Nieuwsflitsen is een periodieke uitgave van de heemkundekring 'Loon op 't Sandt' Verschijnt 6 keer per jaar Correspondentieadres redactie: Castellanie 40, 5175 DD Loon op Zand Emailadres: [email protected] Jaargang 05. Nr. 06 20 oktober 2012 In dit nummer onder andere: q Lezing in ServiceResidentie Molewijck op 21 november 20 uur pag. 2 q Presentatie van het Jaarboek "Straet en Vaert" 2012 op 10 november pag. 2 q "Groen van toen" op Loonse Open Monumentendag pag. 3 q Boek "Moerenburg in veelvoud" pag. 3 q Tilburgs erfgoed uit de wederopbouwperiode pag. 4 q De wonderlijke geschiedenis van Baarle-Hertog/Nassau pag. 4 q Schenkingen aan onze heemkundekring pag. 4 Woensdagavond 31 oktober 19.30 uur lezing in Café Brasserie De Kiosk Hendrik Verhees en Loon op Zand De meeste mensen kennen Hendrik Verhees als landmeter maakte hij een (1744-1813) vooral als landmeter en kaarten- grote en zeer gedetailleerde maker. Die bekendheid dankt hij vooral aan de kaart van de heerlijkheid Loon grote Meierijkaart die hij maakte en die hij in op Zand. 1797 zelf uitgaf en die tot 1870 als wandkaart in druk bleef. Die kaart is weliswaar zoek, maar dankzij een foto (op Verhees maakte ook andere kaarten van kleinere glasplaatnegatief) uit 1920- gebieden en gebiedjes in Noord-Brabant. Maar be- 1930 kunnen we daar toch halve landmeter was Verhees ook architect, aanne- nog over beschikken. J.B. mer, waterstaatkundige en – minstens zo belangrijk Verheijen, rentmeester van de vorst van Salm- – bestuurder. Als geïnteresseerde in bouwkunde Salm die heer van Loon op Zand was, was net als maakte hij tijdens zijn reizen door het hele land Verhees lid van de vergadering van representanten (maar vooral in Noord-Brabant) tekeningen van van Brabant. kerken die hij voorzag van een kort commentaar en soms een plattegrond. Dat schetsenboek werd In de lezing worden door ons lid Lauran Toorians pas in 1975 uitgegeven en is nu een belangrijke beide ‘aspecten’ van Verhees belicht: eerst zijn bron van informatie over oude en nu soms verdwe- levensloop als duizendpoot in het algemeen en nen kerken. Als bestuurder daarna meer specifiek zijn activiteiten in Loon op was hij lid van de vergade- Zand.□ ring van representanten van Brabant en als zodanig be- Nieuwsflitsen 2013 trokken bij de oprichting van verschijnt op kopij inleveren t/m de Provincie Noord-Brabant. nr. 1. 20 december 10 december Hendrik Verhees woonde nr. 2 1 maart 20 februari zijn hele leven in Boxtel, nr. 3 1 mei 20 april maar hij liet ook in Loon op nr. 4 1 juli 20 juni Zand zijn sporen na. Het meest zichtbaar is dat in het Witte Kasteel dat zijn huidige gedaante kreeg naar een ontwerp van ar- Secretariaat heemkundekring: chitect Stevens en met Verhees als aannemer/ Theo Schroemges, Scorpius 7, bouwer. Als aannemer verzorgde Verhees ook een 5175 XM Loon op Zand. Tel. 363030. Email: grondige restauratie van de Loonse kerktoren en [email protected] 1 Uitreiking van de 32e editie Straet & Vaert en presentatie nieuwe fotocollecties De uitgave van ons Jaarboek Straet en Vaert De tweede serie betreft een unieke collectie foto’s van 2012 wordt op zaterdag 10 november van en documenten van de fraters van Tilburg, die te 13.30 tot 16.30 uur feestelijk ten doop gehou- maken hebben met de jongensschool Sint Emilius den in Café Brasserie De Kiosk, Oranjeplein uit Loon op Zand in de jaren vijftig. Veel mannen uit 28a, te Loon op Zand. Loon op Zand zullen zich op de foto’s herkennen. De moeite waard om deze te aanschouwen! Jan Vera, een van de schrijvers en lid van de redac- tie, zal het nieuwe Jaarboek presenteren. Daarna Er zijn ook foto’s aanwezig waarvan de kring niet zal het eerste exemplaar worden overhandigd aan weet welke mensen er op staan. Wij vragen de in- de heer Chris Nijkamp, een van de laatste directeu- woners van Loon op Zand ons hierbij te helpen. De ren van lederfabriek Hollandia. bijeenkomst op zaterdag 10 november is dus geen besloten bijeenkomst voor leden van de heemkun- De leden van onze heemkundekring die op deze dekring, maar iedereen die interesse heeft is har- middag aanwezig zijn kunnen meteen de nieuwe telijk welkom. editie van Straet & Vaert in ontvangst nemen. Het is voor de bezorgers uiteraard erg prettig als vele Bovendien is ons bestuur dan in de gelegenheid leden van deze mogelijkheid gebruik maken! om u verder in te lichten over de activiteiten van de Nieuwe foto's heemkundekring nu en in de nabije toekomst. Op De Dag Van Loon bleek daarvoor veel interesse te Tevens presenteert de heemkundekring op deze zijn, maar door de drukte hebben we niet iedereen middag een tweetal collecties van nieuw ontvan- goed te woord kunnen staan. gen foto’s. De eerste serie foto’s heeft betrekking op een ar- Namens het bestuur hoop ik dat wij veel mensen tikel in het nieuwe Jaarboek van Tiny van Iersel- op deze middag