Artvin Çoruh Üniversitesi Artvin Coruh University Orman Fakültesi Dergisi Journal of Forestry Faculty ISSN:2146-1880, e-ISSN: 2146-698X ISSN:2146-1880, e-ISSN: 2146-698X Yıl: 2020, Cilt: 21, Sayı:2, Sayfa: 154-163 Year: 2020, Vol: 21, Issue:2, Pages: 154-163 ofd.artvin.edu.tr Sakallı kızılağaç (Alnus glutinosa subsp. barbata) meşceresinin doğal yolla gençleştirilmesi (Harşit Orman İşletme Şefliği örneği) Natural regeneration of Black Alder (Alnus glutinosa subsp. barbata) stands (An example of Harşit Forestry Enterprise) Nihan YILDIRIM1 İbrahim TURNA2 Nebahat YILDIRIM2 1Giresun Orman Bölge Müdürlüğü, Silvikültür Şube Müdürlüğü, Giresun 2Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Trabzon Eser Bilgisi / Article Info Özet Araştırma makalesi / Research article Doğada her canlının olduğu gibi ormanların da sürekli var olması, yaşlanan ya da değişik nedenlerle DOI: 10.17474/artvinofd.690646 zarar görüp ölen bireylerin yerini yeni genç bireylerin almasıyla mümkün olacaktır. Bu nedenle Sorumlu yazar / Corresponding author ormanlarımızda uygulanan gençleştirme çalışmaları ve bu çalışmaların başarısı büyük önem Nebahat YILDIRIM taşımaktadır. Çalışma kapsamında, Harşit Orman İşletme Şefliğine ait Sakallı kızılağaç (Alnus glutinosa e-mail: [email protected] subsp. barbata) meşceresinin doğal gençleştirme yöntemlerinden biri olan büyük alan siper vaziyeti Geliş tarihi / Received ile gençleştirilmesi ve gençlik bakımlarından diri örtü temizliğinin gençliğin gelişimi üzerine etkisinin 18.02.2020 ortaya konulması amaçlanmıştır. Gençleştirme çalışmasına 2012 yılında arazi hazırlığı ile başlanılmış Düzeltme tarihi / Received in revised form ve 2016 Kasım-Aralık ayında ise boşaltma kesimi ile sahadan çıkılmıştır. İlk çimlenmeler 2013 yılı Nisan 09.03.2020 ayında gözlemlenmiştir. Gençleştirme alanında üç farklı şiddette diri örtü temizliği yapılmış ve Kabul Tarihi / Accepted uygulanan diri örtü temizlik derecelerinin gençlik sayısı ve boy gelişimi açısından etkileri belirlenmiştir. 17.03.2020 Çalışma sonucunda; 2013-2015 yılları arasında yapılan ölçüm ve sayımlarla gençlik boyları ve sayıları Elektronik erişim / Online available ortaya konulmuştur. Bir yaşındaki gençliklerin boylarında yapılan ölçümlerde tüm işlemlere ait 02.05.2020 ortalama boy 5.92 cm, iki yaşında 39.23 cm ve üç yaşında ise 65.46 cm’dir. Diri örtü temizliği işlemleri bakımından bir yaşındaki ve üç yaşındaki gençlik boyları arasında istatistiksel olarak anlamlı (P˂0.05) Anahtar kelimeler: farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Alnus glutinosa subsp. barbata Doğal gençleştirme Diri örtü temizliği Abstract The existence of forests as well as every living thing in nature will be possible by the replacement the Harşit young individuals to the position of aged or dead individuals who have been damaged due to various Keywords: reasons. For this reason, the regeneration methods implemented in forests and the success of these Alnus glutinosa subsp. barbata studies are of great importance. In this study, it was aimed to regeneration with compartment Natural regeneration shelterwood system, one of the natural regeneration methods, of Alnus glutinosa subsp. barbata stand Land clearing in Harşit