UMETNI^KA ZBIRKA SANU LIKOVNI UMETNICI AKADEMICI Beograd 2017 PUBLIKACIJU IZDAJE IZLO@BU PRIRE\UJE Srpska akademija nauka i umetnosti Galerija Srpske akademije nauka i umetnosti UREDNIK AUTOR IZLO@BE Du{an Ota{evi} Jelena Me`inski Milovanovi} RECENZENTI STRU^NI SARADNIK Qubodrag Dimi} Rada Maqkovi} Simona ^upi} KONZERVACIJA I RESTAURACIJA GRAFI^KI DIZAJN I TEHNI^KO URE\EWE Jovan Panti} Danijela Paracki TEHNI^KA REALIZACIJA FOTOGRAFIJE Milan Jazi} Vladimir Popovi} Goran Vitorovi} Dragi{a Radulovi} Stojan Predovi} Fototeka Biblioteke SANU Sa{a Rendi} Dokumentacija Galerije SANU Dokumentacija Muzeja Srpske pravoslavne crkve, Beograd Dokumentacija Muzeja grada Beograda Dokumentacija Muzeja nauke i tehnike Dokumentacija Milo{a Juri{i}a Dokumentacija Milana Prosena PREVODIOCI NA ENGLESKI JEZIK Dejan Vukeli} Ksenija Todorovi} LEKTOR Qubica Marjanovi} [TAMPA COLORGRAFX, Beograd TIRA@ 300 Drugo izdawe ISBN 978-86-7025-690-3 SADR@AJ 6 Du{an Ota{evi} THE SASA FINE ART COLLECTION – ARTISTS-ACADEMICIANS 7 Du{an Ota{evi} UMETNI^KA ZBIRKA SANU – LIKOVNI UMETNICI AKADEMICI 9 Jelena Me`inski Milovanovi} UMETNI^KA ZBIRKA SANU – NEKAD I SAD Kroz istoriju zgrade SANU 57 KATALOG I REPRODUKCIJE CATALOGUE OF REPRODUCTIONS 159 Jelena Me`inski Milovanovi} THE SASA FINE ART COLLECTION – THEN AND NOW Summary THE SASA FINE ART COLLECTION – ARTISTS-ACADEMICIANS On the occasion of the jubilee marking one hundred and seventy-five years of its existence, the Serbian Academy of Sciences and Arts is presenting a part of its rich collection of artworks with the exhibition The SASA Fine Art Collection – Artists-Academicians. Since the foundation of the Society of Serbian Letters in 1841 and later through the Serbian Learned Society, the Serbian Royal Academy, to present-day Serbian Academy of Sciences and Arts, works of art have been assembled in various ways: via acquisitions, donations of benefactors or artists themselves. The SASA Fine Art Collection was defined in the late 1960s. The collection holds works of fine art in vari- ous techniques. There are works in oil, tempera and pastel, drawings, graphics, as well as stone, bronze and wood sculptures. The Fine Art Collection consists of works from a wide range of periods: from the print of the Hopovo monastery from the mid-eighteenth century to the works by the currently active members of the Fine and Musical Arts Department. The general public first saw the works from the Fine Art Collection in 1982 in a reconstructed and reno- vated gallery premises of the SASA. Since then, the Fine Art Collection has been regularly put on display, and in 2011, the exhibits were accompanied with the publication of the first catalogue of the Academy’s collection. Comprising some 50 selected works of art, the exhibition The SASA Fine Art Collection – Artists-Academi- cians is primarily intended for museums and galleries across Serbia, so that visitors may get acquainted not only with a part of the Fine Art Collection, but the very criteria upon which the collection has been formed for almost two centuries. With this exhibition and catalogue reproducing selected works by artists and sculptors-members of the SASA from its foundation till this day, the Serbian Academy of Sciences and Arts wishes to acknowledge