T.C. AĞRI ĠBRAHĠM ÇEÇEN ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ TARĠH ANABĠLĠM DALI YAKINÇAĞ TARĠHĠ BĠLĠM DALI Faruk KURTULUġ SUÇ CETVELLERĠNE GÖRE II. MEġRUTĠYET DÖNEMĠNDE DĠYARBEKĠR VĠLAYETĠNDE CĠNAYET SUÇLARI VE FAĠLLERĠ 1912-1917 (R.1328-1333) YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Tez Yöneticisi Dr. Öğr. Üyesi Fatih ÖZTOP AĞRI- 2019 TEZ KABUL VE ONAY TUTANAĞI ii TEZ ETĠK VE BĠLDĠRĠM SAYFASI SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ’NE Ağrı Ġbrahim Çeçen Üniversitesi Lisansüstü Eğitim- Öğretim ve Sınav Yönetmeliğine göre hazırlamıĢ olduğum “Suç Cetvellerine Göre II. MeĢrutiyet Döneminde Diyarbekir Vilayetinde Cinayet Suçları 1912/1917 (R.1328-1333)” adlı tezin tamamen kendi çalıĢmam olduğunu ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi taahhüt eder, tezimin kâğıt ve elektronik kopyalarının Ağrı Ġbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arĢivlerinde aĢağıda belirttiğim koĢullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım. Lisansüstü Eğitim- Öğretim yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca gereğinin yapılmasını arz ederim. Tezimin tamamı her yerden eriĢime açılabilir. Tezim sadece Ağrı Ġbrahim Çeçen Üniversitesi yerleĢkelerinden eriĢime açılabilir. Tezimin ……/……/…… Tarihine kadar eriĢime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin sonunda uzatma için baĢvuruda bulunmadığım takdirde, tezimin tamamı her yerden eriĢime açılabilir. Faruk KURTULUġ AĞRI- 2019 iii Ġçindekiler TEZ KABUL VE ONAY TUTANAĞI..................................................................... ii TEZ ETĠK VE BĠLDĠRĠM SAYFASI .................................................................... iii KISALTMALAR ..................................................................................................... vii HARĠTALAR ............................................................................................................ ix RESĠMLER ................................................................................................................ x TABLOLAR LĠSTESĠ .............................................................................................. xi GRAFĠKLER LĠSTESĠ ........................................................................................... xii EKLER ..................................................................................................................... xiv ÖZET......................................................................................................................... xv ABSTRACT ............................................................................................................. xvi ÖN SÖZ ................................................................................................................... xvii GĠRĠġ .......................................................................................................................... 1 1.Amaç ve Kapsam ................................................................................................. 1 2.Kaynak ve Yöntem .............................................................................................. 1 BÖLÜM I DĠYARBEKĠR VĠLAYETĠ’NĠN TARĠHÇESĠ, ĠDARĠ YAPISI, SOSYAL, KÜLTÜREL VE EKONOMĠK YAPISI 1.1.Vilayetin Tarihçesi ........................................................................................... 6 1.2.Diyarbekir Vilayetinde Nüfus ve Ġdari Yapı ................................................ 10 1.2.1.Diyarbekir Sancağı ........................................................................... 14 1.2.2.Mardin Sancağı ................................................................................. 17 1.2.3.Ergani-Ma’den Sancağı .................................................................... 21 1.2.4.Siverek Sancağı ................................................................................. 23 1.3.Sosyal ve Kültürel Hayat ............................................................................... 25 1.3.1.AĢiretler ............................................................................................. 30 1.3.2.Gazeteler ............................................................................................ 32 iv 1.4.Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 34 1.4.1.Tarım ve Hayvancılık ....................................................................... 35 1.4.2.Ticaret ................................................................................................ 37 1.4.3.Sanayii ve Madencilik ....................................................................... 39 BÖLÜM II DĠYARBEKĠR VĠLAYETĠ’NDE CANA VE MALA KARġI MEYDANA GELEN CĠNAYET SUÇLARI VE FAĠLLERĠ 2.1.Osmanlı Ceza Hukukuna Göre Cinayet Suçu ............................................. 41 2.2.Diyarbekir Vilayetinde Meydana Gelen Cinayet Suçları ........................... 