DIAGNOZA UŻYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH, PROBLEMÓW UZALEŻNIEŃ ORAZ ZWIĄZANYCH Z NIMI ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH NA TERENIE MIASTA I GMINY BYCHAWA GMINA BYCHAWA 2018 © Ireneusz Siudem – Towarzystwo Nowa Kuźnia – 2018 Spis treści Wstęp ...................................................................................................................................................... 1 1. Charakterystyka gminy Bychawa ................................................................................................ 2 1.1. Powierzchnia .......................................................................................................................... 2 1.2. Ludność .................................................................................................................................. 2 1.3. Szkolnictwo ............................................................................................................................ 3 1.4. Przemysł i rynek pracy ......................................................................................................... 4 2. Opis przeprowadzonych badań .................................................................................................... 5 2.1. Metoda – sondaż diagnostyczny ........................................................................................... 5 2.2. Osoby badane ......................................................................................................................... 5 2.3. Wyniki badań ......................................................................................................................... 6 2.3.1. Problemy społeczne w świadomości dorosłych mieszkańców gminy ............................ 6 2.3.2. Zagrożenia społeczne w percepcji młodzieży szkolnej ................................................... 7 2.3.2.1. Przemoc i agresja ....................................................................................................... 7 2.3.2.2. Substancje psychoaktywne ..................................................................................... 11 2.3.2.3. Media ........................................................................................................................ 23 2.4. Wnioski z badań .................................................................................................................. 31 2.5. Rekomendacje ...................................................................................................................... 34 Wstęp W raporcie przedstawiono analizę wyników badań dotyczących podstawowych problemów społecznych w środowisku osób dorosłych oraz młodzieży szkolnej w gminie Bychawa. Szczególną uwagę zwrócono na zjawisko używania substancji psychoaktywnych, problem uzależnień oraz zagrożenia wynikające z korzystania z mediów (w tym cyberprzemoc). Opinie mieszkańców na temat problemów gminy uzyskane zostały wśród dwóch grup mieszkańców: 1) dorośli mieszkańcy 2) młodzież szkolna Badania prowadzone były na terenie miasta i gminy Bychawa w 2018 roku. Przedstawione dane zostały zebrane w drodze badania ankietowego oraz ustrukturalizowanych wywiadów prowadzonych w losowo wybranych gospodarstwach domowych. Dane zostały uzupełnione o informacje internetowe oraz rozmowy z urzędnikami gminy. Łącznie zbadano 200 uczniów: 100 uczniów siódmych i ósmych klas szkół podstawowych oraz 100 uczniów szkół średnich na terenie gminy Bychawa. Wywiady przeprowadzono w 200 gospodarstwach domowych. Dokonano analizy 20 dokumentów w formie papierowej i elektronicznej. 1 1. Charakterystyka gminy Bychawa 1.1. Powierzchnia Gmina Bychawa jest gminą miejsko-wiejską usytuowaną w województwie lubelskim, w powiecie lubelskim. Siedzibą gminy jest miasto Bychawa. Obszar gminy obejmuje 146,19 km2, co stanowi 8,7% powierzchni powiatu. 85% powierzchni gminy stanowią użytki rolne, a 8% użytki leśne. Gmina położona jest u zbiegu rzek Kosarzewka i Gałęzówka, w części Wyżyny Lubelskiej zwanej Wyniosłością Giełczewską. Gmina Bychawa znajduje się w południowej części powiatu lubelskiego i sąsiaduje z pięcioma gminami powiatu: od północy z gminami Strzyżewice i Jabłonna, od wschodu z gminą Krzczonów oraz od południa z gminą Zakrzew i gminą Wysokie. Od południowego wschodu gmina Bychawa graniczy z gminą Zakrzówek należącą do powiatu kraśnickiego. Na terenie gminy Bychawa znajduje się 36 sołectw: Bychawka Pierwsza, Bychawka Druga, Bychawka Druga – Kolonia, Bychawka Trzecia, Bychawka Trzecia – Kolonia, Gałęzów, Gałęzów – Kolonia Pierwsza, Gałęzów – Kolonia Druga, Grodzany, Józwów, Kosarzew Dolny – Kolonia, Leśniczówka, Łęczyca, Marysin, Olszowiec, Olszowiec – Kolonia, Osowa, Osoba – Kolonia, Podzamcze, Romanów, Skawinek, Kowersk, Stara Wieś Pierwsza, Stara Wieś Druga, Stara Wieś Trzecia, Urszulin, Wandzin, Wincentówek, Wola Duża, Wola Duża – Kolonia, Wola Gałęzowska, Wola Gałęzowska – Kolonia, Zadębie, Zaraszów, Zaraszów – Kolonia, Zdrapy. Siedziba Gminy – miasto Bychawa, podzielone jest na dwa osiedla (nr 1 oraz nr 2). 