Extreemrechts in Rotterdam Een onderzoek naar de verschijningsvormen van extreemrechts in de regio Rotterdam-Rijnmond Tilburg, oktober 2010 L. Balogh M. Jans R. Witte H. Moors Met medewerking van: A. van Dijk J. van Haaf J. de Muijnck M. Rovers IVA beleidsonderzoek en advies ii Extreemrechts in Rotterdam Uitgever: IVA Warandelaan 2 Postbus 90153 5000 LE Tilburg Telefoonnummer: 013-4668466 Telefax: 013-4668477 IVA is gelieerd aan de UvT © 2010 IVA Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of worden openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het IVA. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning bij artikelen, boe- ken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. IVA beleidsonderzoek en advies iii Inhoudsopgave 1 Inleiding ........................................................................................................... 7 1.1 Aanleiding voor het onderzoek ........................................................................ 7 1.2 Definitiebepaling .............................................................................................. 8 1.3 Leeswijzer ......................................................................................................10 2 Methodologische verantwoording ...................................................................11 2.1 Doelstelling .....................................................................................................11 2.2 Onderzoeksvragen .........................................................................................12 2.3 Onderzoeksactiviteiten ...................................................................................13 2.3.1 Documentstudie ..................................................................................13 2.3.2 Verzameling en analyse gegevens over gebeurtenissen ....................13 2.3.3 Internetscan ........................................................................................16 2.3.4 Interviews (eerstelijns) professionals ..................................................19 2.4 Ten slotte .......................................................................................................22 3 De Rotterdamse geschiedenis .......................................................................23 3.1 De jaren ‘70 ....................................................................................................23 3.2 De jaren ‘80 ....................................................................................................24 3.2.1 De jaren ‘90 .........................................................................................25 3.2.2 Eind jaren ‘90 ......................................................................................28 e 3.3 Begin 21 eeuw ..............................................................................................29 3.4 Extreemrechts versnipperd, maar niet verdwenen .........................................32 4 De omvang van extreemrechts.......................................................................33 4.1 Inleiding ..........................................................................................................33 4.2 Aantal registraties van gebeurtenissen met een extreemrechtse signatuur ........................................................................................................33 4.2.1 Regionaal beeld ..................................................................................33 4.2.2 Lokaal beeld ........................................................................................36 4.3 Aantal actieve organisaties en personen ........................................................36 4.3.1 Verwevenheid met extreemrechts .......................................................37 4.3.2 Personen .............................................................................................38 4.4 Samenvatting .................................................................................................38 iv Extreemrechts in Rotterdam 5 De aard van extreemrechts ............................................................................40 5.1 Inleiding ..........................................................................................................40 5.1.1 Inleiding ...............................................................................................40 5.1.2 Registraties: het probleem van definitie en perceptie .........................40 5.2 De aard van extreemrechtse uitingen .............................................................41 5.2.1 Verschillen tussen de registraties .......................................................41 5.3 De aard van de problematiek nader bekeken .................................................42 5.3.1 Vernieling en bekladding .....................................................................43 5.3.2 Bedreiging en geweld..........................................................................43 5.3.3 Aanwezigheid van extreemrechtse individuen en groepen .................44 5.3.4 Gepolariseerd klimaat .........................................................................46 5.3.5 Overkoepelend beeld regio Rotterdam-Rijnmond ...............................49 5.4 Extreemrechts op internet ..............................................................................51 5.4.1 Beperkingen verbonden aan internetonderzoek .................................52 5.4.2 Websites en fora gerelateerd aan extreemrechts in Rotterdam- Rijnmond .............................................................................................52 5.4.3 De ‘nationaaldemocraten’ ...................................................................53 Voorpost .........................................................................................................53 Voorpost Rijnmond .........................................................................................53 Radio Rapaille ................................................................................................54 Theudisk .........................................................................................................55 5.4.4 De ‘raciale revolutionairen’ ..................................................................57 Stormfront Nederland en Vlaanderen .............................................................57 Jan Teijn .........................................................................................................60 5.5 Samenvatting .................................................................................................60 De aard van extreemrechts op internet ..........................................................61 6 Extreemrechts en de Rijnmondse samenleving .............................................63 6.1 Inleiding ..........................................................................................................63 6.2 Kenmerken van extreemrechtse personen en persoonlijke voedingsbodems voor extreemrechts .............................................................63 6.2.1 Persoonlijkheidskenmerken ................................................................64 6.2.2 Voedingsbodems ................................................................................64 6.2.3 Persoonlijkheidskenmerken en voedingsbodems in Rotterdam- Rijnmond .............................................................................................65 6.3 Mate van kwetsbaarheid voor extreemrechts gedachtegoed .........................66 6.3.1 Verlies aan binding .............................................................................66 6.3.2 Polarisatie ...........................................................................................66 6.3.3 Achterstelling ......................................................................................67 6.3.4 Wantrouwen, verlies van verworvenheden, nationalisme ...................68 6.4 De invloed van extreemrechts op de samenleving .........................................69 6.4.1 Maatschappelijk risico .........................................................................69 6.4.2 Polarisatie en xenofobie ......................................................................70 6.4.3 Veiligheidsgevoelens ..........................................................................71 IVA beleidsonderzoek en advies v Regio Rotterdam-Rijnmond ............................................................................71 Gemeente Rotterdam .....................................................................................72 6.4.4 Materiële schade .................................................................................73 6.5 Samenvatting .................................................................................................73 6.5.1 Persoonlijke kenmerken en voedingsbodems .....................................73 6.5.2 Voedingsbodems, polarisatie en xenofobie.........................................74 6.5.3 Maatschappelijk risico .........................................................................75 6.5.4 Veiligheidsgevoelens ..........................................................................75 6.5.5 Materiële schade .................................................................................75 7 Conclusies en aanbevelingen ........................................................................76 7.1 Conclusies ......................................................................................................76