Forestry Enterprise, and the determination of effects on juvenility development of land Harşit clearing from regeneration tending. In 2012, regeneration efforts were started with land preparation and final cutting was made in November-December 2016. The first germination was observed in April 2013. In regeneration area, three different land clearing treatments were carried out and tried to determine their effects on the number and length of juvenility. As a result of the study; the number of juvenility and juvenility length were determined by the making measurement and counting between the years of 2013-2015. In the measurements made in one year-old juvenility, the average juvenility length of all treatments was 5.92 cm, this was obtained as 39.23 cm for two-year-old juvenility, and 65.46 cm for three-year-old juvenility. In addition, it was determined that there are statistically significant differences (P<0.05) between juvenility length values of one and three-year-old juvenilities in terms of land clearing interventions. GİRİŞ Kızılağaçlar, Fagales takımının Betulaceae familyasının Alnus cinsine ait olup, Türkiye’de Doğu Kızılağacı (Alnus Doğal kaynaklarımızın en iyi şekilde işletilmesi, ülke ve orientalis Decne.) ve Adi Kızılağaç (Alnus glutinosa (L.) yöre halkının optimum faydalanmasına sunulması Gaertn.) olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Bu türlere zorunludur. Bu kaynakların başında mevcut ormanlar ve bağlı altı adet takson bulunmaktadır. Bunlar; Alnus bunları oluşturan bitki türlerinin çok amaçlı kullanımı orientalis Decne. var. orientalis, Alnus orientalis Decne. dikkate alınarak, maksimum yarar sağlayacak şekilde var. pubescens Dippel (Endemik), Alnus glutinosa (L.) işletilmesi gerekir. Çok amaçlı yararlanacağımız ağaç Gaertn. subsp. glutinosa, Alnus glutinosa (L.) Gaertn. türlerinden birisi de kızılağaçlardır. 154 / N. Yıldırım, İ. Turna, N. Yıldırım / AÇÜ Orman Fak Derg 21(2):154-163 (2020) Sakallı kızılağaç (Alnus glutinosa subsp. barbata) meşceresinin doğal yolla gençleştirilmesi (Harşit Orman İşletme Şefliği örneği) subsp. barbata (C.A Mey.) Yalt., Alnus glutinosa (L.) ekosistemlerinin ıslah çalışmalarında önemli bir yere Gaertn. subsp. antitaurica Yalt. (Endemik) ve Alnus sahiptir. Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesinde doğal glutinosa (L.) Gaertn. subsp. betuloides Anşin (Endemik) ormanların üzerindeki sosyal baskının ve tahribatın türleridir (Anşin ve Özkan 2006, Güner ve ark. 2012, önlenmesinde kızılağaç ormanları en önemli Anonim 2015). seçeneklerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır (Ayan ve ark. 1998). Doğal yayılış alanlarında kızılağaç ormanlarının Alnus glutinosa subsp. barbata, fitocoğrafik olarak devamlılığının sağlanması ve sürdürülebilir olarak Karadeniz elementi olup Doğu Karadeniz Bölgesi’nde işletilmesi için gerek bozuk gerekse idare süresini yayılış göstermektedir (Güner ve ark. 2012). Sakallı doldurmuş alanların gençleştirilmesi önem arz Kızılağaç, Doğu Karadeniz Bölgesinde doğu ladini, Doğu etmektedir. Karadeniz göknarı, sarıçam ve doğu kayını türlerinden sonra yayılış bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Ormancılıkta gençleştirme, süreklilik prensibinin esas