University of Business and Technology in Kosovo UBT Knowledge Center Theses and Dissertations Student Work Summer 7-2020 Krahasimi i Framework-ave Zend Framework dhe Laravel ne PHP Gentrit Gruda Follow this and additional works at: https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd Part of the Computer Sciences Commons Programi për Shkenca Kompjuterike dhe Inxhinierise Krahasimi i Framework-ave Zend Framework dhe Laravel ne PHP Shkalla Bachelor Gentrit Gruda Korrik / 2020 Prishtinë Programi për Shkenca Kompjuterike dhe Inxhinierise Punim Diplome Viti akademik 2013 – 2014 Gentrit Gruda Krahasimi i Framework-ave Zend Framework dhe Laravel ne PHP Mentor: MSc. Betim Gashi Korrik / 2020 Ky punim është përpiluar dhe dorëzuar në përmbushjen e kërkesave të pjesshme për Shkallën Bachelor ABSTRAKT Zhvillimi i Teknologjive i cili sa vjen e rritet, bien më vetë një nevojë e cila është që çdo gjë që zhvillohën, të zhvillohën më shpejtë, më stabil dhe më pak probleme. Pikërisht këtë problem disa individë më idetë e tyre mundohën ta largojnë duke zhvilluar framework-a të cilat na ndihmojnë të zhvillojmë webfaqe apo aplikacion sa më shpejtë që të jetë e mundur, por duke mos anashkaluar cilësinë dhe saktësinë në vetë. Kur zhvillohën kësi framework-a, zhvillohën që të lehtësohet puna e një zhvilluesi, duke i ndihmuar dhe lehtësuar futjen e të dhënave në bazën e shënimeve, krijimin e aplikacioneve etj. Për të lehtësuar punën, shumë kompani dhe zhvilluës kanë krijuar vegla dhe framework-at në mënyrë që të bëjnë më të lehtë punën e zhvilluësve. Dy framework-at më të njohura aktualisht janë Laravel dhe Zend, të cilat kanë ofruar zgjidhjët e tyre për zhvillimin e aplikacioneve të vogla, të mesme dhe të mëdha. Duke marrë parasysh që asgjë nuk është përfekt, edhe këto dy framework-a kanë avantazhet dhe disavantazhet e tyre, të cilat lënë nëvojën për të bërë një hulumtimë dhe krahasim më të thellë. Qëllimi i këtij hulumtimi dhe krahasimi është që të identifikojë mundësit e shfrytëzimit të këtyre framework-ave, ti analizoj dhe vlerësoj përdorimin e tyre në mënyrë sa më efikase dhe efiçiente. Si rezultat, ky hulumtim do të nxjerr aspektet pozitivë të këtyre dy framework-ave, do të identifikojë limitet krahas zhvillimit të projektëve të ndryshme programuese. I MIRËNJOHJE/FALËNDERIME Dëshiroj të shprehë mirënjohjën dhe falënderimin tim për stafin e UBT-së për kontributin dhe përkushtimin e tyre ndaj neve studentëve. Veqanërisht e falënderoj mentorin tim Prof. Betim Gashi, për ndihmën, përkrahjen dhe gatishmërinë e tij gjate punimit të kësaj teme të diplomës. II PËRMBAJTJA LISTA E FIGURAVE ..................................................................................... V 1 HYRJE ........................................................................................................ 1 2 SHQYRTIMI I LITERATURES (HISTORIKU) .................................. 2 2.1 Programimi në anën e Serverit ............................................................................... 2 2.2 Programimi në anën e klientit ................................................................................. 3 2.3 Çka është PHP? ...................................................................................................... 4 2.4 Çka është Framework? ........................................................................................... 5 2.5 Çka është bazë e shënimeve?.................................................................................. 5 2.5.1 Çka është SQL? .............................................................................................. 6 2.5.2 Evolucioni i bazës së shënimeve .................................................................... 6 2.5.3 Tipat e bazave të shënimeve ........................................................................... 6 2.5.4 Bazë e shënimeve jo-relacionale .................................................................... 7 2.5.5 Bazë e shënimeve relacionale ......................................................................... 8 2.6 Çka është Laravel?................................................................................................ 10 2.6.1 MVC ............................................................................................................. 11 2.6.2 ORM në Laravel ........................................................................................... 11 2.6.3 Bazë e shënimeve në Laravel ....................................................................... 12 2.6.4 Krijimi dhe fshirja e tabelave ....................................................................... 12 2.6.5 Autentifikimin në Laravel ............................................................................ 13 2.6.6 Autentifkimi i përdoruesve ........................................................................... 