WPŁYW PROJEKTÓW Z ZAKRESU TURYSTYKI I KULTURY NA ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY REGIONU Pozycja turystyki województwa podlaskiego na tle kraju i Europy Redakcja naukowa: Elżbieta Szymańska Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu Recenzent: prof. dr hab. inż. Janusz Leszek Sokół Zespół autorski: dr hab. Elżbieta Szymańska – kierownik zespołu badawczego dr hab. Ewa Dziedzic (prof. SGH) dr Eugenia Panfiluk – opracowanie metodyki badań dr Katarzyna Dębkowska – analiza statystyczna badań dr Andrzej Kamocki – wykonanie map mgr Danuta Szpilko – koordynacja badań ilościowych i jakościowych Autorstwo przypisano do każdego rozdziału ISBN kompletu online: 987-83-62528-85-1 ISBN online: 987-83-62528-83-7 Białystok 2015 Copyright: Województwo Podlaskie Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Zamawiający / Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Departament Rozwoju Regionalnego ul. Poleska 89, 15-874 Białystok Wykonawca: Stowarzyszenie Upowszechniania Wiedzy i Innowacji ul. Kwiatowa 6, 17-200 Hajnówka Projekt badawczy został zrealizowany w ramach badania ewaluacyjnego: „Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu”, nr umowy: DDR/26/14 „Badanie ewaluacyjne finansowane przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007–2013". Projekt i skład: Agencja Wydawnicza Ekopress / 601 311 838 (fot. okładka: Magdalena Nowicka) Korekta językowa: Urszula Glińska 2 Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu Spis treści STRESZCZENIE ................................................................................................................................................ 6 SUMMARY ..................................................................................................................................................... 10 WSTĘP ........................................................................................................................................................... 13 1. INSTRUMENTARIUM BADAWCZE ....................................................................................................... 17 1.1. CELE I PROBLEMY BADAWCZE .......................................................................................................................... 17 1.2. PRZEGLĄD I ZAKRES BADAŃ ............................................................................................................................. 19 1.3. SZCZEGÓŁOWY OPIS KONCEPCJI BADANIA ................................................................................................... 21 1.3.1. Zastosowane metody i techniki badawcze ............................................................................................................. 21 1.3.2. Struktura i zakres wykorzystanych danych ............................................................................................................ 22 1.4. POJĘCIA I DEFINICJE .......................................................................................................................................... 27 2. POTENCJAŁ TURYSTYCZNY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO NA TLE KRAJU I REGIONÓW ZAGRANICZNYCH ............................................................................................................................... 30 2.1. METODYKA BADANIA .......................................................................................................................................... 30 2.2. POTENCJAŁ TURYSTYCZNY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO NA TLE KRAJU ........................................ 34 2.2.1. Ogólna charakterystyka województwa podlaskiego .............................................................................................. 34 2.2.2. Ocena czynników przyrodniczych ............................................................................................................................ 36 2.2.3. Ocena czynników kulturowych historycznych i współczesnych .......................................................................... 39 2.2.4. Ocena czynników infrastrukturalnych ..................................................................................................................... 42 2.2.5. Ocena czynników ekonomicznych ........................................................................................................................... 46 2.2.6. Ogólna ocena pozycji potencjału turystycznego regionu na tle kraju ................................................................. 49 Podsumowanie ..................................................................................................................................................................... 55 2.3. OCENA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO NA TLE REGIONÓW EUROPY ............................................................................................................................................ 56 Podsumowanie ..................................................................................................................................................................... 67 2.4. OCENA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO NA TLE WYBRANYCH REGIONÓW ZAGRANICZNYCH ........................................................................................................................... 68 2.4.1. Charakterystyka wybranych regionów zagranicznych .......................................................................................... 68 3 Wpływ projektów z zakresu turystyki i kultury na rozwój społeczno-gospodarczy regionu 2.4.2. Ocena potencjału turystycznego województwa podlaskiego w stosunku do wybranych regionów zagranicznych ......................................................................................................................................................... 70 Podsumowanie ..................................................................................................................................................................... 74 3. ANALIZA ZMIAN W SEKTORZE TURYSTYKI W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH 2007 I 2013 NA TLE KRAJU I EUROPY ............................................................................. 77 3.1. METODYKA BADAŃ .............................................................................................................................................. 77 3.2. ANALIZA ZMIAN SEKTORA TURYSTYKI W GMINACH WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO .......................... 78 Podsumowanie ..................................................................................................................................................................... 96 3.3. ANALIZA ZMIAN ZACHODZĄCYCH W SEKTORZE TURYSTYCZNYM W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM NA TLE KRAJU ............................................................................................................................... 97 3.3.1. Analiza zmian czynników kulturowych historycznych i współczesnych ...........................................................101 3.3.2. Analiza zmian czynników infrastrukturalnych ......................................................................................................108 3.3.3. Analiza zmian czynników ekonomicznych ........................................................................................................... 114 Podsumowanie ................................................................................................................................................................... 117 3.4. OCENA ZMIAN ZACHODZĄCYCH W SEKTORZE TURYSTYCZNYM WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO NA TLE EUROPY ................................................................................................................................................. 119 Podsumowanie ................................................................................................................................................................... 125 3.5. OCENA ZMIAN POTENCJAŁU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO NA TLE WYBRANYCH REGIONÓW ZAGRANICZNYCH .............................................................................................................................................. 126 Podsumowanie ................................................................................................................................................................... 135 4. RACHUNEK SATELITARNY TURYSTYKI WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ...................................... 137 4.1. TURYSTYKA JAKO CZYNNIK ROZWOJU GOSPODARCZEGO ....................................................................... 137 4.2. RACHUNEK SATELITARNY JAKO NARZĘDZIE MIERZENIA WKŁADU TURYSTYKI W ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY REGIONU .................................................................................... 140 4.3. UPROSZCZONY RACHUNEK SATELITARNY TURYSTYKI DLA WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO ........... 145 4.4. WKŁAD TURYSTYKI W GOSPODARKĘ WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO .................................................. 152 4.5. ANALIZA WYNAGRODZEŃ WEDŁUG RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI TURYSTYCZNEJ ............................... 159 4.5.1. Uwagi wprowadzające ............................................................................................................................................ 159 4.5.2. Analiza poziomu wynagrodzeń .............................................................................................................................. 161 4.6. OCENA WPŁYWU SEKTORA TURYSTYKI