W tym numerze Dożynki gminne ________ 1-2,7-8 Festyn rodzinny ______________ 4 Z Hubalem na przełaj _________ 4 Rozmowa z Jackiem Sprawką ___ 5 Konkurs „Piękne Miasto i Gmina” _______ 7 Nr 9 (172) 2005 • ISSN 1429-1932 • Bychawa • 30 września 2005 roku • miesięcznik „ZŁOTO W KŁOSACH Z PÓL ZEBRANE...” Święto Chleba w naszej gminie W powietrzu pachnie już jesienią, Obrzędowym sensem dożynek było a to znak, że znów nadeszła pora zapewnienie ciągłości wegetacji i zabezpie- rolniczego święta. Ta przepiękna czenie dobrych plonów na następny rok. Jedną z praktyk, mających to zapewnić, polska tradycja, która niegdyś było wkładanie pod ostatnią kępkę nie- miała charakter swoistego zżętego zboża, zwaną przepiórką, pępkiem, rodzaju „misterium orki, siewu brodą, chleba, słoniny lub monety, sym- i plonu” dziś zachowała niewiele bolizujących dostatek. Innym zabiegiem już elementów z tradycyjnego o podobnym znaczeniu, było pozostawia- obrzędu. Jak, na przełomie nie ziarna (z ostatnich ściętych kłosów lub wykruszonego z wieńca dożynkowego), dziejów kształtowała się do wysiania w następnym roku. Zdobienie forma obchodów tego święta, wieńca dożynkowego, symbolami płodności które dziś, co roku, podobnie i dostatku w postaci orzechów, jabłek, owo- Starostowie Dożynek , obchodzone jest w całym kraju? ców jarzębiny, żywego koguta, czy wreszcie p. Halina Zmysłowska i p. Ryszard Buczkowski piernikami, miało również zapewnić obfitość Otóż, obrzędowe ścięcie ostatnich kło- cie korony splecionej z czterech pałączków Przekazanie chleba zbiorów. Znaczenie to dodatkowo wzmac- sów zboża i uroczyste przeniesienie uwitego związanych u góry, który żniwiarka – przo- niało poświęcenie wieńca w kościele. Cho- wieńca do domu gospodarza, połączone czę- downica nakładając na głowę, przynosiła ciaż obchodzenie dożynek nie jest związane sto z huczną zabawą, nazywane było w za- gospodarzowi. Symbolicznym plonem żniw- z kalendarzem świąt kościelnych, to jednak leżności od regionu Polski, dożynkami, okręż- nym bywały także snopki zboża, bukiety często święcono go w dzień Matki Boskiej nem, wyżynkiem, wieńcowinami, plonem. z kłosów, czy też koliste wianki uwite z kon- Zielnej (15 sierpnia), uważanej za patronkę centrycznie ułożonych zbóż. Najczęściej dobrych zbiorów. wieniec żniwny wykonywany był z pszenicy Pierwotnie, sens obrzędowy praktyk zwią- i żyta, a czasem wyplatano dwa oddzielne zanych z zakończeniem żniw, miał istotne wieńce z tych zbóż. Rzadziej pojawiały się znaczenie dla każdego gospodarza. Nawet, wieńce z jęczmienia i owsa, lub wyplatane jeżeli gospodarstwo było tak małe, że całego z kilku odmian zboża. Pierwotnie do ich sprzętu zboża dokonywano w ciągu jednego dekoracji oprócz kwiatów, stosowano wspo- okazałe, a do ich wystroju zaczęto używać dnia, gospodarz kończąc żniwa wyplatał mniane już ozdoby, symbolizujące płodność. dodatkowych ozdób, takich jak kolorowe wianek z kłosów, wkładał go na kosę i tak Z czasem jednak, nie tylko same dożyn- wstążki, złocenia, cukierki, czy bańki szkla- wracał do domu, gdzie żona przyjmowała ki, lecz także ozdoby wieńców dożynko- ne. Po II wojnie światowej, często ozdabiano go wieczerzą, składającą się zazwyczaj z ja- wych straciły swoje