ARTVN L GEL ME PLANI NSAN KAYNAKLARI (SALIK) SEKTÖR RAPORU Doç. Dr. Aydn TÜFEKÇOLU l Salk Müdür Yrd. Cemil YAVUZ l Salk statistik *ube Müd. Numan DUMAN Artvin , 2005 Sayfa ÇNDEKLER No Kapak ………………………………………………………………………… 1 çindekiler ………………………………………………………………… 2 Tablo Listesi……………………………………………………………… 4 1. G R ………………………………………………………………… 6 1.1. MEVCUT DURUM 6 ……………………………………………………………………..... 1.1.1. Sa$l%k Sistemi………………………………………………… 7 1.1.1.1. Örgütsel Yap% 7 1.1.1.2. Sa$l%k Hizmetlerinin Finansman%…………………………… 7 1.1.2. Sa$l%k Ko/ullar% 8 1.1.2.1. Öncelikler 10 1.1.3. Sa$l%k Hizmetleri 11 1.1.3.1. Sa$l%kta nsan Gücü 11 1.1.3.2. Farmasötik Ko/ullar 13 1.1.3.3. Sa$l%k Tesisleri 14 1.1.3.4. Ana-Çocuk Sa$l%$% ve Aile Planlamas% Hizmetleri 15 1.1.3.5. Bula/%c% Hastal%klarla Sava/ Hizmetleri 16 1.1.3.6. Yatakl% Tedavi Kurumlar%na Ba/vurular ve Ölümler 17 1.1.3.7. Dola/%m Sistemi Hastal%klar% ve Kanser 17 1.1.3.8. Sevk Sistemi 19 1.1.3.9. Sa$l%k Planlamas% Yat%r%m Çal%/malar% 19 1.1.3.10. Acil Yard%m ve Kurtarma Hizmetleri 22 1.1.3.11. A$%z ve Di/ Sa$l%$% Hizmetleri 22 1.1.4. G%da ve Çevre 22 1.1.4.1 Sular 23 1.1.4.2 At%klar%n Yönetimi 25 1.1.4.3 G%da Sa$l%$% 25 2 1.2. Sa$l%k Sektörünü lgilendiren Temel Konular 25 1.2.1. Sa$l%k Personeli Sorunlar% 25 1.3.Sa$l%k Sektörünü lgilendiren Di$er Konular 26 1.3.1. Nüfus 26 1.3.2. Sa$l%kta Kalite 27 1.3.3. Sa$l%kl% Ya/am Biçimi 28 1.3.4. Akraba Evlili$i 28 1.3.5. Türkiye’nin Genel Kan Politikas% 28 2. Sa$l%k Sektöründe Dar Bo$azlar, Sorunlar ve KZFT Analizi 28 2.1. Sa$l%k Sektörünün Kuvvetli ve Zay%f Yönleri; F%rsatlar ve Tehditler(KZFT) 29 Analizi 3. Artvin linde Sa$l%$%n Vizyonu, Hedef ve Geli/me Stratejileri 30 3.1. Vizyon 30 3.2. Temel Hedef ve Stratejiler 30 3.2.1. Hedefler 30 3.2.2. Stratejiler 30 3.2.3. Eylemler 31 4. Sa$l%k Projeleri 33 5. Senaryolar 33 6. Kaynaklar 35 3 Sayfa Tablo Listesi No Tablo 1. lde Sosyal Güvence Programlar%n%n Kapsad%$% Nüfus ( 2003) 7 Tablo 2. Da$%t%lan Ye/il Kartlar%n lçelere Da$%l%m% (2003) 7 Tablo 3. Artvin li Sa$l%k Düzeyi Ölçütleri 8 Tablo 4. Y%llar tibari le Artvin li 5 Ya/ Alt% shal Sorunu Ya/ayan Çocuk Say%s% ve 9 Yüzdesi Tablo 5. Y%llar tibari le Artvin li Bebek Ölüm H%zlar% (Binde) 9 Tablo 6. Y%llar tibari le Artvin linde Sa$l%k Personeli Yard%m% Olmadan Yap%lan 9 Do$umlar ve Yüzdeleri Tablo 7. Y%llar tibari le Artvin linde Do$um ve Ölümler 9 Tablo 8. Sa$l%k Göstergelerinde Geli/meler 10 Tablo 9. Y%llara Göre Artvin li Hasta ve Muayene Ortalamas% 10 Tablo 10. Artvin li Yatakl% Tedavi Kurumlar%n%n Etkinlikleri. (2002) 11 Tablo 11. Artvin Devlet Hastanesi Personel Durumu 12 Tablo 12. Artvin Devlet Hastanesi Kadro Doluluk Oran% 13 Tablo 13. Artvin li Sa$l%k Ocaklar% Sa$l%k Personeli Kadro Doluluk