1 Detaillering ....................................................... 49 INHOUD Bijzondere elementen ...................................... 51 Luttelgeest-zuid fase 2 en 3 ............................. 54 Globale basiskenmerken .................................... 4 Bedrijventerrein Ens ......................................... 61 Ruimtelijke ontstaansgeschiedenis .................... 4 Espel West 2005 ............................................... 63 Bebouwing ......................................................... 5 Bant -zuidoost 2006 .......................................... 67 Structuur ............................................................ 8 Bant-zuidoost 2007 2e fase .............................. 71 Bebouwing ....................................................... 10 Welstandsbeleidsplan Emmelhage .................. 74 Detaillering ....................................................... 11 welstandsbeleid Lange Nering west ................. 76 Bijzondere elementen ...................................... 12 Ambitiedocument N50 Ramspol-Ens ............... 80 Structuur .......................................................... 14 Welstandsbeleid “windmolenlijnopstellingen Bebouwing ....................................................... 17 Noordoostpolder” .......................................... 107 Detaillering ....................................................... 19 Gemeentelijke monumenten 1949-1962 ....... 111 Bijzondere elementen ...................................... 21 Rijksmonumenten .......................................... 113 Structuur .......................................................... 22 Bebouwing ....................................................... 22 Detaillering ....................................................... 26 Structuur .......................................................... 27 Bebouwing ....................................................... 29 Bijzondere elementen ...................................... 37 Structuur ......................................................... 38 Bebouwing ....................................................... 39 Detaillering ....................................................... 40 Bijzondere elementen ...................................... 41 Structuur .......................................................... 42 Bebouwing ....................................................... 42 Detaillering ....................................................... 43 Structuur .......................................................... 44 Bebouwing ....................................................... 45 2 BIJLAGE 1 KARAKTERISTIEKEN VAN DE GEMEENTE NOORDOOSTPOLDER 3 Behalve de cultuurhistorische waarde van de polder als geheel, nemen het voormalige eiland Schokland GLOBALE BASISKENMERKEN en de voormalige vluchthaven Oud-Kraggenburg een cultuurhistorisch speciale plaats in. De gemeente Noordoostpolder ligt in Nederlands De Noordoostpolder neemt op regionaal en twaalfde provincie, Flevoland. De gemeente heeft nationaal niveau een bijzondere positie in op het gebied van de moderne stedenbouw en een oppervlakte van 48.000 hectare en telt ruim landschapsbouw en de fabrieksmatige aanpak van de 45.000 inwoners. Emmeloord fungeert als boerderijbouw. centrumplaats, omringd (op fietsafstand) door de 10 zogenaamde groendorpen: Bant, Creil, Ens, RUIMTELIJKE ONTSTAANSGESCHIEDENIS Espel, Luttelgeest, Kraggenburg, Marknesse, Nagele, Rutten en Tollebeek. Sinds 1962 is de Structuur Noordoostpolder een zelfstandige gemeente. Het De ruimtelijke structuur van de polder wordt mede karakter van de gemeente is sterk agrarisch. bepaald door de volgende elementen/ • groene lijsten: boerderijen en dorpen als groene eilanden in de open agrarische ruimte; • ringen: IJsselmeerdijk en voormalige Zuiderzeedijk en de dorpenringweg; • radialen: het assenkruis dat de dorpenringweg met Emmeloord verbindt; • hiërarchische en concentrische opbouw; • verkaveling volgens een modulair systeem op basis van een standaardkavel (300 m x 800 m). Afbeelding 1: Basiskenmerken. • de bodemopbouw. Het belangrijkste kenmerk van de Noordoostpolder is dat het is ontworpen als eenheid, waarbij landschap, stedenbouw en architectuur onderdeel uitmaken van één integraal ontwerp. Het polderconcept, de concentrische opbouw op verschillende niveaus, is kenmerkend voor de ruimtelijke structuur. Op alle schaalniveaus van het ruimtelijk ontwerp, maar ook op de bevolkingssamenstelling en de inrichting van de samenleving is de Noordoostpolder in de beginjaren strak geregisseerd. Hierdoor heeft de Noordoostpolder een hoge mate van ruimtelijke samenhang en architectonische uniformiteit. Vanwege het integrale ontwerp en de gaafheid van het landschap zijn de Noordoostpolder en Urk in de rijksnota Belvedère