COMARCA DO CARBALLIÑO PLAN DE DESENVOLVEMENTO COMARCAL DE GALICIA Gabinete de Planificación e Desenvolvemento Territorial. Presidencia XUNTA DE GALICIA 1995 D!RECCIÓ�� Andrés Precedo Ledo, Catedrático ele Xeografia Humana e Director do Gabinete de Planificación e Desenvolve1nento Territorial da Xunta de Galicia. COORD!NACIÓN José Figueroa Davila. Enxeii.eiro Técnico Agrícola. EQUIPO REALIZADOR Anáiis€ Socieconómico Antonio Dovaí Adán. Doctor en Xeografía Aplicada. Recursos:- de Tenitori.o Juan Loureiro Grandal. Xeólogo. Felipe Macías Vázqucz. Calec\ráiico de Edafoloxía e Química Agrícola. Antonio Marlincz Cortizas. Prof. Ulular de Edafoloxía e Quimica Agrícola. Adolfo Cano Guervos. Biólogo. SISTEMA DE !NFORMAC!ÓN XEOGRÁF!CA Manuel Gallego Priego. Enxeiíeiro Técnico Topógrafo. BASEe DE DATOS: E Il\"FORIV'"�TIZACIÓI\ Berta Román Diaz. Antonio Quintana García. José Luis Dorrcgo Taín. Ran1ón Huidobro Vega. DELINEACIÓN E CARTOGRAFf.A Antonio Maneiro Vila. Maria José Precedo López. COORDINACIÓN EDITORIAL Eugenio Caciro González. PRIMEIRA PARTE ANÁLISE SOCIOECONÓMICA l. A INTEGRACIÓN FUNCIONAL DA COMARCA A Con1arca configl1rase con10 un n1arco En consecuencia, esla1nos ante un mode­ terri torial intermedio, fo rmado por un co11- lo voluntario, gradual e participativo, 011de a xunto de concellos que manteñen e11tre si colaboració11 dos distintos sectores económi­ certa cohesión interna. Fu11dan1énlase en cos sociais é determina1Tle para a elabora­ distintos factores xeográficos, 11istóricos, eco­ ción dun plano qtte len como finalidade fu n­ nómicos e fu 11cionais que favorece11 as rela­ damental a implantación dun modelo de cións intracon1arcais. Este fe ilo pon sobre a crecemento equilibrado, baseado na dina1ni­ n1 esa, xa que lago. a r1ecesidade de estable­ zación dos rect1rsos locais ot1 endóxenos, cer u11s límites precisos do territorio que mediante a creación de organizacións inter- abarca cada Con1arca. Por iso se fi xo necesa­ 1nedias de coordinación e o potenciamento rio realizar e11 prin1eiro lugar u11 estudio pre­ das xa existentes. vio ele delin1itación comarcal articulado en dl1as fases. aJ A primeira delas foi a elaboración dun­ I.l. PRIMEIRA FASE: PHOPOSTA ha proposta obxecliva de adscrició11 ou OBXECTIVA pertenza de cada concello á Con1arca Para a determinación do espacio que coa que se sinta ide11tificado. abarca a Co1narca do Carballifio eslablecé­ b} A segunda recolle o posicionamento ronse catre niveis teóricos de il1tegración ele dos nove conce11os il11plicados, reflecli cada concel!o. Para isa 1..ivose en conla. en do nun amplo Cuestionario ele Recoñe­ primeiro lt1gar, as clasificacións obxeclivas cen1e11tc Territoria! ren1ilido a tódolos (A� e, en segundo lugar, o "sentido de perlen­ alcaldes. Estes acl1egan as súas StL"Xes­ z2," (B). tio11s e consideracións razoadas acerca da súa pertenza e adscrición comarca� A.- Co11sicleráronse, en principio. un tola� 111áis adecuada. A análise das respos­ de nove propostas ele con1arcalización que fo­ tas co11lidas no citado cuestionario ron seleccionadas entre os difere11tes estu­ con1plelouse con e11trevistas persoais dios exislentes. en orde 8 si1a adecuación ós realizadas ós respectivos poderes lo­ principais n1 oclelos teóricos de rexionaliza­ cais ció11. Ate11clendc a esles p1incipios n1etodoló- l l Análise socioeconómica COMARCA DO CARBALLIÑO A CORUÑA o LUGO o SANTIAGO o OURENSE VIGO 12 Integraciónfuncional da comarca xicos, consideráronse os seguintes tipos de mento de vinculacións parciais con outras comarcalización: áreas próximas, nin a formación dunha su­ bárea funcional entre eles mesmos. - Estudios para a definición de Comarcas administrativas. 3.- Concellos con inserción débil: este ni­ vel teórico de adscrición está formado por - Partidos xudiciais. aqueles concellos que, a pesar da súa indu­ - Comarcas Agrarias. bidable vinculación, teñen relacións máis - Comarcas Educativas. frecuentes con outras comarcas veciñas. Por esta circunstancia son os que presentan un­ - Comarcas consideradas polos antigos ha complex:idade maior á hora de trazar uns Consellos Económico-Sindicais. limites claros e definidos, debido a que per­ - Comarcas Xeográficas. tencen a áreas de certa indefinición ou de di­ ficil concreción territorial. - Comarcas Funcionais de áreas de mer- cado. 4.- Concellos vinculados: son aqueles que, - Comarcas Funcionais polarizadas. aínda estando relacionados coa Comarca, pertencen a outra, se ben manteñen vincula­ - Comarcas Funcionais segundo análises cións económicas e funcionais. multivariadas. A aplicación <lestes niveis de adscrición á B.