Oranlar% (2002) 13 Tablo 14. Artvin li Yatakl% Tedavi Kurumlar%n%n Yatak Say%s% ve Ameliyathane Durumu 14 Tablo 15. Artvin lindeki Sa$l%k Kurum ve Kurulu/lar%n%n lçelere Da$%l%m% ve Kadro 14 Yatak Say%s% (2003) Tablo 16. Artvin line Ait Ba$%/%klama Oranlar% (2001, 2002) 15 Tablo 17. Y%llar tibari le BCG A/%s% Olmam%/ Bebek Say%s% ve Yüzdesi 15 Tablo 18. Y%llar tibari le K%zam%k A/%s% Olmam%/ Bebek Say%s% ve Yüzdesi 16 Tablo 19. Y%llar tibari le Tam A/%l% Bebek Say%s% ve Yüzdesi 16 Tablo 20. Artvin li Aylara Göre Bula/%c% Hastal%klar%n Da$%l%m% (2002) 16 Tablo 21. Birinci Basamak Sa$l%k Kurulu/lar%nda Görülen Bildirimi Zorunlu Olmayan 17 Hastal%klar (2003) Tablo 22. Bildirimi Zorunlu Hastal%k Vakalar%n%n Ya/ Gruplar%na Göre Da$%l%mlar% 18 ( 2002) Tablo 23. Yatakl% Tedavi Kurumlar%nda En Çok Görülen lk On Hastal%k (2002) 19 Tablo 24. Yatakl% Tedavi Kurumlar%nda En Çok Ölüme Neden Olan lk On Hastal%k 19 (2002) 4 Tablo 25. Yat%r%m Program%nda Olup n/aat%na Ba/lanamayan Projeler ve Nüfuslar% 20 Tablo 26. Yat%r%m Program%na Teklif Edilen Projeler ve Nüfuslar% 20 Tablo 27. Y%llar tibari le l Sa$l%k Müdürlü$ünün Sa$l%k Yat%r%mlar% 21 Tablo 28. 1999-2003 Y%llar% Aras% Artvin l Sa$l%k Müdürlü$ü Sa$l%k Yat%r%mlar% 22 Tablo 29. G%da mal Yerleri Kontrol Sonuçlar%n%n Da$%l%m% (2002-2003) 23 Tablo 30. G.S.M. Ruhsatlar% 23 Tablo 31. Su Kontrolü Sonuçlar% 2002 Y%l% 24 Tablo 32. Su Kontrolü Sonuçlar% 2003 Y%l% 25 Tablo 33.Y%llara Göre Artvin li Ba$%ml% Nüfus Oran% 26 Tablo 34. Nüfusun Cinsiyet ve Ya/ Gruplar%na Göre Yüzde Da$%l%mlar% (2003) 27 Tablo 35. Y%llara Göre Artvin li Nüfusu 27 Tablo 36. Artvin li Kan Merkezleri 2002 Y%l% cmali 28 Tablo 37. Eylem Plan – Hedefler Eri/im Matrisi 32 5 1. GR* Ülkelerin geli/mi/lik düzeyini gösteren önemli de$i/kenlerden biri de sa$l%kt%r. Günümüzde, ki/i ba/%na dü/en millî gelir yan%nda, e$itim ve sa$l%k hizmetlerinin düzeyi, ülkelerin geli/mi/lik derecelerini gösteren önemli bir de$i/ken olarak kabul edilmektedir. Birle/mi/ Milletler ve Dünya Bankas% gibi uluslararas% kurulu/lar ülkelerin millî gelir, okuma yazma oran%, okulla/ma oran% yan%nda, sa$l%k ile ilgili temel göstergeleri de kullanmakta ve olu/turulan insani geli/me endeksi’nde, do$u/ta ve belli ya/lara ula/t%ktan sonra hayatta kalma, bebek ve çocuk ölüm oranlar%, hekim ba/%na dü/en hasta say%s% gibi de$i/kenlere yer verilmektedir. (D GP, 2004). Bir ülkenin geli/mi/lik düzeyini yans%tan ba/l%ca temel sa$l%k göstergeleri: nüfus art%/ h%z%, bebek ve 5 ya/ alt% çocuk ölümleri, ana ölümleri, toplam do$urganl%k h%z%, yatak ba/%na dü/en ki/i say%s% ve hekim ba/%na dü/en ki/i say%s% gibi göstergelerdir. Ülkemiz bu göstergeler bak%m%ndan Avrupa ülkelerinin oldukça gerisindedir. Sözgelimi, Avrupa’da hekim