LOL.410.015.03.2016 P/16/048 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli P/16/048 – Zapobieganie ruchom masowym ziemi i ich skutkom. Jednostka Najwyższa Izba Kontroli przeprowadzająca Delegatura w Olsztynie kontrolę Kontroler Andrzej Sibierski , specjalista kontroli państwowej , upoważnienie do kontroli nr LOL/68/2016 z dnia 29 sierpnia 2016 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Jednostka Urząd Gminy w Lidzbarku Warmińskim, ul. Krasickiego 1, 11 -100 Lidzbark Warmiński kontrolowana (dalej: „Urząd”). Kierownik jednostki W okresie do 1 grudnia 20 14 r. – Mariusz Jankowski, wójt , a od 1 grudnia 2014 r. - kontrolowanej Fabian Andrukajtis, wójt (dalej: „Wójt”); od 16 sierpnia 2016 r. do zakończenia kontroli, w związku z długotrwałą niezdolnością wójta do pracy, jego zadania i kompetencje przejął Tomasz Kołodziejczyk, zastępca wójta (dalej „Zastępca”). (dowód: akta kontroli str. 3) II. Ocena kontrolowanej działalności 1 Ocena ogólna W latach 2010-2016 (I półrocze) Gmina Lidzbark Warmiński (dalej: „Gmina”) posiadała aktualną wiedzę na temat terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz miejsc występowania takich ruchów. Obszary te zostały uwzględnione w studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego Gminy, a Wójt nie wydawał w tym czasie decyzji o warunkach zagospodarowana i zabudowy dla takich obszarów. Gmina nie pozyskiwała i nie wydatkowała w badanym okresie środków na realizację zadań w zakresie zapobiegania i usuwania skutków ruchów masowych ziemi, zapewniając w swoim budżecie tylko środki na zarządzanie kryzysowe. W tym czasie na jej terenie wystąpiło jedno osuwisko. Gmina podjęła działania w zakresie zapobiegania jego skutkom, polegające na uwzględnieniu wskazanej przez Starostę Lidzbarskiego strefy ochronnej w tworzonym dla tego terenu miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Zakres wiedzy organów administracji publicznej o terenach zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których te ruchy wystąpiły oraz przygotowanie techniczne i organizacyjne do realizacji zadań w zakresie zapobiegania ruchom masowym ziemi i usuwania ich skutków. Opis stanu 1.1. W okresie objętym kontrolą dane dotyczące terenów zagrożonych ruchami faktycznego masowymi ziemi oraz terenach, na których takie ruchy wystąpiły Gmina pozyskiwała z Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Lidzbarku Warmińskim 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. 2 (dalej: „Starostwa”), od Geologa Wojewódzkiego w Olsztynie 2 oraz ze źródeł internetowych. Dane takie były wykorzystywane w procesach tworzenia oraz wprowadzania zmian w studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego Gminy (dalej: „studium”) oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (dalej: „plany zagospodarowania”). (dowód: akta kontroli str. 4) 1.2. Na terenie Gminy obszary zagrożone masowymi ruchami ziemi znajdowały się w dolinach rzek Łyna, Symsarna i Elma, w obrębach geodezyjnych: Jagoty, Koniewo, Kotowo, Łabno, Łaniewo, Markajmy, Medyny, Pomorowo i Rogóż. Łącznie, według danych Państwowego Instytutu Geologicznego (stan na 2003 r.), dotyczyło to 36 miejsc, z tego w 30 z nich (83%) ruchy gruntu miały miejsce co roku 3. Według danych uzyskanych przez Urząd ze Starostwa, liczba takich miejsc – stan na sierpień 2016 r. – wyniosła 34 4. Szacunkowa wielkość terenów zajętych przez te osuwiska wyniosła 59,1 tys. m2, co stanowiło 0,16% powierzchni Gminy 5. W trakcie kontroli NIK nie stwierdzono istnienia na jej terenie innych niż ww. miejsc zagrożonych występowaniem ruchów masowych ziemi. W okresie objętym kontrolą Urząd nie korzystał z danych znajdujących się w Systemie Ochrony Przeciwosuwiskowej. Kontrola NIK wykazała, że wszystkie osuwiska, poza wskazanym w pkt. 2.1. niniejszego wystąpienia, znajdowały się na terenach niezamieszkanych (uprawy leśne, łąki, nieużytki). Ich zasięg oddziaływania nie zagrażał w bezpośredni sposób bezpieczeństwu ludzi i obiektów budowlanych. (dowód: akta kontroli str. 5-18) 1.3. Zgodnie z regulaminem organizacyjnym Urzędu 6, zadania z zakresu ochrony gruntów leśnych i rolnych realizował Referat Gospodarki Nieruchomościami i Ochrony Środowiska, liczący pięciu pracowników, w tym kierownika tego referatu. Do zadań referatu należała m.in. współpraca i uzgadnianie projektów studium oraz planów zagospodarowania, nadzór nad realizacją ustaleń planów zagospodarowania, wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz sporządzanie gminnych programów ochrony środowiska. (dowód: akta kontroli str. 19-25, 71-74) Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. 