Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE marzec 2009 r. 67 Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE CZĘŚĆ III - UZASADNIENIE 10 Charakterystyka obszaru obj ętego Programem ochrony powietrza 10.1 Poło Ŝenie i ogólna charakterystyka powiatu ostrowskiego Powiat ostrowski poło Ŝony jest w centralnej cz ęś ci Polski, przy południowej granicy województwa wielkopolskiego, w bezpo średnim s ąsiedztwie województwa dolno śląskiego. Najwi ększym miastem powiatu i jednocze śnie jego siedzib ą jest Ostrów Wielkopolski. Powiat ostrowski jest drugim powiatem w Wielkopolsce pod wzgl ędem ilo ści mieszka ńców. Ma charakter rolniczo-przemysłowy. Posiada potencjał do rozwoju zarówno przemysłu, ze wzgl ędu na korzystne poło Ŝenie, jak i turystyki, ze wzgl ędu na walory przyrodniczo-krajobrazowe. W powiecie dominuje przemysł rolno-spo Ŝywczy, głównie w Ostrowie Wielkopolskim i Nowych Skalmierzycach. Pozostałe gminy powiatu (Sieroszewice, So śnie i Przygodzice) to gminy typowo rolnicze. Powiat ostrowski le Ŝy u zbiegu pi ęciu makroregionów: Wysoczyzny Kaliskiej, Kotliny Grabowskiej, Kotliny Milickiej, Wzgórz Ostrzeszowskich i Wzgórz trzebnickich. Przez powiat przepływaj ą rzeki Prosna (lewy dopływ Warty) – najwi ększa rzeka w powiecie, Barycz (prawy dopływ Odry) oraz Ołobok (lewy dopływ Prosny). W powiecie ostrowskim zamieszkuje ok. 160 tys. mieszka ńców, na powierzchni ok. 1 160,7 km 2, a średnia g ęsto ść zaludnienia wynosi ok. 138 osób/km 2. W samym Ostrowie Wielkopolskim mieszka blisko 75 tys. mieszka ńców, na powierzchni ok. 42,4 km 2. Przez powiat przebiegaj ą drogi krajowe nr 11, 25 i 36. W centralnej cz ęś ci powiatu w pobli Ŝu Michałowa, w gminie Ostrów Wielkopolski znajduje się lotnisko Aeroklubu Ostrowskiego. marzec 2009 r. 68 Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE Rysunek 2. Poło Ŝenie powiatu ostrowskiego w województwie wielkopolskim (źródło: www.gminy.pl) Powiat ostrowski otaczają powiaty: a) z województwa wielkopolskiego: powiat krotoszy ński, powiat pleszewski, powiat kaliski ziemski, powiat grodzki Kalisz, powiat ostrzeszowski, b) z województwa dolno śląskiego: powiat milicki, powiat ole śnicki. W skład powiatu ostrowskiego wchodz ą: a) gmina miejska – Ostrów Wielkopolski; b) gminy miejsko-wiejskie: Odolanów, Raszków, Nowe Skalmierzyce; c) gminy wiejskie: Ostrów Sieroszewice, Przygodzice, So śnie. marzec 2009 r. 69 Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE Rysunek 3. Gminy powiatu ostrowskiego. Miasto i Gmina Ostrów Wielkopolski Miasto Ostrów Wielkopolski le Ŝy w środku trójk ąta wyznaczonego przez trzy du Ŝe aglomeracje: Pozna ń, Wrocław i Łód ź. Przez miasto przepływa rzeka Ołobok (dopływ Prosny). Ostrów le Ŝy na Wysoczy źnie Kaliskiej. Jest to wyniesienie pochodzenia polodowcowego – równina moreny dennej. Ostrów poło Ŝony jest na wysoko ści 130-185 m n.p.m. W gminie wiejskiej przewa Ŝaj ą tereny rolnicze (63%) i lasy (28%). Gmina stanowi zielone płuca dla miasta. Podobnie jak miasto gmina poło Ŝona jest na Wysoczy źnie Kaliskiej, na wysoko ści 125 – 150 m n.p.m. Gmina Odolanów Gmina Odolanów znajduje si ę w zachodniej cz ęś ci