mogen begroeten. Brouwers over de Stichting Loonse Natuurverken- ners vanaf 1971. André van Rijswoud, voorzitter Woensdag 21 november 2012 ServiceResidentie Molenwijck Aanvang 20.00 uur Tachtigjarige Oorlog op de grens tussen Holland en Brabant De najaarslezing in ServiceResidentie Molen- de jacht op wolven, smokkelroutes, armenzorg en wijck, die ieder jaar georganiseerd wordt door niet te vergeten de vaak beklemmende situatie op onze heemkundekring, zal dit jaar gegeven godsdienstig gebied. worden door Han Verschure uit Waspik. Hij zal ons op deze avond mee terugnemen naar het Gijzeling leven en werken van onze voorouders in een Een belangrijk fragment gaat over een langdurige moeilijke periode: De Tachtigjarige Oorlog. gijzeling van inwoners uit het grensgebied. De gij- zelaars zitten zeven maanden vast in het Kasteel Wat zich in deze jaren in onze streken afspeelde van Loon op Zand en van daaruit wordt de actie is eigenlijk meer dan mensen konden verdragen. ook geregeld. Vanuit bronnenmateriaal is het ver- Het gaat nou eens niet alleen over legerleiders en loop van die gijzeling (tussen oktober 1624 en mei koningen, maar over gewone mensen die zich met 1625), met alle nare consequenties vandien, op de onvoorstelbare inspanningen probeerden staande voet te volgen. te houden. Natuurlijk zal de oorlog in die periode uitgebreid besproken worden met alle ellende van Han Verschure besteedde negen jaar aan een on- dien. Toen de streken in het zuiden nog in handen derzoek naar de gang van zaken in die woelige waren van de Spaanse koning en het noorden daar tijd in onze omgeving. Dat resulteerde in het boek: tegen in opstand was gekomen, werd de situatie ui- “Overleven buiten de Hollandse Tuin”. U mag erop terst gevaarlijk. Dat zal in de loop van de lezing ook rekenen dat hij in een boeiend verhaal de gang van op allerlei manieren blijken. Plunderingen, inkwar- zaken tijdens de Tachtigjarige Oorlog in onze con- tieringen, dubbele belastingen en ontvoeringen treien bespreekt. maakten het leven praktisch onmogelijk. Vluchten was geregeld de enige oplossing die mensen za- Leden en gezinsleden van onze heemkundekring gen. zijn op deze avond uiteraard welkom. Maar ook het gewone leven komt verrassend hel- der in beeld: de manier van werken van mensen, André van Rijswoud, voorzitter “Groen van Toen”-wandelingen op Open Monumentendag groot succes Met wandelingen door Plantloon en Het Loonsche Land haakten de heem- kundekringen De Ketsheuvel en Loon op ’t Sandt in op het landelijke thema van Open Monumentendag, namelijk “Groen van Toen”. Op zaterdag 8 september, om 10.00 uur, waren er zo’n veertig mensen verzameld op het parkeerterrein bij de Galgenwiel. Onder de deskundige leiding van Ad Engel maakten zij een 2,5 uur durende rondwan- deling over het landgoed Plantloon. Zij kre- gen daarbij uitleg over de waterstaatkun- dige betekenis van het gebied, de turfvaart en de boerderijen die op het landgoed zijn gelegen. ’s Middags om 13.30 uur verzamelden een vijftigtal mensen zich bij café De Efteling alwaar zij onder leiding van Ivo Südmeier een wandeling maakten over Het Loonsche Land, bij de lokale bevol- king beter bekend als het landgoed van Mombers. De aanwezigen kregen onder meer uitleg over de historie van het land- goed en de plannen van De Efteling om het gebied om te vormen naar de toe- stand uit de periode rond 1850. Al met al kan gesproken worden van twee geslaagde wandelingen.□ Moerenburg in veelvoud, een historische buitenplaats herleeft ‘Moerenburg in veelvoud, een historische bui- een driedimensionale stalen reconstructie van dit tenplaats in Tilburg herleeft’ is een uitgave van uiteindelijk voorname huis met tuin en boomgaard. de Stichting tot Behoud van Tilburgs Cultuur- Het echte restant van dit Huize Moerenburg is weer goed. Het boek (88 pagina’s, veel foto’s) werd toegedekt, evenals wat achterbleef van eerdere op 9 september j.l. gepresenteerd. Guido van bewoners die in het gebied hun domicilie zochten. den Eynde en Lauran Toorians voerden de re- Vanaf 12.000 voor Christus via steen- en bronstijd dactie. Zij en vijf anderen schreven de tekst. en Romeinen naar Middeleeuwen en verder; de Het boek kost in de winkel € 12,50. sporen zitten ergens op die dekzandrug tussen de Heuvel in Tilburg en Oisterwijk nog in de grond. In het Brabants Dagblad stond op 7 september 2012 een uitvoerig artikel van Ben Ackermans over ‘Moerenburg in veelvoud’ vertelt deze geschiede- dit boek over het gebied aan de oostrand van Til- nis en ook de grote rol die de Abdij van Tongerlo burg met zijn rijke geschiedenis. Daaraan ontlenen in Tilburg had. Als eigenaar van Huize Moerenburg wij het volgende: stationeerde ze er tweeënhalve eeuw lang de pas- toors van Tilburg en Enschot. De pastorie bleef ook Moerenburg heeft zijn naam geleend van de om- boerenbedrijf.