UvA-DARE (Digital Academic Repository) Het theater van de nieuwe orde : een onderzoek naar het drama van Nederlandse nationaalsocialisten van der Logt, A.P.A.M. Publication date 2008 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): van der Logt, A. P. A. M. (2008). Het theater van de nieuwe orde : een onderzoek naar het drama van Nederlandse nationaalsocialisten. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:30 Sep 2021 00 voorwerk 1-4 diss. 14-10-2008 11:07 Pagina 1 Het theater van de nieuwe orde 00 voorwerk 1-4 diss. 14-10-2008 11:07 Pagina 2 00 voorwerk 1-4 diss. 14-10-2008 11:07 Pagina 3 Het theater van de nieuwe orde Een onderzoek naar het drama van Nederlandse nationaalsocialisten academisch proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het college van promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op woensdag 19 november 2008, te 14.00 uur door Adrianus Petrus Antonius Maria van der Logt geboren te Breda 00 voorwerk 1-4 diss. 14-10-2008 11:07 Pagina 4 Promotiecommissie: Promotores: prof. dr. R.L. Erenstein prof. dr. J.C.H. Blom Overige leden: prof. dr. K. Röttger prof. dr. W. Hogendoorn dr. P.G.F. Eversmann prof. dr. P. Romijn prof. dr. M.J. Schwegman Faculteit der Geesteswetenschappen 00 voorwerk 5-22 14-10-2008 11:11 Pagina 5 Inhoudsopgave Proloog . 11 Hoofdstuk 1: Nationaalsocialistische cultuurideologie en cultuurpolitiek 1931-1945 . 23 1. Het theaterleven tijdens het interbellum . 23 Royaards en Verkade . 23 ‘Getuigend tooneel’ . 25 De Nederlandse weg . 28 Het lekentoneel bij de verschillende zuilen . 31 De subsidie door de overheid . 37 2. De nationaalsocialistische cultuurideologie in Nederland . 39 Cultuur in nationaalsocialistisch perspectief . 39 De kenmerken van de Nederlandse nationaalsocialistische cultuur . 42 Cultuur is ‘volksch’ . 42 Cultuur is Germaans . 45 Cultuur bepaald door ras en bodemverbondenheid . 49 Zich afzetten tegen de demo-liberale cultuur . 52 3. De nationaalsocialistische cultuurpolitiek tijdens de Tweede Wereldoorlog . 56 Nationaalsocialistische ideeën over staat en cultuur . 56 De positie van de kunstenaar: vrijheid in gebondenheid . 59 4. De nationaalsocialistische cultuurpolitieke instanties . 63 De Nederlandsche Kultuurkring . 64 Het departement van Volksvoorlichting en Kunsten . 66 De geschiedenis van het DVK . 66 Het theaterbeleid van het DVK . 69 De vorming van nieuwe gezelschappen . 77 De Nederlandsche Kultuurkamer . 81 Problemen bij de oprichting . 81 De NKK als organisatie . 83 De reactie vanuit de theaterwereld . 88 Nationaalsocialistische evaluatie van de NKK . 93 Gilde voor Theater en Dans . 94 De Nederlandsche Kultuurraad . 97 5. Conclusie en consequenties voor het onderzoek . 101 00 voorwerk 5-22 14-10-2008 11:11 Pagina 6 6 Het theater van de nieuwe orde Hoofdstuk 2: Het nationaalsocialistische theater in nazi-Duitsland . 103 1. Problemen bij de beschrijving . 103 2. De theatercrisis in de republiek van Weimar . 105 3. De mythische en rituele functie van het theater . 111 4. Het nieuwe nationaalsocialistische drama . 113 Het Thingspiel . 116 Het historische stuk . 121 De neoklassieke tragedie . 124 Het actuele toneelstuk . 127 5. De dramaturgie van het nationaalsocialistische drama . 129 De dramatische personages . 129 De positieve held . 130 De openbaringsheld . 131 De held die in het noodlot gelooft . 131 De charismatische leidersfiguur . 132 De volksleider . 132 De held als Siegfried . 133 Nationaalsocialistische heldinnen . 133 De negatieve personages . 134 De dramatische bouwstenen van het nationaalsocialistische drama . 136 De transpositie . 136 De schijndialoog . 137 De rol van het koor . 138 Het dramatische slot . 139 6. Consequenties voor het onderzoek . 141 Hoofdstuk 3: ‘Hun kunst zal nu Dietsch zijn of zij zal niet zijn’ . 143 1. Ideeën over het nationaalsocialistische theater in Nederland . 143 2. Een nationaalsocialistische interpretatie van de theatergeschiedenis . 146 3. Inhoudelijke veranderingen . 153 Repertoire . 153 Toneelspelers . 157 Toneelschrijvers . 157 Publiek . 158 4. Een nieuw nationaalsocialistisch toneelbestel . ..