TË JESH LGBTI NË EVROPËN LINDORE: RAPORTI PËR SHQIPËRINË Reduktimi i pabarazisë, përjashtimit dhe lufta kundër Homofobisë e Transfobisë në Shqipëri RAPORT KOMBËTAR PËR LGBTI Citim i propozuar: PNUD (2017) Të jesh LGBTI në Evropën Lindore: Raport për Shqipërinë Ky raport është pjesë e një projekti nën-rajonal “Të jesh LGBTI në Evropën Lindore”, i zbatuar nga PNUD-i në partneritet me shoqërinë civile dhe në bashkëpunim me Shoqatën për të Drejta të Barabarta të Komunitetit LGBTI (LGBTI Equal Rights Association - ERA). Në Shqipëri projekti po zbatohet në bashkëpunim me partnerë nga vendi si: Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, ministritë përkatëse të linjës, të Bashkuar Pro Kauzës LGBT, Open Mind Spectrum Albania (OMSA), Ambasada PINK-CRCA, Aleanca kundër Diskriminimit të Personave LGBT, Avokati i Popullit dhe Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, Streha LGBT, dhe organizata të tjera të shoqërisë civile që punojnë në fushën e të drejtave të njeriut. Klauzolë për mungesën e përgjegjësisë: Ky raport u hartua me mbështetjen financiare të Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID). Përmbajtja e këtij raporti është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk mund të konsiderohet në asnjë rrethanë si pasqyrim i qëndrimit të USAID-it, qeverisë së Shteteve të Bashkuara, apo agjencive që përmenden në këtë raport. Pikëpamjet e shprehura në këtë botim janë ato të autorëve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Kombeve të Bashkuara, përfshirë PNUD-in, apo ato të Shteteve Anëtare të OKB-së. E drejta e autorit © PNUD 2017 Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara Rosemary Kumwenda (M.D) Drejtuese e Ekipit Rajonal të Evropës Lindore dhe Azisë Qendrore HIV, Shëndeti dhe Zhvillimi Pasqyra e Lëndës Falënderime ........................................................................................................................................................................................4 Shkurtesat ...........................................................................................................................................................................................5 Përkufizimi i termave kryesore .........................................................................................................................................................6 Përmbledhje ekzekutive ...................................................................................................................................................................7 Metodologjia .................................................................................................................................................................................... 10 Gjetjet kryesore ............................................................................................................................................................................... 12 1. Hyrje: Një histori e shkurtër e personave LGBTI në Shqipëri ................................................................................................ 14 1.1 Shekulli i njëzetë: periudha komuniste ................................................................................................................................. 14 1.2 Periudha pas-komuniste deri në ditët e sotme .................................................................................................................... 14 2.1 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë.................................................................................................................................. 19 2.2 Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi (LMD) ......................................................................................................................... 20 2.3 Kodi Penal ................................................................................................................................................................................. 20 2.4 Kodi i Punës ............................................................................................................................................................................... 21 2.5 Kodi i Procedurave Administrative ......................................................................................................................................... 22 2.6 Ligji për Arsimin Parauniversitar ............................................................................................................................................ 22 2.7 Ligji për Ndihmë Juridike Falas ............................................................................................................................................... 24 2.8 Kodi i Familjes ............................................................................................................................................................................ 24 Ligji për Gjendjen Civile ................................................................................................................................................................. 25 2.10 Ligji për Azilin .......................................................................................................................................................................... 25 2.11 Ligji për Kujdesin Shëndetësor ............................................................................................................................................. 25 3. Mjedisi Institucional dhe i Politikave ....................................................................................................................................... 28 3.1 Plani Kombëtar i Veprimit për personat LGBTI në Republikën e Shqipërisë 2016-2020 ............................................... 28 Plani i Veprimit: vizioni, qëllimet dhe objektivat ....................................................................................................................... 29 3.2 Institucionet e Pavarura Kombëtare të të Drejtave të Njeriut (IPKDNJ) ........................................................................... 30 Komisioneri për Mbrojtje nga Diskriminimi (KMD) ....................................................................................................................31 Avokati i Popullit (AP) ..................................................................................................................................................................... 33 3.3 Kuvendi ....................................................................................................................................................................................... 36 3.4 Institucionet qeveritare ........................................................................................................................................................... 36 3.5 Sistemi gjyqësor ........................................................................................................................................................................ 36 3.6 Shoqëria civile ........................................................................................................................................................................... 36 4. Sfidat e mjedisit social dhe kulturor: vështrim i përgjithshëm ............................................................................................ 41 4.1 Sistemi gjinor binar .................................................................................................................................................................. 41 4.2 Diskriminimi nga zyrtarët publikë dhe administrata ..........................................................................................................42 4.3 Dhuna ndaj personave LGBTI .................................................................................................................................................. 42 4.4 Gjendja e lesbikeve ................................................................................................................................................................... 43 4.5 Gjendja e burrave gei ............................................................................................................................................................... 44 4.6 Gjendja e grave dhe burrave biseksualë ............................................................................................................................... 45 4.7 Gjendja e personave transgjinorë .......................................................................................................................................... 46 4.8 Gjendja e personave interseks ................................................................................................................................................ 47 4.9 Personat LGBTI në media ......................................................................................................................................................... 49 4.10 Feja dhe personat LGBTI ........................................................................................................................................................ 52 4.11 Politika dhe personat LGBTI .................................................................................................................................................. 53 5. Përfundime dhe Rekomandime ............................................................................................................................................... 56 5.1