42 2.2.1.Can ve Vücut Bütünlüğüne KarĢı ĠĢlenen Suçlar .......................... 43 2.2.1.1.Adam Öldürme .......................................................................... 44 2.2.1.2.Planlayarak Adam Öldürme .................................................... 51 2.2.1.3.Planlamadan Adam Öldürme .................................................. 58 2.2.1.4.Alt ve Üst Soydan Birini Öldürme ........................................... 60 2.2.1.5.Zehirleyerek Adam Öldürme ................................................... 61 2.2.1.6.Darp ve Yaralama ..................................................................... 62 2.2.1.7.Kürtaj ......................................................................................... 64 2.2.2.Mal Varlığına KarĢı ĠĢlenen Suçlar ve Failleri .............................. 67 2.2.2.1.Hırsızlık ...................................................................................... 67 2.2.2.2.Kundakçılık ............................................................................... 73 BÖLÜM III KADINA KARġI ĠġLENEN SUÇLAR VE FAĠLLERĠ 3.1.Suç Cetvellerinde Kadına KarĢı ĠĢlenen Suçlar ve Failleri ........................ 78 3.1.1.Tecavüz .............................................................................................. 79 3.1.2.Kız Kaçırmak .................................................................................... 83 v BÖLÜM IV DEVLETE KARġI ĠġLENEN SUÇLAR 4.1.Devlet Malını Çalmak .................................................................................... 88 4.2.RüĢvet .............................................................................................................. 90 4.3.EĢkıyalık .......................................................................................................... 91 4.4.EĢkıyaya Yardım Yataklık ............................................................................ 94 4.5.Sahtekârlık ...................................................................................................... 95 4.6.Devletin Ġç ve DıĢ Güvenliğini Ġhlal .............................................................. 97 CERAĠM-Ġ UMUMĠYE CETVELLERĠNE YANSIYAN SUÇLAR VE FAĠLLERĠN GENEL DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ................................................. 98 SONUÇ .................................................................................................................... 109 KAYNAKÇA .......................................................................................................... 112 HARĠTALAR ......................................................................................................... 125 RESĠMLER ............................................................................................................ 130 TABLOLAR ........................................................................................................... 132 EKLER .................................................................................................................... 144 vi KISALTMALAR AYġ :AsayiĢ Kalemi Bk. :Bakınız BOA :T.C. CumhurbaĢkanlığı Devlet ArĢivleri BaĢkanlığı Osmanlı ArĢivi C :Cilt Çev. : Çeviren DH :Dâhiliye Nezareti DĠA :Diyanet Ġslam Ansiklopedisi DĠTAV :Diyarbekir Tanıtma Kültür ve YardımlaĢma Vakfı Dr. : Doktor drl. : Derleyen Dzl. :Düzenleyen Ed. :Editör EMN :Emniyet Kalemi EUM :Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü H. :Hicri Haz. :Hazırlayan ĠA :Ġslam Ansiklopedisi KMS :Kalem-i Mahsusa Müdüriyeti Belgeleri KSÜ :KahramanmaraĢ Sütçü Ġmam Üniversitesi MKT :Mektubi Kalemi MUĠ :Muharebat-ı Umumiye Ġdaresi No :Numara/ Sayı OSAV :Osmanlı AraĢtırma Vakfı vii OTAM :Osmanlı Tarihi AraĢtırma Merkezi R. :Rumi S :Sayı s. :Sayfa TDV :Türkiye Diyanet Vakfı TTK :Türk Tarih Kurumu Yay. :Yayına Hazırlayan viii HARĠTALAR Harita 1: Vilayet Sınırlarını ve KomĢularını Gösterir Harita. Harita 2: Diyarbekir Vilayetinin Ġdari Birimlerini Gösterir Harita. Harita 3: Diyarbekir Vilayetinin Sancak ve Kaza Merkezleri Arasındaki Yol Haritası. Harita 4: XIX. Yüzyılda Diyarbekir Vilayetinden Geçen Ticaret Yolları Haritası. Harita 5: Diyarbekir Vilayetinden Geçen Kervan Yollarını Gösterir Harita. Harita 6: Vilayette Sancak ve Kazalardan Geçen Kervan Yollarını Gösterir Harita. ix RESĠMLER Resim 1: Diyarbekir‟in Ġlk YerleĢim Yeri Olan, Çayönü YerleĢkesini Gösterir Resim. Resim 2: Diyarbekir‟de Yapılan Bazı Ġmar Faaliyetleri Gösterir Resim. x TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo 1: Diyarbekir Vilayetinin 1913 Tarihli Dini Gruplara Göre Nüfus Dağılımı. Tablo 2: Diyarbekir Vilayetinin 1914 Tarihli Dini Gruplara Göre Nüfus Dağılımı. Tablo 3: Vilayet Geneli Bulunan Bazı AĢiretlerin Nüfusları ve YaĢadıkları Yerleri Gösterir Tablo. Tablo 4: Diyarbekir Sancağının Tarım Gelirlerini Gösterir Tablo. Tablo 4.1: Diyarbekir Sancağının Hayvancılık Gelirlerini Gösterir Tablo. Tablo 4.2: