BARTHOLOMEUS VAN DERJHELST. [Schutters maaltijd. (La baiiquet de la garde civique (en 1648). Fragment. CATALOGUS VAN HET RIJKS-MUSEUM VAN SCHILDERIJEN DOOR ABR. BREDIUS Derde geheel omgewerkte druk AMSTERDAM Tj. YAN HOLKEMA 1887 R1JKS-MUSEUM VAN SCHILDER IJ EN Directeur: Fr. D. 0. OBREEN, sedert 1883. Commissie van Toezicht: C. SCHÖFFER 1883. J. H. MASCHHAUPT . 1884. Mr. J. A. SILLEM . 1884. J. ANKEESMIT Jr. 1884. Jhr. Dr. J. SIX 1884. THE G6ÏÏS CENTER U8RARY ; : ; INLEIDING. Het „K oninklijk Museu m”, waarin behalve schilderijen ook teekeningen, werken van beeldhouwkunst en snijwerk, gesne- den steenen, oudheden, kunstvoorwerpen en zeldzaamheden zouden opgenomen worden, werd bij decreet van 21 April 1808 door koning L o d e w ij k gesticht. Tot de vorming daarvan strekten a. een gedeelte der hier te lande gebleven schilderijen van den Stadhouder prins Willem Y- Deze hadden eerst een deel uitgemaakt van het „Nationaal Museum” te ’s-Gra- venhage, en werden nu — 96 stuks schilderijen en on- geveer 98 Nos. rariteiten — naar Amsterdam overgebracht b. 57 schilderstukken, 6 Juni 1808 voor ongeveer f 100,000 op de verkooping Gr. van der Pot van Groeneveld te Rotterdam aangekocht c. acht schilderijen, oude kunst, in Augustus 1808 uit Den Haag gezonden, en zeven dergelijke stukken, door de stad Amster- dam tijdelijk afgestaan; deze maken echter nu nog een deel ; VI INLEIDING. der verzameling uit, en vormen er den grootsten schat van; daaronder toch bevinden zich de Nachtwacht, de Staalmees- ters en de Schuttersmaaltijd; d. zes schilderijen en een marmeren beeldje, door baron Yan Spaen van Biljoen geschonken, en nog enkele geschenken; e. eenige op de tentoonstelling van 1808 gekochte moderne schilderijen ƒ. het geheele kabinet Yan Heteren (137 schilderijen), dat in 1809 voor ongeveer f 100,000 werd aangekocht en zeven schil- derijen gekocht op de verkooping van Mevr. Bicker in 1809; g. afgietsels van antieke beelden uit het Musée Napoléon te Parijs; h. eenige oudheden uit Drente, enz. In 1815 werden de schilderijen, aanvankelijk in het Konink- lijk Paleis op den Dam geplaatst, naar het zoogenaamde Trippenhuis overgebracht; eerst in Mei 1885 ontvingen zij een waardige plaats in het nieuwe Rijks-Museum aan de Stadhouderskade. In 1825 hadden een paar ruilingen plaats met het Koninklijk Museum te ’s-Gravenhage (Mauritshuis) ; ten jare 1828 werd van een aantal zoogenaamde „dubbelen” eene veiling gehou- den, die ruim f 22,700 opbracht, voor welke som andere schil- derden werden aangekocht. Sedert dien tijd ontving de verzameling nu en dan geschenken en legaten, tot het in 1870 door het legaat L. Dupper Wz. met 64 uitmuntende schilderijen aanzienlijk verrijkt werd. In 1880 INLEIDING. VII volgde liet insgelijks zeer aanzienlijk legaat van Jlir. J. S. H. van de Poll, bestaande uit 52 schilderijen. Ook de Regeering liet zich niet onbetuigd, en sedert 1870 werden er weder (en som» enkele hoogst belangrijke) stukken, voor hare rekening aange- kocht. Moge zij hierin niet vertragen, maar door geregelde aankoopen de vele leemten, die deze verzameling nog kenmerkt, aanvullen, opdat zij eens een zoo getrouw, en volledig mogelijk denkbeeld geve onzer éenige, groote, heerlijke Hollandsche Schilderschool. Toen de Rijksverzameling in het voorjaar van 1885 uit heb Trippenhuis naar het nieuwe Rijks-Museum werd overgebracht, vervoerde men daarheen ook de vermaarde verzameling Yan dee Hoop, door dezen kunstliefhebber in 1854 aan de stad Amsterdam gelegateerd. Reeds 11 November 1880 had de Regee- ring met Amsterdam eene overeenkomst gesloten, waarbij zij aan deze verzameling eene uitsluitend daarvoor bestemde zaal in baar Museum inruimde, onder voorwaarde, dat zij jaarlijks de bij het Testament des Heeren Yan der Hoop bepaalde som van ƒ 400 in de kas der algemeene armen dezer stad zou storten, De verzameling Yan der Hoop telt 226 nummers, waaronder meesterstukken onzer XYIIe-eeuwsche schilderschool. In Mei 1885 werden ook de 184 moderne schilderijen, tot op dat tijdstip bewaard in het Paviljoen „Welgelegen” bij Haarlem, door de Regeering in ’s Rijks-Museum overgebracht. Deze ver- zameling, die voornamelijk bestaat uit schilderijen van Neder- landsche meesters uit de eerste helft der XlXe eeuw, werd in VIII INLEIDING. 1828 door Z. M. Koning Willem I gesticht en in Augustus 1838 voor het eerst toegankelijk gesteld. Nog voor een vierde verzameling opende het Rijks-Museum gastvrije zalen. Op het initiatief van onzen stadgenoot, den heer C. P. van Eeghen, was er in 1875 te Amsterdam eene Yereeniging tot stand gekomen, die zich ten doel stelde, meester- stukken van hedendaagsche schilders, hoofdzakelijk der Hol- landsche school, te verzamelen, om die later, op nader te bepalen voorwaarden, der stad Amsterdam aan te bieden. De gelden, daarvoor benoodigd, werden gevonden uit schenkingen en jaarlijksche bijdragen. De „Vereeniging tot het vormen van eene openbare verzameling van Hedendaagsche Kunst” bezit thans reeds een vijftigtal schilderijen. President der Yereeniging is de heer C. P. van Eeghen; Secretaris, de heer Mr. J. A Sillem. In de vroegere uitgaven van dezen kleinen Gids door het schil- derij -museum moesten wij aan de afzonderlijke verzamelingen hunne oorspronkelijke nummers laten behouden, wat voor een aantal bezoekers groote moeielijkheden opleverde. Thans ver- oorloofde ons de heer Hoofd-Directeur, Directeur van die vèrzameling, in het belang van het publiek, de schilderijen doorloopend te nummeren, waardoor aan dit ongerief een einde kon gemaakt worden. Een aantal stukken, waarmede de verzameling verrijkt werd, zijn wederom opgenomen, zoodat wij het belangrijke getal van bijna 1700 schilderijen kunnen aanwijzen. INLEIDING. IX Gaarne herhaalt de samensteller van dit boeksken hier zijnen dank aan de H.H. Jhr. Dr. J. Six, Mr. N. de Roever, Dr. W. Bode, Dr. A. Bayersdorfer, J. Ph. van der Keilen en wie hem meer met opmerkingen of biographische gegevens ter zijde stonden, voor hunne medewerking. Bij dezen derden druk verplichtte hem de heer P. J. Frederiks met menige aanvulling en verbetering, waarvoor hij hem zijn bijzonderen dank betuigt. Amsterdam, Augustus 1887. VERKLARING DER VERKORTINGEN. //., gevolgd door een nonuner, beduidt : lioogte; B. breedte -der schilderij. Beide zijn in meters opgegeven, genieten binnen de lijst. De stof, waarop de schilderij is vervaardigd, staat aangegeven op denzelfden regel : ; D. beteekent doek, P. paneel en K. koper. De grootte der hoofdfiguren is aangegeven door Fh. voor het cijfer; de hoogte van het hoofd door Hoofdh. of levensgroot. Nat. gr. wanneer de voorwerpen in de ware grootte zijn afge- beeld. Dh. beteekent de hoogte van het voornaamste dier. Met rechts, links, rechterzijde, linkerzijde is de rechter- en linkerzijde van den toeschouwer bedoeld, zoo geen nadere bepa- ling gegeven is. E ABELS. Jacobus Theodorus Abels, Hollandsch schilder, geboren te Amsterdam 1 September 1803, overleden te Abkoude Ravenswaay van 1849—53 18 Juni 1866. Leerling van Jan van ; te Haarlem. 1. Middag. h. 0.65, br. 0.85. D. gem. J. T. Abels F. Tentoonstelling te VGravenhage, 1833. A RTSEN. Pieter Aertsen gen. Lange Pier, Hollandsch Juni schilder, geboren 1508 te Amsterdam, begraven aldaar 3 1535 1575. Leerling van Allart Olaesz, te Amsterdam; van tot 1566 meestal te Antwerpen, overigens te Amsterdam. 2. (2). De eierdans. 0.69. gem. met h. 0.82, br. 1.63. P. Fh. van den danser het jaartal 1557 . Gek. 1839 van Kolonel von Schepeler, te Aken. zuinigen huisvader. 3. (2a). Voorstelling van een („Een gortenteller”) wellicht door zijn zoon Pietei Pietersen. schilderij: h. 0.87, br. 0.70. D. Men leest op de soo moet ick t gort seijs Sal iele de huysraet te recht bestellen, in de ]pot tellen. Eigendom der stad Amsterdam. Vroeger in het Nieuwezijds-Huiszittenhuis. op A. (117a). De voorstelling van Jezus in den tempel; de achterzijde Koning Balthasar. h. 1.88, br. 0.71. P. In bruikleen van Jhr. Dr. J. P. Six te Amsterdam. Vleugel van een altaarstuk uit Delft. Zaligmaker. 5. (117c). De geboorte van den 0.59. P. Levensgroot. h. 0.89. br. NB. Fragment eener schilderij, die bij den brand van het Oude Stadhuis grootendeeis vernield werd. Te onrechte toegeschreven. Eigendom vroeger aan P . P» Pubeus (!) van der Stad Amsterdam. Vroeger in de Weeskamer het Oude Stadhuis. ...... , overblijfsel van Pieter Jhr Dr. J. Six herkende hierin het Amsterdam. Aertsen’ s altaarwerk voor de Nieuwe kerk te ALEWIJN. Jhr. Mr. Willem Alewijn, Hollandsch schilder, Utrecht 4 Decem- geb. te Amsterdam 9 Mei 1769, overl. te ber 1839. 6. Een bejaard man. h. 0.67, br. 0.56. D. Geschenk van den Heer Josua van Eik. Openb. Verz. v. Eigendom der Ver. t. h. vormen v. e. Hedend. Kunst. 1 * _ _ ^ ALTMANN. ALTMANN. Sijbrand Altmann, Hollandsch schilder, geboren, b September 1822 te Texel, leerling van P. van Scbendel. 7. Paulus Potter in zijn atelier. h. 0.33, br. 0.25. P. gem. 8. Altmann Ft. 1874. Geschenk van Mevr. Willink, geb. V. Wickevoort Crommelin. Eigendom der Ver. t. h. vormen v. e. Openb. Yerz. van Hedend. Kunst. ANRAADT. Pieter van Anraadt, Hollandsch schilder, gebo- ren ... te Deventer, overleden aldaar 1681. Sedert 1672 in Amsterdam tot na 1675. Waarschijnlijk leerling vanTerBorch. 8. (1). Mansportret. h. 0.77, br. 0.63. D. levensgroot, gem. Pieter van Anraadt. A. 1671. Yerk. Broers, Utrecht. 1873. ƒ 35. 9. Vrouwenportret. Pendant van het vorige No. h. 0.77, br. 0.63. D. Fh. levensgroot, gem. Pieter van Anraadt 1671. Geschenk der HH. C. F. Roos & Cie., 1886. 10. (la.) Zes Regenten met een bode van het Oude- zijds Huiszittenhuis, 1675. h. 2.37, br. 4.21. D. gem. Oude-zijds huys Arme. Pieter van Anraadt Ano. 1675. Eigendom der stad Amsterdam. Afkomstig uit het Oude- zijds Huiszittenhuis. ANTOLINES. José Antolines, Spaansch schilder, geboren 1639 te Sevilla, overleden te Madrid 1676. Leerling van Francisco Rizi te Madrid. 11. (467). De verheerlijking der H. Maagd. h. 1.37, br. 1.12. D. levensgroot. Door Z. M. Koning Willem I te Antwerpen gekocht en aan ’t Museum geschonken, 1822.