104 Lubień Kujawski 105 Lubień Kujawski Gmina Lubień Kujawski to jedna z pereł powiatu włocławskiego. Obszar ten znany jest przede wszystkim z Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego w Kłóbce i dworu rodziny Waliszewskich w Lubieniu Kujawskim, w którym aktualnie znajduje się Dom Dziecka. Lubień Kujawski Lubień Kujawski na ogólnej mapie obszaru Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Dorzecza Zgłowiączki 106 Gmina w liczbach Powierzchnia – 15085 ha, w tym: tereny leśne – 5%,użytki rolne – 87% Ludność – ok. 8200 osób Liczba sołectw – 26 Liczba miejscowości – 59 Położenie Gmina Lubień Kujawski to gmina miejsko-wiejska położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie włocławskim. Siedzibą gminy jest Lubień Ku- jawski, położony nad Jeziorem Lubieńskim i rzeką Lubieńką. Obszar przecina arteria komunikacyjna, jaką stanowi droga krajowa nr 1, łącząca Gdańsk ze Śląskiem. Gmina Lubień Kujawski graniczy: od północy – z gminami Choceń, Kowal i Ba- ruchowo, od wschodu – z województwem mazowieckim, od południa – z woje- Lubień Kujawski wództwem łódzkim, od zachodu – z gminą Chodecz. 107 Ogólna charakterystyka Według podziału Polski na regiony fizyczno-geograficzne gmina Lubień Kujaw- ski położona jest prawie w całości w obrębie Pojezierza Kujawskiego. Obszar gmi- ny wchodzący w skład Pojezierza Kujawskiego charakteryzuje się młodoglacjalną dynamiczną rzeźbą powierzchni. Szczególnie wyróżniającym się elementem jest rynna subglacjalna, wypełniona w południowej części wodami Jeziora Lubień- skiego. Wysokości względne w tym rejonie przekraczają 20 metrów. Południowa część gminy to płaska wysoczyzna morenowa o niewielkich deniwelacjach, nie przekraczających z reguły 2-3 metrów. Na obszarze gminy Lubień Kujawski można wyróżnić kilka typów genetycznych gleb. Dominują gleby płowe występujące w części południowej i zachodniej. Część centralna i wschodnia to dominanta gleb brunatnych. Uzupełnienie stanowią gleby bielicoziemne i hydrogeniczne występujące płatami na terenie całej gminy. Pod względem hydrograficznym gmina Lubień Kujawski położona jest na obsza- rze dorzecza Wisły. Część południowo-wschodnia leży w obrębie zlewni rzeki Ochni, natomiast pozostałe fragmenty należą do zlewni Zgłowiączki. Głównym elementem sieci rzecznej jest rzeka Lubieńka. Największym zbiornikiem wód otwartych jest Jezioro Lubieńskie zajmujące powierzchnię około 89 ha. Na obszarze miasta i gminy Lubień Kujawski występują złoża kopalin użytecznych: soli kamiennej, węgla brunatnego, torfów, kruszyw naturalnych. Obszar wykorzystywany jest rolniczo. W 1100 gospodarstwach rolnych, które zajmują prawie 11 tysięcy ha użytków rolnych, zamieszkuje 82 % ogółu obywateli gminy. W strukturze zasiewów przeważa uprawa zbóż – 75% (głównie żyta, psze- nicy, pszenżyta oraz jęczmienia), ziemiopłodów przemysłowych – 9% (buraków cukrowych, pastewnych, rzepaku i rzepiku) oraz ziemniaków – 7%. W ponad połowie gospodarstw rolnych hodowane jest bydło (około 5 tysięcy sztuk) oraz trzoda chlewna (ponad 15 tysięcy sztuk). Z roku na rok coraz większego znaczenia nabiera działalność nierolnicza. Do naj- większych, spośród 390 zarejestrowanych i działających w 2008 r. podmiotów