znaczenie obrzędowe. je motywami godła państwowego, czy mapy jecznicy ze słoniną. Z czasem, gdy dożyn- Akcentowanie widowiskowej strony doży- Polski, ułożonymi z ziaren zbóż, wstążkami ki wyprawiane były przez dwór, zaczęto nek, wpłynęło również na kształt i dekorację o barwach narodowych i napisami upamięt- je traktować bardziej jako zabawę i rodzaj wieńców. Stawały się one coraz bardziej dodatkowego wynagrodzenia dla żniwiarzy, dokończenie na str. 2 niż praktykę obrzędową. Zaś już w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, kiedy do organizacji dożynek przyłącza- ły się organizacje społeczne, gospodarcze i polityczne, dożynki stały się zabawą ludo- wą, połączoną z występami artystycznymi, kiermaszami, wystawami sprzętu rolniczego, czy zawodami sportowymi. Symboliczny plon żniwny zwany wieńcem, plonem, równianką, pępkiem, najczęściej miał postać wieńca uwitego ze zboża, w kształ- PLON NIESIEMY Z PÓL OJCZYSTYCH Plon niesiemy z pól ojczystych. Pana Niebios hojne dary. I trud wielki chłopów wszystkich – Są wyrazem naszej wiary. Złoto w kłosach z pól zebrane. Letnią ciszę, błękit nieba. W dom wnosimy, jak kochanie – W żniwnym wieńcu, w bochnie chleba. Chleb niesiemy, chleb dla wszystkich – Dla tych z bloku i tych z chaty. Niechaj szybciej nam się ziści: Polska silna... lud bogaty! „Już z pola zebrane zbóż kłosy...”, opr. M. Flis, wyd. Bychawskie Towarzystwo Regionalne, Bychawa 2000 r., str. 39 ggb_9-172.inddb_9-172.indd 1 22005-10-01005-10-01 000:00:000:00:00 2 GŁOS ZIEMI BYCHAWSKIEJ nr 9 (172) 2005 „ZŁOTO W KŁOSACH Z PÓL ZEBRANE...” które często zakrawają niemalże na li ją dwaj księża proboszcze: ks. gminy swoją obecnością podczas mi w tym roku byli p.p. Halina dokończenie ze str. 1 dzieła sztuki. Ich twórcy, w wielu dziekan Andrzej Kuś oraz gość, tak ważnego dla nich święta. Do Zmysłowska i Ryszard Buczkow- przypadkach zasługują wręcz na ks. Mirosław Bielecki, proboszcz osób, którym raz jeszcze serdecz- ski, z prośbą o sprawiedliwy jego miano artystów, którzy prześci- parafii w Kosarzewie, który wygło- nie dziękujemy za przybycie nale- podział. Odpowiedzią Gospodarza gają się w pomysłach i poszukują sił homilię przygotowaną specjal- żą m.in.: Zenon Kuźma – Dyr. dokończenie na str. 7 coraz to nowszych technik wyko- nie na tę okoliczność. W trakcie Wydziału Zarządzania Kryzysowe- Laureatki konkursu w kategorii „aranżacja nania. O ile w wielu miejscowoś- Mszy św. proboszcz bychawski go Urzędu Wojewódzkiego w Lub- balkonu”: od góry - p. Maria Gnat, p. Krystyna ciach, również naszej gminy, tra- dokonał poświęcenia wieńców, linie, Wiktor Życzyński – Z-ca Dziaduch i p. Maria Gębała. dycja wicia wieńców dożynkowych a po jej zakończeniu korowód Dyr. Zarządu Dróg Wojewódzkich powoli zanika, (podobno „młodzi przemaszerował ulicami miasta w Lublinie, Janusz Watras – Dyr. nie chcą jej przejąć – a szkoda zdążając do miejsca, w którym Zarządu Dróg Wojewódzkich - a spośród starszych nie ma już miały się odbyć dalsze uroczy- z siedzibą w Bełżycach, Michał komu...”), o tyle w innych, wydaje stości, a którym w tym roku była Kozłowski – Kierownik Biura się ona wręcz rozwijać. Przykładem „Zielona Dolina” w sołectwie Pod- Powiatowego ARiMR w Lublinie, takiej