and express gratitude to many donors who contributed to the formation of its rich Art Fund, to remind the general public of the donors-art lovers and endowers from the late nineteenth and early twentieth centuries, including the very artists-academicians who founded the SASA Fine Art Collection by means of gifts and donations. Du{an Ota{evi} 6 UMETNI^KA ZBIRKA SANU – LIKOVNI UMETNICI AKADEMICI Srpska akademija nauka i umetnosti, povodom jubileja 175 godina postojawa, kroz izlo`bu Umetni~ka zbirka SANU – likovni umetnici akademici, predstavqa deo svoje bogate zbirke umetni~kih dela. Od osnivawa Dru{tva srpske slovesnosti 1841. a kasnije preko Srpskog u~enog dru{tva, Kraqevske akademije, do dana{we Srpske akademije nauka i umetnosti, prikupqana su umetni~ka dela na razli- ~ite na~ine: otkupima, donacijama dobrotvora, poklonima umetnika akademika. Krajem {ezdesetih godina 20. veka definisana je Umetni~ka zbirka SANU. Zbirka poseduje dela likovnih umetnosti u razli~itim tehnikama. Zastupqene su slike, tempere, pasteli, crte`i, grafike, a tako|e i skulpture izvedene u kamenu, bronzi, drvetu. U Umetni~koj zbirci nalaze se dela stvorena u razli~itim vremenima: od grafike manastira Hopo- vo iz sredine 18. veka do radova aktivnih ~lanova Likovno-muzi~kog odeqewa. Javnost je prvi put videla dela iz Umetni~ke zbirke 1982. godine u rekonstruisanom i obnovqenom galerijskom prostoru SANU. Od tada je Umetni~ka zbirka redovno predstavqana, a 2011. godine izlo- `ene radove pratio je prvi katalog Akademijine kolekcije. Izlo`ba Umetni~ka zbirka SANU – likovni umetnici akademici, koju ~ini 50 odabranih dela, na- mewena je prvenstveno muzejima i galerijama {irom Srbije kako bi se posetioci upoznali ne samo sa jednim delom Umetni~ke zbirke ve} i stekli uvid u kriterijume kojima je, tokom skoro dva veka, for- mirana kolekcija. Ovom izlo`bom i katalogom, u kome se reprodukuju odabrani radovi slikara i vajara ~lanova SANU od osnivawa do danas, Srpska akademija nauka i umetnosti `eli da oda priznawe i iska`e zahvalnost brojnim darodavcima zaslu`nim za formirawe wenog danas bogatog fonda, da podseti na zadu`bina- re s kraja 19. i po~etka 20. veka, na darodavce-qubiteqe umetnosti, ali i na same umetnike-akademike koji su svojim darovima i donacijama, koji pristi`u i danas, osnovali Umetni~ku zbirku SANU. Du{an Ota{evi} UMETNI^KA ZBIRKA SANU LIKOVNI UMETNICI AKADEMICI 7 \or|e Jovanovi}, Dve muze. Nauka i umetnost, 1942 (Umetni~ka zbirka SANU) \or|e Jovanovi}, Two Muses: Science and Art, 1942 (SASA Fine Art Collection) Jelena Me`inski Milovanovi} UMETNI^KA ZBIRKA SANU – NEKAD I SAD Kroz istoriju zgrade SANU Posle izlo`be Umetni~ke zbirke Srpske akade- mije nauka i umetnosti, prire|ene povodom jubi- leja 170 godina postojawa SANU, koja je u Galeri- ji SANU 2011. godine predstavila izbor radova umetnika ~lanova SANU od wenog osnivawa, aktu- elna postavka, organizovana da obele`i 175 godi- na od osnivawa Akademije, slede}i isti koncept, Umetni~ku zbirku predstavqa u muzejima i gale- rijama {irom Srbije. Publikacija koja je, kao integralni deo izlo- `be, Umetni~ku zbirku SANU predstavila 2011. godine, uvodnom studijom pratila je istorijat formirawa umetni~ke kolekcije SANU kroz odnos Akademije i likovne umetnosti.1 Povodom novog