gospodarczych, zaliczyć należy zakład Superfos – jeden z najważniejszych w Eu- ropie producentów wysokiej jakości opakowań z tworzyw sztucznych wytwa- rzanych metodą wtryskową oraz Kreisel – producenta materiałów budowlanych (suchych zapraw budowlanych i tynków). Powstanie tych firm przyczyniło się do Lubień Kujawski rozwoju budownictwa mieszkaniowego, a także przekłada się na wzrost środ- ków przeznaczanych na zaspokajanie potrzeb społecznych mieszkańców gminy, w tym potrzeb związanych z edukacją i drogownictwem. Potencjalnym możliwościom wielokierunkowego rozwoju ekonomicznego różnych funkcji gminy sprzyja nie tylko dogodne położenie, ale również tereny inwestycyj- ne, których przygotowanie w postaci kompleksowego uzbrojenia zaczyna być realizowane w projekcie parku przemysłowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, z wykorzystaniem środków pomocowych Unii Europejskiej. 108 Rys historyczny Najstarszy zapis świadczący o istnieniu osady Lubień pochodzi z 1399 roku. Początkowo obszar ten był własnością rodu Doliwów, a następnie Lubienieckich (do 1618 r.) i ich spadkobierców. Status miasta uzyskał przed 1489 rokiem, według części danych nastąpiło to w 1566 r. W mieście pracowało wówczas 13 rzemieśl- ników. Do Lubienia należało 12,5 łana ziemi. Rozwojowi miasta sprzyjało położenie przy szlaku handlowym prowadzącym z Gdańska do Lwowa. Przywilej Zygmunta Augusta z 1539 r. zezwalał na organizowanie dwóch jarmarków w roku i coty- godniowych targów. Kolejny przywilej z 1788 r. określił liczbę jarmarków na 12. Jednak ograniczanie praw miejskich w XVII w. wpłynęło na pogorszenie statusu mieszczan. Wojna ze Szwecją w latach 1655-1660 przyniosła całkowite zniszcze- nie miasta. Od tego czasu miasto wegetowało. Pożar w 1809 r. zniszczył znaczną część zabudowy. W 1810 r. Lubień liczył 53 domy. W 1820 r. jedynym większym obiektem użyteczności publicznej był drewniany kościół parafialny. Liczba domów zmniejszyła się do 51. Wszystkie były drewniane. Od 1789 r. właścicielami miasta byli kolejno: Norbert i Tomasz Brzescy, Maria Dobkowa, Walenty Waliszewski, Lubień Kujawski Seweryn Jung, Zofia Kalinowska i Edward Werner. W 1867 r. Lubień utracił prawa miejskie, uzyskując status osady miejskiej. Odzyskał je w 1919 r. Miasto odgrywało niewielką rolę ekonomiczną. Było głównie lokalnym ośrodkiem handlowym i drobnej wytwórczości rzemieślniczej (garncarstwo, hafciarstwo, ko- ronkarstwo). W XIX w. pojawiły się drobne zakłady produkcyjne (gorzelnia, ole- jarnia, młyny). W 1862 r., w odległości 3 km od Lubienia, przeprowadzono linię kolejową łączącą Kutno z Toruniem (stacja Kaliska Kujawskie). 109 Turystyka i rekreacja Gmina Lubień Kujawski charakteryzuje się atrakcyjnością walorów przyrodni- czo-krajobrazowych i kulturowych. Stanowią one podstawę wydzielenia Lubień- skiego Obszaru Turystycznego o funkcji wypoczynkowo-krajoznawczej. Rozwój turystyki charakteryzuje się utworzeniem zaplecza rekreacyjnego przy dużych zbiornikach wodnych oraz przy lasach. Należy do niego Jezioro Lubień- skie. Kąpielisko jest strzeżone przez ratownika. Każdego roku zjeżdżają tu tłumy turystów. Od niedawna turyści mogą podziwiać nowo wybudowany amfiteatr, przy którym odbywają się różne