miejscowości w naszej gminie zamcze. Tam już czekali na wszyst- Krzysztof Chmielik – Wicestaro- jest Gałęzów – Kolonia II, której kich mieszkańcy sołectwa. Gości sta Lubelski, Irena Szopa – Wójt mieszkanka, bardzo młoda zresztą przybyłych do „Zbożowej Doliny” Gminy Zakrzew, Henryk Roma- osoba, p. Małgorzata Tudrujek, co na Święto Chleba wprowadzili oni nek – Wójt Gminy Wysokie, Hen- ryk Dudziak – Radny Sejmiku Woj. Lubelskiego, Dyr. ZS im. ks. Kwiatkowskiego w Bychawie, Henryk Krajewski – Radny Rady Powiatu, Dyr. Banku PKO BP w Bychawie, Janusz Urban – Prze- wodniczący, oraz wszyscy Radni RM w Bychawie, Sołtysi sołectw w naszej gminy, a także wszyscy Kapela ZPiT „Podkowiacy” inni goście, którzy w tym wyjąt- kowym dniu, zechcieli zaszczycić mieszkańców Podzamcza swoją roku zaskakuje nas podczas doży- dożynkową bramą, w której urocza obecnością. nek gminnych oryginalnym pomy- para: „Zbożowy Dziad Powsinoga” Bardzo ważnym wydarzenie słem i kunsztownym wykonaniem i „Panna Pszeniczna” witali delega- nawiązującym ściśle do tradycji wieńca. Skądinąd wiadomo mi, cje z wieńcami. obrządku dożynkowego było przy- że jej prace, co roku zdobywają Uroczystość rozpoczął jak zwy- jęcie bochna chleba upieczonego nagrody w konkursach wieńców na kle gospodarz gminy Burmistrz z tegorocznej mąki ofiarowanego wielu imprezach dożynkowych, nie Andrzej Sobaszek, który powi- z rąk Starostów Dożynek, który- tylko w naszej gminie. Inną miej- tał wszystkich przybyłych gości. scowością, która z kolei szczyci się, Podziękował tym, którzy nie co roku, wieńcami wykonanymi pozostali obojętni na zaproszenie metodą tradycyjną jest sołectwo i zaszczycili mieszkańców naszej Podzamcze k. Bychawy. W tym roku w naszej gminie niającymi rocznice powstania pań- 11. września zbiegły się obchody stwa ludowego, jak choćby napis dożynek gminnych i parafialnych. „XXX lat PRL”. W latach 80. XX W związku z tym przepiękne wieku, coraz częstsze w dekoracji wieńce dożynkowe powędrowały wieńców dożynkowych stają się najpierw do Kościoła Parafialnego motywy religijne. w Bychawie, gdzie zostały złożo- Dziś możemy oglądać i podzi- ne przez delegacje u stóp ołta- Produkty bychawskiej OSM promowali: sam Prezes Jan wiać prawdziwą różnorodność rza i o godz. 11.30 rozpoczęła się Jankowski oraz Burmistrz A. Sobaszek, gasząc pragnienie najlepszym w regionie kefirem wśród wieńców dożynkowych, Msza św. dziękczynna. Odprawi- pochodzącym z ww. spółdzielni mleczarskiej. Zanim spotkaliśmy się w „Zbożowej Dolinie” na Podzamczu... ...mieszkańcy naszej gminy w tym roku na dożynkach zapre- lentowaną mieszkankę Gałęzowa z herbem Bychawy. Jednak warun- Burmistrz składa podziękowania: po czuli przedsmak dożynkowych zentowali się mieszkańcy naszej - Kolonii Drugiej, p. Małgorzatę kiem wzięcia udziału w loterii było - Mieszkańcom wsi Podzamcze emocji podczas „Święta Chleba” gminy. Oficjalne uroczystości roz- Tudrujek, który zdobył w konkur- udzielenie prawidłowej odpowiedzi a w szczególności p. Halinie Zmysłowskiej, w Radawcu, na które – „realizu- poczęły się o godz. 10.00, prze- sie wieńców wyróżnienie. Wieniec na jedno z pytań quizu o Bychawie sołtysowi, p. Czesławowi Górniakowi jąc pokoleniowy obowiązek pod- marszem