2. Podejmowanie działań w celu ograniczenia ryzyka osuwiskowego, związanych z planowaniem przestrzennym oraz stabilizowaniem lub likwidacją osuwisk. Opis stanu 2.1. W okresie objętym kontrolą na terenie Gminy wystąpiło jedno osuwisko. Miało faktycznego to miejsce w miejscowości Dębiec, na terenie ośrodka wypoczynkowego Zacisze 2 Dane te pozyskiwano i przechowywano w wersji papierowej. 3 Dane uzyskano ze strony internetowej geozagrozenia.pgi.gov.pl. 4 Jedno z nich – N-34-66-C-a-4, obejmowało dwa osuwiska znajdujące się w lokalizacjach oznaczonych jako N-34-66-C-a/16 i N-34-66-C-a/21 i wskazanych na stronie internetowej geozagrozenia.pgi.gov.pl. W informacji pozyskanej przez Gminę ze Starostwa brak było osuwiska N-34-66-C-a/6 wskazanego na ww. stronie internetowej jako znajdujące się na jej terenie. W trakcie kontroli ustalono, że osuwisko to znajdowało się na terenie miasta Lidzbark Warmiński. 5 Wielkość szacunkowa. 6 Wprowadzony Zarządzeniem Nr 126/2015 Wójta z dnia 31 grudnia 2015 r. Od 7 marca 2012 r. do końca 2015 r. obowiązywał regulamin wprowadzony Zarządzeniem Nr 144/2012 Wójta z dnia 5 marca 2012 r., w którym ujęto takie same zadania ww. referatu. Natomiast w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 6 marca 2012 r. - regulamin wprowadzony Zarządzeniem Nr 135/09 z dnia 25 lutego 2009 r. – zadania w tym zakresie realizowały: Referat gospodarki komunalnej i budownictwa (m.in. wydawanie decyzji o warunkach zabudowy zagospodarowania), Stanowisko do spraw mienia komunalnego i rolnictwa oraz Stanowisko do spraw ochrony środowiska. 3 Leśne 7. W wyniku przemieszczenia się gruntu w dolinie rzeki Symsarny powstały szkody polegające na uszkodzeniu fundamentu muru oporowego 8 i uszkodzeniu fundamentu budynku gospodarczego (garażu) oraz powstało zagrożenie dalszym rozwojem skarpy głównej osuwiska budynku mieszkalnego ww. ośrodka. Informację o aktywności tego osuwiska Gmina uzyskała 18 kwietnia 2016 r. ze Starostwa, wraz z załączoną kartą dokumentacyjną osuwiska i opinią sporządzoną przez Państwowy Instytut Geologiczny. Teren wystąpienia osuwiska nie był objęty planem zagospodarowania 9. Starosta, informując o osuwisku, sugerował, aby w planach zagospodarowania wyłączyć z dalszej zabudowy cały obszar tego osuwiska wraz ze strefą buforową, obejmującą dwu lub trzykrotną odległość wysokości najwyższej skarpy osuwiskowej. Gmina zamierza wprowadzić ww. strefę w powstającym od sierpnia 2015 r. planie zagospodarowania dla terenu, na którym wystąpiło osuwisko. 10 Przewidywany termin uchwalenia ww. planu ustalono na listopad 2016 r. (dowód: akta kontroli str. 5, 26-30, 49-50) 2.2. W uchwalonym przez Radę Gminy 15 grudnia 2010 r. studium 11 zawarte zostały zapisy dotyczące terenów osuwiskowych. I tak, z zabudowy wyłączono m.in. tereny zagrożone osuwaniem się mas ziemnych wyznaczone przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, wskazano na istnienie niebezpieczeństwa erozji i osunięć w rejonach o największych spadkach i pochyleniach zboczy oraz zalecono zalesianie gruntów zagrożonych erozją. Ponadto, zawarto w nim zapis o zwróceniu szczególnej uwagi na zagrożenia osunięciami gruntu i dostosowanie sposobu inwestowania i zagospodarowania do lokalnych uwarunkowań. W zmianie ww. studium, uchwalonej 24 marca 2016 r. 12 , wskazano jako rejon szczególnie zagrożony osuwiskami dolinę rzeki Symsarny, gdzie spadki terenowe przekraczają 18%. Na obszarach osuwiskowych dopuszczono jedynie wznoszenie niezbędnych budynków technicznych i infrastruktury technicznej przy zachowaniu rygorów budowy na terenach o skomplikowanych warunkach hydrogeologicznych. Zwrócono także uwagę na stabilizację obszarów osuwisk poprzez roślinność (lasy, łąki, pastwiska i nieużytki). W razie ewentualnej likwidacji tej roślinności wskazano zabezpieczenie najbardziej stromych partii terenu poprzez zastosowanie właściwych rozwiązań technicznych i/lub nasadzenia nowej roślinności. W załączniku graficznym do studium oznaczono wszystkie obszary zagrożone ruchami masowymi ziemi. Tym samym ww. dokumenty spełniały wymogi określone w art. 10 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 13 oraz art. 72 ust. 1 pkt 52 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 14 . (dowód: akta kontroli str. 31-43, 75) 2.3. W kontrolowanym okresie trzy z obowiązujących na terenie Gminy planów zagospodarowania obejmowały części wsi Jagoty, Markajmy i Medyny, w rejonie których znajdowały się miejsca zagrożone osuwiskami. Jednak, żaden z tych planów nie dotyczył miejsc, w których stwierdzono