uroczystości, imprezy, dyskoteki, pokazy. Dużą popularnością cieszą się Pikniki Sołeckie, jak również występy artystów, takich jak: Bogusław Mec, Vox, Irena Santor, Wanda i Banda, Andrzej Koziński i wielu innych. Prężnie rozwija się działalność sportowa. Lubienianka to klub sportowy, który jest propagatorem zdrowego stylu życia wśród młodzieży szkolnej i osób dorosłych. Działa w nim wiele sekcji. Dzięki działalności klubu młodzież ma możliwość ak- tywnego i zdrowego spędzania wolnego czasu. Przez teren gminy Lubień Kujawski przebiega fragment szlaku turystycznego „Południowego” (szlak kolarski PTTK) oraz Szlak „Etnograficzny” z Lubienia Ku- jawskiego do Wiktorowa o długości 10,7 km. W Lubieniu Kujawskim działa przedszkole, a szkoły posiadają zaplecza sporto- we: sale gimnastyczne pełnowymiarowe, niepełnowymiarowe, zastępcze, boiska utwardzone do gier oraz boiska trawiaste. W 2009 roku została wybudowana sala gimnastyczna przy Szkole Podstawo- wej w Kanibrodzie, w tym roku powstaje sala gimnastyczna przy Zespole Szkół w Kłóbce. Kreowaniem i koordynowaniem życia kulturalnego oraz rozwojem amatorskiego ruchu artystycznego miasta i gminy Lubień Kujawski zajmuje się Ośrodku Kultury. W gmachu ośrodka mieści się sala kinowo-widowiskowa na 200 miejsc ze sceną. Tu odbywają się przedstawienia, pokazy i koncerty. Z salą widowiskową sąsia- dują pomieszczenia siłowni „Olimp”, którą wyposażono w profesjonalny sprzęt sportowy. Na piętrze znajduje się sala konferencyjno-szkoleniowa na 50 miejsc z zapleczem socjalnym. W sali tej odbywają się zajęcia grup tanecznych, zebrania, szkolenia, kursy, narady, spotkania towarzyskie, bale, niekiedy imprezy rodzinne, Lubień Kujawski a nawet sesje Rady Miejskiej. 110 Warto zobaczyć Budynek Domu Pomocy Społecznej w Rzeżewie Stary, wiejski dwór otoczony parkiem zajmującym powierzchnię 3,5 hektara od lat służy mieszkańcom Domu Pomocy Społecznej w Rzeżewie. Ten dom, można z powodzeniem powiedzieć pałac, ma własną duszę i własną historię. Niektórzy mieszkańcy mówią, że jak dobrze wsłucha się w szum wiatru poruszającego liście dwustuletnich dębów, lip i platanów można usłyszeć niejedną ciekawą historię. Informacje o majątku ziemskim Rzeżewo sięgają połowy XVI wieku. Był on wów- czas własnością Mikołaja Sokołowskiego, kasztelana kruszwickiego i wojewody inowrocławskiego. Majątek wielokrotnie zmieniał właścicieli. W XVIII wieku byli nimi Komeccy. W XIX wieku folwark w Rzeżewie należący do hr. Jerzego Luettichau był uznawany za gospodarstwo bardzo postępowe. Wszystkie budynki były murowa- ne. Cegielnię i młyn napędzała para. Później majątek przejął Zygmunt Radoński. Niestety, z początkiem XX wieku posiadłość podupadła i ulega podziałowi. Część, na której usytuowany jest dwór z otaczającym go parkiem przypadła w spadku rodzinie Makomskich. Ludwik Makomski zarządzał majątkiem jeszcze podczas Lubień Kujawski II wojny światowej. W 1945 roku, na mocy Dekretu PKWN dobra Rzeżewa przejęte zostały na wła- sność skarbu państwa. W 1950 roku we dworze zlokalizowano szkołę podsta- wową, która przetrwała do 1989 roku. W 1990 roku dwór wraz z parkiem władze gminy Lubień Kujawski przekazały Wojewódzkiemu Zespołowi Pomocy Społecz- nej we Włocławku