ba/%na dü/en ki/i say%s% 500 civar%nda iken bu rakam ülkemizde 767 civar%ndad%r. Yine geli/mi/ ülkelerde bebek ölüm h%z% % 0.12 iken Türkiye’de % 0.52’dir. Geli/mi/ ülkelerde 10000 ki/iye 40 adet yatak dü/erken, bu rakam ülkemizde 24 yatak civar%ndad%r. Ana ölüm h%z% Türkiye’de yüzbinde 150 iken, ran’da 120, Yunanistan’da 14, ABD’de ise 9’dur( lçin, 1997). Raporda, önce Artvin linin sa$l%ktaki mevcut durumu ve geli/me stratejileri Sa$l%k Bakanl%$%, Devlet Planlama Te/kilat%, Artvin l Sa$l%k Müdürlü$ü ve SSK Hastahanesi Ba/hekimli$i’nin resmî kay%tlar%ndan derlenerek incelenmi/, durum analizi yap%lm%/, ard%ndan ise hedefler belirlenerek geli/me stratejileri olu/turulmu/tur. Rapor ile, toplumun sa$l%k düzeyinin geli/tirilmesinde karar vericilere yol göstermek; sa$l%$a kaynak ayr%lmas%nda öncelikleri belirlemek; sa$l%$%n geli/iminde sektörler aras% i/ birli$inin geli/tirmek ve toplumun kat%l%m%n% sa$lamak /eklinde yararlar beklenmektedir. 1.1. Mevcut Durum Artvin nüfusunun yakla/%k olarak yüzde 26’l%k bir bölümü hiçbir sa$l%k güvencesinden yararlanamamakta ve bir k%sm% da ald%$% sa$l%k hizmetlerinden memnun kalmamaktad%r. Sa$l%k sisteminde en önemli pay tedavi edici hizmetlere ayr%lmakta, koruyucu hizmetlere yeterli pay ayr%lamamaktad%r. Sürekli olarak tedavi edici hizmetler ön plana ç%kar%lmaktad%r. Sekizinci Be/ Y%ll%k Kalk%nma Plan% (2000-2005), sa$l%k reformu çerçevesindeki kalite iyile/tirme çal%/malar%na paralel, yurt çap%nda etkin, sürekli ve kolay eri/ilebilir sa$l%k hizmetlerinin sunulmas% gereklili$ini vurgulamaktad%r. Sa$l%k politikalar% haz%rlan%rken “e/itlik” ilkesi temel olarak al%nmal%d%r(D GP, 2004). Sa$l%k politikas% haz%rlan%rken örgütlenmeye ili/kin sorunlar(D GP, 2004): • Sa$l%$a yeterli finansman sa$lanmamas%, • Tedavi edici sa$l%k hizmetlerinin öncelik kazanmas%, • Temel sa$l%k hizmetlerinin ihmal edilmesi, giderek güçsüzle/mesi, • Sa$l%k alan%nda kullan%lan teknolojinin gereksinmelere yönelik olarak kullan%lmamas%, ileri teknoloji kâr amac%yla yo$un bir biçimde kullan%l%rken, özellikle temel sa$l%k hizmetlerinin geri teknolojiye mahkûm olmas%, • Toplum kat%l%m%n%n gerçekle/memesidir. 6 1.1.1. Salk Sistemi 1.1.1.1. Örgütsel Yap Ülkemizde, sa$l%k hizmetleri, Sa$l%k Bakanl%$%, Sosyal Sigortalar Kurumu ve özel doktor muayenehanelerince verilmektedir. Artvin’de de durum bunun ayn%d%r. Ancak hizmetlerin daha etkin k%l%nmas% için yerel yönetimlerin güçlendirilmesi ve sa$l%k hizmetlerinin planlanmas% ve yürütülmesinde yerinden yönetim ilkesi esas al%nmal%d%r. Yerinden yönetimin an%nda uygulamaya dönük etkin karar verme ve an%nda uygulama, bürokraside azalma, yöneticilerde kendini geli/tirme imkân% sa$lama gibi yönetim kolayl%klar% getirece$i dü/ünülmektedir.