jubileja Akademije, ovom prilikom, wena likov- na zbirka se osvetqava iz ugla palate SANU ~iji 1 J. Me`inski Milovanovi}, Povodom jubileja SANU je Zbirka danas sastavni deo. 1841–2011. Dru{tvo srpske slovesnosti, Srpsko u~eno dru- {tvo, Srpska kraqevska akademija, Srpska akademija nauka, Srpska akademija nauka i umetnosti i likovna umetnost. Nastajawe umetni~ke Zbirke SANU, u: Grupa autora, Aka- OSNIVAWE AKADEMIJE demici – likovni umetnici iz Umetni~ke zbirke Srpske I PO^ETAK STVARAWA WENIH KOLEKCIJA akademije nauka i umetnosti, Beograd 2011. 2 Posle suspendovawa Dru{tva srpske slovesnosti, ono se nastavilo u 1864. osnovanom Srpskom u~enom dru{tvu Dru{tvo srpske (Dru`stvo srbske) slovesnosti (postojalo do 1892), koje je nasledila 1886. osnovana Kra- osnovano je 1841. godine2 kao prvo nau~no dru{tvo qevsko-srpska / Srpska kraqevska akademija. Weno ime je posle Drugog svetskog rata promeweno u Srpska akademija u Srbiji ju`no od Save, sa ciqem unapre|ewa i nauka, a od 1960. institucija deluje pod nazivom Srpska razvoja nauke i kulture nacije u vremenu stvarawa akademija nauka i umetnosti. UMETNI^KA ZBIRKA SANU LIKOVNI UMETNICI AKADEMICI 9 srpske novovekovne dr`ave, a pod pokroviteq- `ivopisnih“, Mihailo Valtrovi} i Dragutin stvom kneza Mihaila Obrenovi}a. Osnovu pro- Milutinovi} 1871–1884. obi{li su brojne crkve grama Dru{tva ~inila je briga za srpski jezik, i manastire, a javnosti su na izlo`bama – „izlo- pribli`avawe nauke narodu, ali i interesovawe zima Srpskog u~enog dru{tva“ – ponudili rezul- za o~uvawe „srpske starine“, od starih rukopisa, tate svog rada.9 preko novca, „drevnih dragocenosti“, do starih Po~etkom devete decenije 19. veka u krugu manastira, pa tako i predmeta likovne umetnosti. Dru{tva radi se na organizovawu izlo`bi savre- O tro{ku Dru{tva 1847. {tampa se Opisanije mene likovne umetnosti, potreba koja }e tek go- drevnosti u Svetoj (Atonskoj) Gori ~lana Dru{tva, tovo vek kasnije dovesti do osnivawa Akademiji- slikara Dimitrija Avramovi}a.3 ne Galerije. Tako Srpsko u~eno dru{tvo, kako bi Od osnivawa Dru{tva wegovim zbirkama sta- razvijalo ukus publike, 1880. poma`e kne`evom rina rukovodio je Janko [afarik, te`e}i da od pitomcu \or|u Krsti}u (kasnije akademiku) da wih osnuje muzej.4 organizuje svoju izlo`bu u sali Velike {kole, Umetni~ka dela su, kao i biblioteka i arhiv- kao jednu od prvih likovnih izlo`bi u Srbiji.10 ska gra|a, polako ulazila u posed Dru{tva srbske Odbor za umetnost Srpskog u~enog dru{tva11 sre- slovesnosti i Srpskog u~enog dru{tva, koja su dinom osamdesetih godina zalagao se za organi- prethodila Srpskoj kraqevskoj akademiji osno- zovawe redovnih likovnih izlo`bi srpskih i vanoj 1886. godine „pod za{titom kraqa Srbije“ slovenskih umetnika.12 Milana Obrenovi}a. Akademija je nasle|ivala i Po~etkom 20. veka na skupu Akademije umetno- sakupqene fondove Dru{tva.5 sti Paja Jovanovi} predla`e da Srpska kraqev- Srpsko u~eno dru{tvo, okupiv{i i na{e is- ska akademija podr`ava organizovawe izlo`bi taknute umetnike, poma`u}i istra`ivawa srp- slikara i vajara svojih ~lanova i onih umetnika skog kulturnog nasle|a, pa tako i likovnog, podr- koje Akademija odabere13, {to je i realizovano `avalo je i razvoj likovne umetnosti. „Ve{ta~kom tokom naredne dve decenije.14 odseku“ Dru{tva 1868.