Powiat Piaseczyński PIASECZNO COUNTY Wydawca: \ Publisher: Starostwo Powiatowe w Piasecznie ul. Chyliczkowska 14, 05-500 Piaseczno tel. 22 757 20 51, 757 20 60 e-mail: [email protected] www.piaseczno.pl www.facebook.com/piaseczynskipowiat Redakcja i korekta: \ Editing and proofreading: Biuro Promocji Powiatu Piaseczyńskiego Tekst: / Text: Joanna Grela Projekt graficzny: / Graphic design Magdalena Markuszewska Tłumaczenie: \ Translation: Karolina Hofman DTP i foto edycja: \ DTP and photo editing: © Szymon Karwacki, [email protected] Wydawnictwo „SIGNUM” 86-031 Osielsko, ul. Ślusarska 10 tel./fax 52 322 52 75 e-mail: [email protected] www.signum.bydgoszcz.pl Powiat Piaseczyński 2020 © Wszelkie prawa zastrzeżone \ All rights reserved. ISBN 978-83-924933-8-9 PIASECZNO COUNTY POWIAT Piaseczyński To jeden z najbogatszych i najlepiej rozwijających Największą gminą powiatu jest Piaseczno – ma się powiatów w Polsce. Powstał w 1999 roku w wyni- ponad 80 tys. mieszkańców. W Górze Kalwarii, Lesz- ku reformy administracyjnej. nowoli i Konstancinie-Jeziornie mieszka po ok. 25 tys. osób, a w gminach Prażmów i Tarczyn ponad 11 tys. W jego skład wchodzi 6 gmin, 4 miasta oraz 223 wsie. Kiedy utworzono powiaty Tarczyn znalazł się Gminy tworzące powiat piaseczyński różnią się od w powiecie grójeckim, jednak w 2003 roku, zgodnie siebie nie tylko pod względem ilości mieszkańców, ale z wolą mieszkańców, został przyłączony do powiatu również swoją historią. Chociaż wszystkie znajdują się piaseczyńskiego. w bezpośredniej bliskości Warszawy – największego 5 w Polsce miasta – stanowią część jej aglomeracji, każdą z nich cechuje inny charakter. W tym albumie chcieliśmy ukazać wyjątkowość każdej z gmin stano- wiących powiat piaseczyński. Choć wiele różni każdą z gmin to wiele rzeczy jest wspólnych. Łączą przede wszystkim istotne wy- darzenia w historii Polski. Podczas Potopu Szwedz- kiego zniszczony został Czersk, Piaseczno, Tarczyn, Prażmów, wieś rycerska Góra. Pożogi wojennej miejscowości leżące dzisiaj w granicach powiatu piaseczyńskiego doznały też podczas, insurekcji ko- ściuszkowskiej, I Wojny Światowej (na terenie powia- tu istnieje bardzo dużo wojennych cmentarzy z lat 1914–1915) oraz II Wojny Światowej. Istotny wpływ na rozwój regionu pod konie XIX i na początku XX wieku miała dogodna komunikacja z Warszawą. zaczęły wtedy powstawać prywatne wąskotorowe koleje dojazdowe. Do Piaseczna do- tarły w 1898 roku dwie konkurencyjne linie z pl. Unii Lubelskiej, dawniej Placu Keksholmskiego, w War- szawie – wilanowska przez Czerniaków Wilanów, Po- wsin, Jeziornę, Konstancin, oraz grójecka – wzdłuż Traktu Aleksandryjskiego (dzisiejsza Puławska), która w 1900 roku zaczęła kursować do Góry Kalwarii. Ko- lej wąskotorowa w apogeum swojego rozwoju jeździ- ła przez Zalesie Dolne, Gołków, Złotokłos, Tarczyn do Grójca i Nowego Miasta nad Pilicą. Dzisiaj, jako linia zabytkowa, na odcinku Piaseczno – Tarczyn jest jed- ną z największych atrakcji turystycznych powiatu. Przez teren gmin Lesznowola, Piaseczno, Prażmów oraz Góra Kalwaria przebiega linia nor- malnotorowa Warszawa – Kraków, która powstała w 1934 roku. Na terenie Prażmowa, na stacji węzłowej Czachówek krzyżuje się ona z linią Skierniewice – Łu- ków, będąca odcinkiem międzynarodowego korytarza transportowego. Powstała w 1954 roku jako odcinek strategicznej wówczas linii Władywostok – Berlin. Powiat przecinają również drogi o znaczeniu kra- jowym i międzynarodowym: nr 7 łączącej Gdańsk z Warszawą, Krakowem i południową granicą Polski, nr 50 – będąca obwodnicą tranzytową aglomeracji warszawskiej, oraz biegnącej wzdłuż Wisły nr 79. 6 7 W powiecie piaseczyńskim w całości położony jest przepiękny Chojnowski Park Krajobrazowy. Przez powiat przepływa malownicza rzeka Jeziorka. W jej okolicy utworzono ponad 400 km szlaków rowero- wych, funkcjonujących pod nazwą Kraina Jeziorki. Czterdziestokilometrowy odcinek granicy powiatu stanowi brzeg królowej polskich rzek – Wisły. Poło- żone są nad nią dwie gminy – Konstancin-Jeziorna i Góra Kalwaria. Niedawno odkryto mikroregion Urze- cze, którego fragment znajduje się w nadwiślańskiej części powiatu piaseczyńskiego. Urzecze związane było z handlem wiślanym, flisakami (zwanych na Urze- czu orylami) oraz z osadnictwem olęderskim, które po- jawiło się w tym regionie na początku XVII wieku. Powiat Piaseczyński to miejsce o dużym poten- cjale gospodarczym. Ma tutaj swoje siedziby wiele polskich i międzynarodowych firm, od kosmetycz- nych, przez logistyczne zajmujące się przetwór- stwem owocowo-warzywnym a nawet działające w sektorze kosmicznym. 