropka 2015” zdobyła Nagrodę Redaktora Naczelnego PWN oraz Wyróżnienie w kategorii Debiutant, a dwa lata później także Nagrodę Główną (2017). W ramach sty- pendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Kultura w sieci” zrealizowała autorski projekt „Miejsca Wspólne. Wirtualny Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej” (2020). Wizje przestrzeni kosmicznej w muzyce Przestrzeń kosmiczna i jej tajemnice od zawsze fascynowały artystów. Inspiracje tymi zagadnieniami w muzyce odnaleźć można już u Josepha Haydna i Wolfganga Amadeusza Mozarta. Jednak najwięcej kompozycji poświęconej tematom związanym z astronomią powstało w XX wieku, w epoce pierw- szych podróży na Księżyc, intensywnych badań i eksploracji kosmosu. W utworach tych dostrzec można pewne wspólne cechy: od poruszanej tematyki, poprzez charakter