Upravljanje komunalnim otpadom i potencijali za reciklažu južne i jugoistone Srbije Bratimir Neši dipl. inž. zaštite životne sredine Niš, Decembar 2010. Upravljanje komunalnim otpadom i potencijali za reciklažu na primeru južne i jugoistone Srbije Sadržaj 1. Uvod .............................................................................................................................. 3 2. Znaenje osnovnih izraza u oblasti upravljanja otpadom ..................................... 6 3. Vrste i klasifikacija otpada .......................................................................................... 9 4. Analiza postoje(eg stanja i infrastruktura ............................................................... 19 5. Kljuni principi upravljanja otpadom ..................................................................... 22 6. Opcije upravljanja otpadom ..................................................................................... 23 7. Tehniki aspekti upravljanja otpadom .................................................................... 26 8. Socijalni aspekti upravljanja otpadom ..................................................................... 28 9. Odgovornosti institucija i pravni okviri za upravljanje otpadom u Republici Srbiji ...................................................................................... 30 10. Integralni sistem upravljanja otpadom .................................................................. 36 11. Upravljanje otpadom u južnoj i jugoistonoj Srbiji ................................................ 46 12. Postoje(i kapaciteti reciklažne industrije u južnoj i jugoistonoj Srbiji ............ 48 Region Niš ............................................................................................................. 48 Grad Niš ..................................................................................................... 48 Opština Aleksinac ..................................................................................... 52 Opština Svrljig ........................................................................................... 54 Opština Ražanj .......................................................................................... 55 Opština Merošina ...................................................................................... 56 Opština Doljevac ....................................................................................... 57 Opština Gadžin Han ................................................................................ 58 Region Prokuplje .................................................................................................. 64 Grad Prokuplje .......................................................................................... 64 Opština Žitora9a ....................................................................................... 65 Opština Blace ............................................................................................. 66 Opština Kuršumlija ................................................................................... 67 Region Pirot ........................................................................................................... 69 Grad Pirot .................................................................................................. 69 Opština Dimitrovgrad .............................................................................. 71 Opština Bela Palanka ................................................................................ 72 Opština Babušnica .................................................................................... 73 Region Leskovac ................................................................................................... 74 Grad Leskovac ........................................................................................... 74 Opština Medve9a ...................................................................................... 74 Opština Lebane ......................................................................................... 74 Opština Vlasotince ................................................................................... 74 Opština Crna Trava .................................................................................. 75 Opština Vladiin Han ............................................................................... 75 Opština Bojnik ........................................................................................... 77 1 Upravljanje komunalnim otpadom i potencijali za reciklažu na primeru južne i jugoistone Srbije Region Vranje ........................................................................................................ 78 Grad Vranje ............................................................................................... 