powiatu ostrowskiego. Poło Ŝona jest w Kotlinie Odolanowskiej. Wi ększo ść gminy pokrywaj ą lasy, które decyduj ą o jej walorach rekreacyjnych. Na terenie gminy znajduje si ę Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”. Gmina Raszków Gmina Raszków poło Ŝona jest w północno-zachodniej cz ęś ci powiatu ostrowskiego, na Wysoczy źnie Kaliskiej. Zdecydowan ą wi ększo ść gminy pokrywaj ą uŜytki rolne, a lasy zajmuj ą niewielk ą, północn ą cz ęść gminy. Gmina Nowe Skalmierzyce Gmina miejsko-wiejska Nowe Skalmierzyce le Ŝy w północno-wschodniej cz ęś ci powiatu ostrowskiego. Poło Ŝona jest pomi ędzy Ostrowem Wielkopolskim a Kaliszem. marzec 2009 r. 70 Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE Gmina So śnie Gmina So śnie jest najbardziej na południe wysuni ętą gmin ą powiatu ostrowskiego. Poło Ŝona jest w Kotlinie Odolanowskiej pomi ędzy Wałem Trzebnickim na południu a Wysoczyzn ą Kalisk ą na północy. Wi ększo ść gminy pokrywaj ą lasy, które decyduj ą o jej walorach rekreacyjnych. Na terenie gminy znajduje si ę Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”. Gmina Sieroszewice Gmina Sieroszewice znajduje si ę we wschodniej cz ęś ci powiatu ostrowskiego. Jest to gmina o charakterze rolniczym, a tak Ŝe znaczn ą jej cz ęść pokrywaj ą lasy. Na terenie gminy, w okolicach wsi Namysłaki znajduj ą si ę dwa rezerwaty przyrody: „Niwa” i „Majówka”. Gmina Przygodzice Gmina Przygodzice le Ŝy w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu ostrowskiego, w dolinie Baryczy. Wi ększo ść gminy stanowi ą lasy i tereny rolnicze, a tak Ŝe znacz ącą role odgrywaj ą stawy hodowlane. Na terenie gminy znajduje si ę Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”. 10.2 Topografia i sposób u Ŝytkowania terenu Pod wzgl ędem geograficznym powiat ostrowski znajduje si ę w prowincji Niziny Środkowopolskie, u zbiegu trzech makroregionów Niziny Południowowielkopolskiej, Obni Ŝenia Milicko-Głogowskiego i Wału Trzebnickiego. W skład wymienionych makroregionów wchodz ą mezoregiony i powiat ostrowski le Ŝy w obr ębie pi ęciu. Północna cz ęść powiatu wraz z Ostrowem Wielkopolskim le Ŝy na Wysoczy źnie Kaliskiej. Południowo-wschodnia cz ęść powiatu, na zachód od rzeki Prosny to znajduje si ę w Kotlinie Grabowskiej. Dolina rzeki Baryczy i tereny poło Ŝone na południe od niej, czyli południowo-zachodnia cz ęść powiatu (okolice Odolanowa) le Ŝą w Kotlinie Milickiej. Południowa cz ęść powiatu le Ŝy na Wzgórzach Ostrzeszowskich (cz ęść wschodnia) i Wzgórzach Trzebnickich (cz ęść zachodnia). Ze wzgl ędu na swoje polodowcowe pochodzenie powiat ostrowski ma urozmaicon ą rze źbę terenu. Najni Ŝej poło Ŝona jest dolina Prosny, na wysoko ści ok. 105 m n.p.m. Teren Ostrowa Wielkopolskiego le Ŝy na wysoko ści 125-163 m n.p.m. Najwy Ŝej poło Ŝonym punktem powiatu jest Winna Góra w gminie So śnie (199 m n.p.m.). Przez teren powiatu przepływa szereg rzek. Wzdłu Ŝ wschodniej granicy powiatu płynie najwi ększa - Prosna (lewy dopływ Warty). Z zachodu na wschód, przez gmin ę Raszków, Ostrów Wielkopolski i Sieroszowice przepływa Ołobok (lewy dopływ Prosny). W przeciwnym kierunku, przez gminy Sieroszowice, Przygodzice