1.2. Ludność Gmina Bychawa ma 11 761 mieszkańców, z czego 51,3% stanowią kobiety, a 48,7% mężczyźni. W latach 2002-2017 liczba mieszkańców zmalała o 5,7%. Średni wiek mieszkańców wynosi 41,1 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa lubelskiego oraz porównywalny do średniego wieku mieszkańców całej Polski. Mieszkańcy gminy Bychawa zawarli w 2017 roku 64 małżeństwa, co odpowiada 5,4 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to więcej od średniej wartości dla województwa lubelskiego oraz więcej od średniej wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 1,4 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców. 27,2% mieszkańców gminy Bychawa jest stanu wolnego, 59,4% żyje w małżeństwie, 2,9% mieszkańców jest po rozwodzie, a 10,3% to wdowy/wdowcy. 2 Gmina Bychawa ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -36. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu -3,05 na 1000 mieszkańców gminy Bychawa. W 2017 roku urodziło się 107 dzieci, w tym 48,6% dziewczynek i 51,4% chłopców. Średnia waga noworodków to 3 377 gramów. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 1,10 i jest znacznie większy od średniej dla województwa oraz znacznie większy od współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. W 2017 roku zarejestrowano 102 zameldowań w ruchu wewnętrznym i 146 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosi dla gminy Bychawa -44. W tym samym roku 2 osób zameldowało się z zagranicy oraz zarejestrowano 3 wymeldowań za granicę – daje to saldo migracji zagranicznych wynoszące -1. 61,5% mieszkańców gminy Bychawa jest w wieku produkcyjnym, 17,4% w wieku przedprodukcyjnym, a 21,1% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym. 1.3. Szkolnictwo Na terenie gminy Bychawa znajdują się 2 przedszkola, 5 szkół podstawowych, zespół szkół zawodowych oraz zespół szkół średnich: 1. Samorządowe Przedszkole nr 1 w Bychawie 2. Przedszkole Niepubliczne „Akademia Poziomkowa” w Bychawie 3. Szkoła Podstawowa w Bychawie 4. Szkoła Podstawowa im. Zofii Przewłockiej w Woli Gałęzowskiej 5. Szkoła Podstawowa im. Franciszka Lebiedy w Starej Wsi Drugiej 6. Szkoła Podstawowa im. Kajetana Koźmiana w Bychawce 7. Szkoła Podstawowa im. Ks. Dominika Maja w Zaraszowie 8. Zespół Szkół Zawodowych nr 1 w Bychawie 9. Zespół Szkół im ks. Antoniego Kwiatkowskiego w Bychawie 2 843 mieszkańców gminy znajduje się w wieku potencjalnej nauki (3-24 lata). Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku 15,0% ludności posiada wykształcenie wyższe, 2,7% wykształcenie policealne, 9,4% średnie ogólnokształcące, a 18,5% średnie zawodowe. Wykształceniem zasadniczym zawodowym legitymuje się 22,5% mieszkańców gminy Bychawa, gimnazjalnym 5,9%, natomiast 24,0% podstawowym ukończonym. 1,9% mieszkańców zakończyło edukację przed ukończeniem szkoły podstawowej. 3 podstawowe nieukończone 2% 15% podstawowe ukończone 24% 3% gimnazjalne 9% zasadnicze zawodowe średnie zawodowe 6% średnie ogólnokształcące 18% policealne 23% wyższe Wykres 1. Poziom wykształcenia w gminie Bychawa (źródło: Narodowy Spis Powszechny, 2011). W porównaniu do całego województwa lubelskiego, mieszkańcy gminy Bychawa mają nieznacznie niższy poziom wykształcenia. Wśród kobiet mieszkających w gminie Bychawa największy odsetek ma wykształcenie podstawowe ukończone (25,4%) oraz wyższe (17,6%). Mężczyźni najczęściej mają wykształcenie zasadnicze zawodowe (28,0%) oraz podstawowe ukończone (22,5%). 1.4. Przemysł i rynek pracy W gminie Bychawa na 1000 mieszkańców pracuje 121 osób. 58,6% wszystkich pracujących to kobiety, a 41,4% mężczyźni. Zarejestrowane w gminie bezrobocie wynosiło w 2017 roku 10,0% (11,5% wśród kobiet i 8,8% wśród mężczyzn). W 2017 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie wynosiło 3 527,13 PLN, czyli 77.90% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. W grupie aktywnych zawodowo mieszkańców gminy 647 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 346 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi -301. 63,2% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Bychawa pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 12,3% w przemyśle i budownictwie, 9,3% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja), a 0,9% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). 4 2. Opis przeprowadzonych badań 2.1. Metoda – sondaż diagnostyczny W badaniach młodzieży posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, która pozwala na rzetelne i