78 Opština Surdulica ...................................................................................... 79 Opština Bujanovac .................................................................................... 79 Opština Preševo ........................................................................................ 80 Opština Bosilegrad ................................................................................... 80 Opština Trgovište ..................................................................................... 81 13. Zakljuak ................................................................................................................... 82 Literatura ................................................................................................................... 83 2 Upravljanje komunalnim otpadom i potencijali za reciklažu na primeru južne i jugoistone Srbije 1. UVOD =ovek je jedino bi(e na planeti koje stvara otpad. Zbog sve ve(ih koliina i štetnosti po okolinu, otpad se smatra jednim od najznaajnijih ekoloških problema savremenog sveta. =ovek je svojim aktivnostima odluuju(i inilac u promeni životne sredine. Sve te aktivnosti su povezane sa zadovoljavanjem životnih potreba. Veliki deo potreba je stvoren veštaki i pitanje je da li nam je potreban toliki broj razliitih proizvoda, koji (e nakon upotrebe postati otpad. Naša civilizacija proizvodi sve više otpada i ništa ne ukazuje na skore promene ovog trenda. Ipak, zahvaljuju(i tehnološkom napretku i razvoju ekološke svesti, borba protiv otpada postaje mnogo uspešnija. Nastajanje otpada je rezultat ukupne ekonomske aktivnosti svake države, i kao takvo u direktnoj korelaciji je sa nacionalnom ekonomijom. Prema poreklu, vrsti otpad se deli na komunalni, komercijalni i bezopasni industrijski otpad. Uobiajeno je da se otpad urbanih sredina i komercijalni otpad jednim imenom naziva komunalni (opštinski) vrsti otpad. Komunalni vrsti otpad po definiciji ukljuuje otpad iz doma(instva, kao i drugi otpad koji je zbog svoje prirode i sastava slian otpadu iz doma(instva: neopasni otpad iz industrijskih, komercijalnih ustanova (ukljuuju(i bolnice) i institucija, administrativnih ustanova, zanatskih radnji, gra9evinski otpad (šut, zemlja, mešoviti otpad sa gradilišta), pijani otpad, baštenski otpad, zeleni otpad iz parkova i groblja i ostatke od iš(enja ulica. Upravljanje komunalnim otpadom obuhvata funkcije sakupljanja, transporta, reciklaže, ponovne upotrebe, tretmana i odlaganja komunalnog vrstog otpada /1/, /2/. Nastajanje komunalnog otpada zavisi od stepena industrijskog razvoja, životnog standarda, naina života, socijalnog okruženja, potrošnje i dr. Za upravljanje vrstim komunalnim otpadom glavnu odgovornost ima lokalna vlast. To je kompleksan zadatak, koji zahteva odgovaraju(e organizacione kapacitete i saradnju izme9u brojnih zainteresovanih strana u privatnom i javnom sektoru /1/. Prilikom izrade plana upravljanja komunalnim otpadom potrebno je obezbediti aktivno ueš(e javnosti u svim fazama donošenja odluka i u procesu usvajanja dokumenata, saglasno prinicipima Arhuske konvencije /2/, /3/. Lokalni plan upravljanja otpadom mora biti usaglašen sa Nacionalnom strategijom upravljanja otpadom Republike Srbije. Arhuska konvencija odnosi se na dostupnost informacija, ueš(e javnosti u donošenju odluka i dostupnost pravosu9a u vezi sa pitanjima koja se tiu životne sredine, i usvojena je 25. juna 1998. godine na etvrtoj ministarskoj konferenciji „Životna sredina za Evropu“, održanoj u gradu Arhusu, pod pokroviteljstvom Ekonomske komisije Ujedinjenih nacija za Evropu (UN/ECE). Konvencija je stupila na snagu 30. oktobra 2001. godine. Ve(ina zemalja u regionu je potpisala ili ratifikovala Arhusku konvenciju /3/. Problem komunalnog otpada je izražen u svim gradovima naše planete, a cena njegovog rešenja iznosi mnogo milijardi dolara /4/ Primera radi, ameriki ekolozi su izneli podatak da samo grad Njujork dnevno izbacuje 24.000 tona razliitog sme(a /4/. Ta smeša se sastoji od razliite starudije, koja sadrži vredne metale, staklene ambalaže, pogodne za dalje koriš(enje, starog papira, plastike, ostataka hrane, nezamenljivih za 9ubrenje zemljišta. Uporedo sa ovim, u toj smeši se javlja i ve(a koliina opasnih materija: živa iz baterija, fosfor-karbonati iz fluorecentnih lampi i toksine hemikalije iz sredstava za iš(enje, organskih rastvaraa, boja i lakova za zaštitu drveta. Neprekidni rast gradskih naselja i promena strukture potreba gra9ana sve više pojaava problem komunalnog otpada. Koliina sme(a raste, jer se pove(ava potreba za hranom, pi(em i robom za dužu upotrebu. Pove(ava se koliina upakovane robe, a ambalaža pove(ava koliinu otpada. Pre nagle industrijalizacije, za rešenje problema komunalnog otpada brinula