i Odolanów płynie Barycz (prawy dopływ Odry), której źródła znajduj ą si ę na ł ąkach, na wschód od Przygodzic. Pozostałe to niewielkie strumienie, m. in. Olszówka, Złotnica, Meresznica, Polska Woda, Kobylarka, Mły ńska Woda i Malinowa Woda. Powiat ostrowski ma charakter rolniczo-przemysłowy. Przemysł, głównie spo Ŝywczy oraz środków transportu, maszynowy, precyzyjny, materiałów budowlanych i drzewny koncentruje si ę w Ostrowie Wielkopolskim. Na terenie powiatu znajduje si ę ponad 70 tysi ęcy ha u Ŝytków rolnych, co stanowi blisko 61 % powierzchni całego powiatu. W poni Ŝszej tabeli i na wykresie przedstawiono udział u Ŝytków rolnych i le śnych w powierzchni poszczególnych gmin powiatu ostrowskiego. W powiecie ostrowskim blisko 90% terenu stanowi ą uŜytki rolne i lasy. marzec 2009 r. 71 Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE Wykres 8. Udział u Ŝytków rolnych i le śnych w ogólnej powierzchni poszczególnych gmin powiatu ostrowskiego. Tabela 15. Powierzchnia u Ŝytków rolnych i le śnych w gminach powiatu ostrowskiego. powierzchnia powierzchnia powierzchnia uŜytków ogółem lasów jednostka administracyjna rolnych [ha] [ha] [ha] powiat ostrowski 116 012 70 528 33 158 Ostrów Wielkopolski - miasto 4 190 1 577 365 gmina Ostrów Wielkopolski 20 786 12 666 5 733 gmina Nowe Skalmierzyce 12 542 11 176 406 Nowe Skalmierzyce - miasto 158 61 0 Nowe Skalmierzyce - obszar wiejski 12 384 11 115 406 gmina Odolanów 13 609 9 417 2 966 Odolanów - miasto 476 305 20 Odolanów - obszar wiejski 13 133 9 112 2 946 gmina Przygodzice 16 339 6 895 7 587 gmina Raszków 13 457 11 360 883 Raszków - miasto 205 118 1 Raszków - obszar wiejski 13 252 11 242 882 gmina Sieroszewice 16 317 10 367 4 993 gmina So śnie 18 772 7 070 10 224 Ponad 77 % wszystkich u Ŝytków rolnych powiatu ostrowskiego stanowi ą grunty orne wysokich klas. Najmniejszy areał u Ŝytków rolnych jest w gminie So śnie i w samym mie ście Ostrowie Wielkopolskim. Najwi ększy areał u Ŝytków rolnych jest w gminie Nowe Skalmierzyce, gdzie udział uŜytków rolnych w powierzchni gmin przekracza 89 %. Typowo rolniczymi gminami powiatu s ą równie Ŝ: gmina Raszków (ok. 84 %), Odolanów (ok. 64 %) i Sieroszewice (ok. 63 %). W tych gminach rolnictwo stanowi cz ęsto jedyne źródło dochodu mieszka ńców. Przy du Ŝym udziale u Ŝytków rolnych powiat ostrowski cechuje równie Ŝ du Ŝa lesisto ść . Lasy stanowi ą marzec 2009 r. 72 Program ochrony powietrza dla strefy: powiat ostrowski w województwie wielkopolskim - UZASADNIENIE ponad 28 % powierzchni powiatu. Przy czym najwi ęcej lasów znajduje si ę w gminie So śnie i Przygodzice, gdzie udział lasów w powierzchni gminy przekracza odpowiednio 54 % i 46 %. Rozwi ązania komunikacyjne Powiat ostrowski poło Ŝony jest pomi ędzy du Ŝymi aglomeracjami (Poznaniem, Wrocławiem i Łodzi ą), przez co na jego terenie krzy Ŝuj ą si ę wa Ŝne szlaki komunikacyjne, zarówno drogowe jak i kolejowe. Na sie ć drogow ą powiatu ostrowskiego składaj ą si ę: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Przez powiat przebiegaj ą nast ępuj ące szlaki komunikacyjne: droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg – Koszalin –