gerangschikt onder de cultuurhistorisch meest waardevolle gebieden in Nederland. Tevens staat de Noordoostpolder op de nominatie om opgenomen te worden op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Afbeelding 2: Structuur Noordoostpolder (uit: Toekomstvisie gemeente Noordoostpoder 2030) 4 De Noordoostpolder kan gekarakteriseerd worden gebouwen vrij in de ruimte staan. Nagele is als concentrisch op verschillende niveaus. De vorm gebouwd volgens de principes van het Nieuwe is daarbij steeds aangepast aan de topografie, de Bouwen en wijkt vanwege de moderne, sterk agrarische bedrijfsvoering, de civiele techniek, de functionalistische verschijningsvorm sterk af van gewenste afstand tussen de dorpen en de centrale de andere dorpen. Tenslotte kent de plaats Emmeloord. Gebruik makend van onder Noordoostpolder één kruispuntnederzetting: andere de theorieën van de Duitse sociaal- Rutten. Opvallend is overigens de aanwezigheid geograaf W. Christaller (centrale plaatsentheorie) van twee (in de grotere dorpen drie) kerken per werd een hiërarchisch model ontwikkeld ten dorp, op vaak markante locaties. Door secularisatie aanzien van de plaats en de functies van de en vergrijzing en de hiermee samenhangende nederzettingen. "Samen-op-weggedachte" is een functieverandering van deze kerken momenteel De wisselwerking tussen een concentrische een actueel thema. opbouw, de hiërarchie, modulaire opbouw en de ondergrond en omgeving, het zogenaamde BEBOUWING 'polderidioom' is sterk bepalend geweest voor de inrichting van de Noordoostpolder. In de Noordoostpolder is de invloed van Granpré Molière (Delftse School) en geestverwanten groot Van 1937 tot 1942 werd de Noordoostpolder (met geweest. Een uitzondering vormt het dorp Nagele daarin de eilanden Urk en Schokland) met een in het nieuwe polderland. Moderne architecten omvang van circa 48.000 hectare ingepolderd. De van de Opbouw en de 8 werkten tien jaar aan de ontwikkeling van de polder (zowel de ontwatering opzet ervan. Nagele werd ontworpen als een grote als de inrichting) is geheel door de rijksoverheid tot rechthoekige 'buitenruimte', die vorm kreeg door stand gekomen. Als huisvesting voor de arbeiders 'wanden' van bossen die als windkering fungeren. die bij de inrichting van de polder betrokken waren werd gebruik gemaakt van kampen. Alleen in “Delftse School” is de aanduiding geworden voor Luttelgeest (kantine asielzoekerscentrum) en een stroming in de architectuur en stedenbouw Marknesse (de Marke) is nog de stenen van de 20 eeuw, die zich orienteerde op noodbehuizing van deze kampen te vinden. traditionele, als typisch Hollands ervaren, aspecten. “Delfts” werd zij genoemd omdat de Het verkavelingspatroon, de kavelgrootte en de toonaangevende ontwerper de hoogleraar Granpré ligging van bebouwing en bedrijfsterreinen zijn Molière was, die doceerde aan de TH in Delft. Niet afgestemd op de optimale zelden hadden de ontwerpers van deze richting bij productieomstandigheden ten tijde van de aanleg hem hun ingenieursdiploma gehaald. De term van de polder. De geomorfologische opbouw van “school” houdt daarmee ook verband. de Noordoostpolder is vervolgens bepalend Kenmerkend voor de traditionalistische geweest voor de lokalisering van de verschillende ontwerpers (voor zover relevant voor de productietakken en daaraan gerelateerd de keuze Noordoostpolder) zijn de volgende aspecten: van het boerderijtype. - Men heeft een gemeenschapsideaal dat in Van de dorpen in de Noordoostpolder zijn er zeven de ordening van stad en dorp tot uitdrukking gebouwd als een nederzetting rond een centrale wordt gebracht. Denk bijvoorbeeld aan ruimte, te weten Marknesse, Ens, Luttelgeest, brinkdorpen, waarin een Bant, Creil, Espel en Tollebeek. gemeenschappelijke ruimte als centrum wordt aangeboden, waaromheen de Deze centrale ruimte is meestal een langgerekte centrumfuncties worden gegroepeerd. In het 'brink' waarlangs winkels, woningen en openbare denken over stad en dorp wordt een gebouwen staan. Aan één van de uiteinden staat hiërarchische relatie gezien tussen huis en soms een kerk. hof, tussen erf en openbare ruimte en tussen woonhuis, blok en openbare gebouwen. De De brink vormt als het ware een besloten ruimte, kerk staat daarbij aan de top van de de 'huiskamer' van het dorp. De Noordoostpolder hiërarchie. Typerend is daarbij de ligging van kent twee dorpsweidenederzettingen; de drie 'hoofdkerken', excentrisch op een Kraggenburg en Nagele. Het centrum van deze markante plaats in het dorp, waarbij geen dorpen bestaat uit een grote, groene weide, van de kerken de anderen domineert. Het waarin de scholen, kerken en andere openbare verkeer loopt door of vlak langs de kern. 5 Rond de nederzetting is vaak hoog opgaand groen mee-ontwor- pen, als begrenzing van de kern ten opzichte van het omringende land. Het