13 2.6.7 Regjistri i përdoruesve .................................................................................. 14 2.7 Çka është Zend?.................................................................................................... 15 2.7.1 Bazë e shënimeve në Zend ........................................................................... 16 2.7.2 Autentifikimin në Zend ................................................................................ 16 2.7.3 Regjistri i përdoruesit ................................................................................... 18 3 DEKLARIMI I PROBLEMIT ............................................................... 19 3.1 PYETJET HULUMTUESE .................................................................................. 20 4 METODOLOGJIA ................................................................................. 21 III 5 RASTI I STUDIMIT ............................................................................... 22 5.1 Pse Laravel ? ......................................................................................................... 22 5.1.1 Bërthama dhe Lidhjet e Laravel ................................................................... 23 5.1.2 Lidhjet (Routing) në Laravel ........................................................................ 23 5.1.3 Përdorimi i Elokuent ORM në Laravel ........................................................ 24 5.1.4 Testimi ne Laravel ........................................................................................ 24 5.2 Pse Zend ? ............................................................................................................. 27 5.2.1 Routing në Zend ........................................................................................... 27 5.2.2 Përdorimi i Doctrine ORM ne Zend ............................................................. 28 5.2.3 Testimi në Zend ............................................................................................ 29 5.3 Çfarë lloje të bazave të shënimeve përkrahin secili Framework ? ....................... 33 5.3.1 Përkrahja e bazave të shënimeve në Laravel ................................................ 33 5.3.2 Përkrahja e bazave të shënimeve në Zend .................................................... 33 5.4 Struktura ............................................................................................................... 35 6 PËRFUNDIM ........................................................................................... 36 7 REFERENCAT ....................................................................................... 38 IV LISTA E FIGURAVE Figura 1: Përdorimi i PHP ne HTML ..................................................................................... 4 Figura 2: Definimi i atributeve më relacionin 'punetor'........................................................ 10 Figura 3: Definimi i nje Model-it Elokuent .......................................................................... 11 Figura 4: Krijimi i Model-it Elokuent ne mënyre tjeter ....................................................... 12 Figura 5: Krijimi i nje Tabele ne baze të shënimeve ............................................................ 12 Figura 6: Ri-emërimi i nje Tabele ........................................................................................ 12 Figura 7: Specifikimi i lidhjes se Skemës ............................................................................ 13 Figura 8: Fshirja e tabelave .................................................................................................. 13 Figura 9: Krijimi i nje Forme të Regjistrimit të Përdoruesve ne Laravel ............................. 14 Figura 10: Krijimi i nje Databaze dhe nje Tabele ................................................................ 16 Figura 11: Shembull i nje Autentifikimin ne Zend............................................................... 17 Figura 12: Krijimi i nje Forme per Regjistrim të Përdoruesit ne Zend ................................ 18 Figura 13: Lidhjet e ndërthurura ne Laravel ......................................................................... 23 Figura 14: Transformimi i nje SQL Query ne Query funksion ne Elokuent ORM .............. 24 Figura 15: Ilustrimi i nje Kodi per Testime ne Laravel ........................................................ 25 Figura 16: Nje testime tjeter ne Unit-Test (Laravel) ............................................................ 26 Figura 17: Përdorimi i Routingut ne Zend............................................................................ 27 Figura 18: Krijimi i nje Tabele përmes Doctrine ORM ne Zend ......................................... 28 Figura 19: Lidhja