8 9 PIASECZNO COUNTY Rapid development of standard-gauge rail- 40 km long section of county’s eastern border way had become another milestone for Piaseczno lies on the banks of the queen of Polish rivers – Vis- County. Located on intersection of Poland’s most tula River. Konstancin-Jeziorna and Góra Kalwaria important transport route and international trade – both located by the river - belong to newly discov- route from Berlin to Vladivostock, the county quickly ered Urzecze microregion. Urzecze was strongly as- gained strategic importance. sociated with trade on Vistula River, rafters (called oryls in Urzecze) and Hollander settlement that ap- Large parts of Piaseczno County are covered by peared in this region in early 17th century. the gorgeous Chojnowski Landscape Park. Jeziorka river, with its picturesque meanders and wildlife, had Piaseczno County holds a significant economic become a beating heart of local tourism, supported potential. Many Polish and international companies, by a network of over 400 km of bike trails, function- from cosmetics to logistics, food processing and ing under common name “Kraina Jeziorki” (Jeziorka even operating in space sector, had chosen Piasec- Region). zno County for their headquarters. Piaseczno County is one of the wealthiest and tempted to show the variety and uniqueness of each fastest-developing counties in Poland. This year we of them. celebrate its 20th “birthday”. Albeit all the differences, Piaseczno County’s mu- The couty consists of 6 municipalities, 4 towns nicipalities also share numerous similarities. Most and 223 villages. In 1999, after the administrative re- of them suffered heavily during Swedish Deluge form, Tarczyn initially was a part of Grójec county, – Czersk, Piaseczno, Tarczyn, Prażmów and Góra but four years later, due to citizens expressing their were destroyed by Swedes. Northern wars, Kościusz- will, it became a part of Piaseczno County. ko Uprising and two World Wars brought destruction upon towns and villages of the county. Piaseczno is the largest municipality of the county, with population over 80 000. Góra Kalwaria, Lesznow- Piaseczno County owes its renaissance most- ola and Konstancin-Jeziorna’s populations are all ly to narrow-gauge railways. At the turn of 19th and around 25 000 and Prażmów and Tarczyn remain the 20 century all municipalities gained a fast and com- smalest, both with about 11 000 inhabitants. fotrable connection with Warsaw, thanks to Grójec- ka and Wilanowska Kolej Wąskotorowa (Grójec and Even though they lie so close to each other, Pi- Wilanów Narrow-Gauge Railways). Recently, the re- aseczno County’s municipalities are as different as mainders of Grójecka Kolej Wąskotorowa serve as they come, not only in terms of population, but also a very popular tourist attraction. their histories and characters. With this album we at- 10 11 12 13 GMINA Góra kalwaria Pięknie położona nad Wisłą, na skarpie wiśla- nej, wśród sadów. Gmina, w której znajdują się dwie niezwykłe miejscowości: Czersk, niegdyś stolica Księstwa Mazowieckiego, dziś niewielka wieś, o której świetności przypomina układ urbani- styczny średniowiecznego miasta i górujące nad okolicą ruiny gotyckiego zamku będące jedyną tego rodzaju atrakcją turystyczną w bezpośredniej bliskości Warszawy; oraz 350-letnia Góra Kalwa- ria, założona przez biskupa Stefana Wierzbow- skiego na planie krzyża łacińskiego, jako Nowa Jerozolima, na wzór topografii średniowiecznej Jerozolimy. W Nowej Jerozolimie funkcjonowało 6 kościołów, 5 klasztorów i 35 kaplic, sprowadzono tu liczne zakony m.in. dominikanów, bernardynów i marianów. 14 15 Po śmierci biskupa Wierzbowskiego miejsco- wość utraciła na znaczeniu. Na przełomie XVIII i XIX wieku zburzono większość kościołów i kaplic. W tym samym czasie, na początku XIX wieku zniesiono za- kaz osiedlania się Żydów w mieście. Góra Kalwaria szybko stała się jednym z ważniejszych ośrodków chasydyzmu w Polsce. Stąd pochodzi chasydzka dy- nastia Ger, której ostatnim cadykiem mieszkającym w Górze był Abraham Mordechaj Alter. W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli w Górze Kalwarii getto. Po jego likwidacji przebywa- jących w nim Żydów przetransportowano do getta warszawskiego lub rozstrzelano. W Górze Kalwarii pozostał kirkut (cmentarz żydowski), dwie synagogi (w jednej obecnie są sklepy, druga niestety niszcze- je) oraz Dwór Cadyka. W gminie znajduje się także m.in. dwór z XVIII wie- cych się pod strażacką wieżą na węże oraz wieloma ku w Brześcach, zabytkowy wiatrak typu koźlak z po- ciekawymi wydarzeniami i koncertami. W sezonie łowy XIX wieku w Lininie oraz drewniana dzwonnica letnim przyjeżdża tu mnóstwo rowerzystów, których z XVIII wieku w Sobikowie. przyciąga malowniczy nadwiślański szlak i zamek w Czersku. Coraz większą atrakcją turystyczną staje W 1819 roku carscy dowódcy zadecydowa- się sama Wisła. W ciepłe dni oblegane są plaże, organi- li o ulokowaniu w Górze Kalwarii rosyjskich wojsk. zowane są spływy kajakowe. Działa także prężnie Pia- Po upadku