Ordu, Giresun, Gümüşhane, Trabzon, Rize, Artvin illerinde alındığı düzenli bir orman işletmeciliği olup kararlaştırılan yapraklı ormanlar ile saf ladin ormanlarında, rutubetli idare süresini doldurmuş ya da strüktürü (tabakalılık, yamaçlar, vadi tabanları ve dere kenarlarında kapalılık ve sıklık) ve tekstürü (karışım şekli, oranı vb.) yetişmektedir. Deniz seviyesinden başlayarak 1700 m bozulmuş meşcerelerde yetişme ortamı koşullarına bağlı yüksekliklere kadar çıkabilmektedir (Odabaşı ve ark. 2004, olarak yeni jenerasyonun getirilmesi işlemidir. Saatçioğlu Mamıkoğlu 2015). Genellikle yarı ışık ağacı niteliğinde (1979) ve Odabaşı ve ark. (2004), kızılağaçların biyolojisi olup optimum yetişme ortamlarında ışık isteği azalır. göz önüne alındığında, en iyi doğal gençleştirme Biyolojisine uygun yetişme ortamlarında (taban suyu yönteminin siper vaziyetiyle gençleştirme olduğunu yüksek, gevşek balçıklı topraklar) dolgun ve düzgün belirtmektedir. Gençleştirme, meşcere büyüklüğüne ve gövdeler yapabilen ve 30 m boya ulaşabilen birinci sınıf karışım durumuna göre gruplarda yapılacağı gibi büyük orman ağacıdır (Aksoy 1986, Carus 1994). Kızılağaç toprak alanlarda da yapılabilir. Böylece grup siper ya da büyük isteği bakımından kanaatkâr bir tür olup, orta derecede alan siper vaziyeti ile gençleştirilebilir. Biyolojik çeşitliliğin asidik topraklarda da iyi yetişebilir. Kanaatkâr olmasının yerinde korunmasını sağlayan in-situ önlemlerinden en esası köklerinin azot bağlayıcı özelliğini taşımasından ucuzu doğal gençleştirmedir. Doğal gençleştirmeyle elde kaynaklanmaktadır (Wheeler 1986, Ürgenç 1992). edilmiş meşcerelerin, ekim veya dikimle kurulmuş meşcerelere göre üstün verim güçlerini dikkate alarak Kızılağacın hızlı gelişmesi, zararlılara karşı dayanıklılığı ve gençleştirme çalışmalarında önceliğimiz, mümkün olan kısa üretim periyodunda birim alanda sağladığı odun her yerde doğal gençleştirme olmalıdır (Genç 2013). verimi ve artımı diğer ağaç türlerine göre yüksektir. Bu sebeple, kızılağaç özel olarak ele alınması gereken bir Gençleştirmeden sonra ilk akla gelen silvikültürel işlem ise türdür (Batu ve Kapucu 1995, Ayan ve ark. 1998). Büyüme gelen gençliğin korunması ve diğer bakım işlemleri ile performansı ilk 10 yılda çok hızlı iken sonradan yavaşlayan gelişiminin garanti altına alınmasıdır. Yeni jenerasyon kızılağacın daha kısa sürelerle işletilmesi ekonomik doğal olarak alana gelmişse gençlik, yapay olarak anlamda kârlılığı artırabilecektir (Akyüz 1998). Kontrplak getirilmişse kültür bakımlarına konu edilmektedir. Bakım üretiminde kızılağacın kullanımı amaçlı yapılan çalışmada çalışmaları biyolojik ve ekonomik yönü olan faaliyetlerdir. tomruk çaplarının en az 35 cm olması gerektiği, Türkiye ve Gençlik ve sıklık çalışmalarından elde edilen ürün Avrupa’da bu amaçla kullanılan ağaç türlerinden biri olan genellikle herhangi bir ticari değer taşımaz. Bu nedenle, kayının bu çapa ulaşması için geçen süre 120 yıl iken gençlik bakımları ekonomik getirisi olmadığından ihmal kızılağaçlar için bu süre 60 yıldır (Güdül ve ark. 2019). Orta edilen çalışmalardır. Bununla birlikte bakım müdahaleleri, Avrupa’da mobilya sektöründe tropik odunlara alternatif meşçere de yarattığı gelişme seyri