- A elas engadiuselle-lo "sentido de per­ Comarca do Carballiño determinou os se­ tenza", manifestado por cada concello no guintes graos de integración, que son expre­ Cuestionario de Recoñecemento Territorial. sados mediante o que denominamos "coefi­ Se ben este primeiro documento de aproxi­ cientes de adscrición". Estes son índices mación á realidade comarcal presenta algun­ sintéticos que recollen toda a casuística co­ has insuficiencias, incorpora valores subxec­ mentada. Ese índice adquire valores que os­ tivos esenciais para a delimitación definitiva, cilan entre O e 1, de acordo coa súa menor ó preguntar polo grao de atracción cara a ou maior integración funcional na Comarca. unha determinada Comarca e polo sentimen­ Aténdonos a estes criterios, establecémo-la to de formar parte dela. seguinte clasificación: A combinación de ámbolos factores (A e B) serviunos de base para determina-los se­ Núcleo comarcal consolidado guintes niveis teóricos de adscrición funcio­ Coeficiente nal: Concellos de adscrición funcional 1.- Núcleo Comarcal Consolidado: está O Carballiño 1 formado polos concellos que presentan un Beariz 1 maior grao de cohesión. Estes son os que configuran, desde o punto de vista analítico, Boborás 1 a área básica ou núcleo consolidado. San Cristovo de Cea 1 2.- Concellos con forte inserción: son Maside 1 aqueles que teñen unha inserción ca núcleo O lrixo 1 comarcal considerado maior ca con calquera outra Comarca. lsto non impide o mante- Piñor 1 13 Análise socioeconómica �!MITC:S MUNICIPAIS O:RIXO 30BORÁS MASIDE Inl.egracíónfuncional da comarca Concellos con forte inserción comarcal O estudio rigoroso dos Cuestionarios de Recoñecemento Territorial reforzan a forte Coeficiente vinculación que existe entre os nove conce­ Concellos de adscrición fu ncional llos que integran esta Comarca, caracteriza­ San Amaro 0,62 da por ter unha entidade propia, claramente definida a través do tempo e dos feitos eco­ Punxín 0,62 nón1icos reflectidos nos Cuestionarios de Re­ O grupo dos sete co11cellos con coeficiente coñecemento Territorial pasados a cada con­ de adscrición fu ncional igual á unidade for­ cello. O seu marco territorial presenta unha ma o núcleo comarcal consolidado. En todos fo rte cohesión interna, que se ve favorecida eles constátase, a través das diferentes análi­ pala existencia de tres importantes vías de ses realizadas, unha total identificación fu n­ comunicación sobre as que se articula o de­ cional coa Con1arca do Carballiño. senvolvemento e a prosperidade económica do conxunto comarcal definido. Pala contra, os co11cellos de San Amaro e Punxín manifestan un menor grao de inte­ A súa vitalidade aséntase fundamental­ gración, debido ó seu carácter periférico den­ mente no núcleo do Carballiño, que se confi­ tro do conxunto comarcal. Non obstante, e a gura como o máis consolidado e dinámico, pesar de que presentan un coeficiente de visto o seu protagonismo como principal cen­ tro demográfico e de senricios con capacida­ adscrición inferior á unidade, os estudios de de atracción. efectuados revelan a existencia de niveis e fluxos de inserción altos que favorecen a co­ Paralelamente, detéctanse fluxos econó­ hesión interna da Comarca. micos con áreas limítrofes, especialmente con Ribadavia, Lalín e Ourense. A curta dis­ En consecuencia, non se encontraron tancia que o separa da capital ourensá [27 concellos con inserción débil. Só San Amaro km.) explica que, nun contexto máis amplo, e Punxín presentan certa indefinición, que a Comarca do Carballiño no seu conxunto se Hes afecta sobre todo ás zonas máis periféri­ circunscriba dentro da área de influencia da cas que lindan coa Comarca do Ribeiro. De capital provincial, que se exerce con intensi­ aí que, segundo os criterios que se utilicen, dade a través das estradas nacionais [N- 120, estes concellos poidan formar parte dunha N-541 e N-525). Sen embargo, a existencia ou doutra Comarca. En todo caso, a estrada destas vinculacións, cada vez máis importan­ comarcal Ribadavia-Cea (Our-210) e a N-541 tes, con centros extracomarcais non supón, [Ourense-Pontevedra) favorecen a súa plena en absoluto, un obstáculo para a plena inte­ integración na Comarca do Carballiño. gración do conxunto comarcal proposto. Máis ben a intensificación <lestes fluxos per­ mite conecta-la Comarca co exterior, favore­ SEG UNDA FASE: VA LORACIÓN DA 1.2, cendo con isa o seu propio desenvolvemento PROPOSTA económico e social. A proposta anterior foi enviada a tódolos concellos implicados, constatándose unha 1.3, PROPOSTA FINAL aceptación xeral da clasificación establecida con base nos criterios obxectivos de delimita­ A aplicación dos criterios metodolóxicos ción aplicados. sinalados anteriormente dános como resulta- 15 Análise socioeconómica do unha Comarca con entidade propia, a Co­ - O Irixo marca do Carballiño, que aparece constitui­ - Maside da polos seguintes concellos, que se enume­ ran a continuación: - Piñor - Beariz - Punxín - Boborás - San Amaro - O Carballiño