Bartosz Jagodziński Działania i rozwój jednostek specjalnych Planowanie rozwoju1 jednostek specjalnych uwzględnia przede wszystkim udoskona- lanie podstawowych elementów, które są wspólne dla wszystkich rodzajów tego typu formacji (zarówno w kraju, jak i za granicą). Można do nich zaliczyć: 1) utrzymywanie strat własnych na niskim poziomie, z zachowaniem zdolności bojowej podczas operacji na terytorium wroga; 2) podnoszenie zdolności do ograniczania wpływów nieprzyjaciela wśród lud- ności cywilnej na obszarze działań; 3) mobilność działań w skrajnie trudnych warunkach, uzyskiwaną przez podno- szenie umiejętności prowadzenia operacji bojowych na lądzie, morzu i w po- wietrzu (wszędzie tam, gdzie wojska konwencjonalne z różnych przyczyn nie mogą prowadzić operacji); 4) werbowanie żołnierzy sił specjalnych oraz rozwijanie u nich zdolności przy- wódczych, w tym efektywniejszą rekrutację, selekcję oraz profesjonalne szkolenie, a także oferowanie atrakcyjnych perspektyw członkom kadry do- wódczej tych sił; 5) skuteczniejsze wykorzystywanie technologii informacyjnych podczas reali- zacji różnych zadań specjalnych; 6) udoskonalanie struktur organizacyjnych jednostek specjalnych w celu popra- wy współdziałania z regularnymi formacjami wojskowymi, a także krajowy- mi i międzynarodowymi organizacjami zajmującymi się problemami bezpie- czeństwa; 7) wykorzystywanie na jeszcze większą skalę urządzeń satelitarnych i bezza- łogowych statków latających w celu usprawnienia działań wywiadowczych; 8) efektywniejsze wykorzystywanie najnowszych zdobyczy techniki niezbęd- nych do prowadzenia dalekiego rozpoznania i precyzyjniejszej oceny warun- ków prowadzenia akcji bojowych; 9) rozwój broni o wszechstronnym zastosowaniu. Jednostki specjalne dzielimy na: 1) lądowe oddziały specjalne, 2) jednostki antyterrorystyczne, 1 A. Stilwell, Jednostki specjalne w akcji. Afganistan, Afryka, Bałkany, Irak, Ameryka Południowa, Warszawa 2009, s. 170. 168 Bartosz Jagodziński Działania i rozwój jednostek specjalnych 3) morskie oddziały specjalne, 4) powietrzne oddziały specjalne2. Wszystkie wyżej wymienione formacje są powoływane do wykonywania spe- cyficznych zadań z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego oraz międzynarodowego danego państwa. Zadania takich jednostek, jak np. Jednostka Wojskowa GROM (da- lej: JW GROM), Navy Seal, Delta Force lub SAS, są bardzo szerokie (z uwagi na ich mobilność, charakter i strefy działania). Jednak nawet wśród nich można wskazać jed- nostki, które zajmują się tylko i wyłącznie operacjami związanymi z realizacją zadań antyterrorystycznych i kontrterrorystycznych3. Mianem jednostek kontrterrorystycznych określa się jednostki specjal- ne, zarówno wojskowe, jak i policyjne, przeznaczone i wyszkolone do prowadzenia działań związanych z ratowaniem zakładników oraz odbijaniem obiektów stałych i środków transportu zajętych przez wrogie siły. Dodatkowo wyróżnia się tu jednost- ki wyspecjalizowane w zadaniach związanych wyłącznie z ratowaniem zakładników, tj. hostage rescue force – HRF (Jednostka Ratowania Zakładników)4 lub hostage re- scue operations – HRO (operacje związane z ratowaniem zakładników). JW GROM została utworzona jako Hostage Rescue Operations. Będąc struk- turą wyspecjalizowaną m.in. w prowadzeniu działań antyterrorystycznych, wkracza do akcji w odpowiedzi na zamach terrorystyczny lub w przypadkach, gdy formacje policyjne nie dysponują wystarczającymi środkami i wiedzą. Natomiast Jednostka Wojskowa Komandosów (dalej: JW Komandosów) została utworzona z myślą o reali- zacji typowo wojskowych działań specjalnych. Najwięcej spekulacji jest związanych z przeznaczeniem i rozwojem właśnie JW GROM i JW Komandosów. Od kilku lat bo- wiem zanikają różnice w sprzęcie i w wyposażeniu, jakimi dysponują obie struktury, a szkolenia ich żołnierzy są podobne. Mimo wielu podobieństw te jednostki działają jednak w różny sposób. Jak mówi oficer (pułkownik) JW Komandosów:Naszym prze- znaczeniem jest operowanie w środowisku śródlądowym, priorytet to rozpoznanie spe- cjalne. Najprościej mówiąc, 70% szkolenia naszych ludzi to taktyka zielona, 30% czar- na, niebieska i czerwona. W GROM-ie te proporcje są odwrotne. Tam 70% to taktyka czarna. Nie aspirujemy do prowadzenia dużych akcji bezpośrednich ani wykonywania zadań związanych z ratowaniem Polaków potrzebujących pomocy za granicą kraju. 2 M. Ryan, Ch. Mann, A. Stilwell, Encyklopedia oddziałów specjalnych. Taktyka, historia, strate- gia, uzbrojenie, Warszawa 2003, s. 7–8. 3 K o n tr ter r o r y zm – fizyczne zwalczanie terroryzmu. 4 Jednostki przeznaczone do wykorzystania w złożonych i niebezpiecznych operacjach uwalniania zakładników przetrzymywanych w każdym możliwym miejscu. Tego typu formacje przeprowa- dzają akcje ratunkowe w budynkach, autobusach, wieżowcach, samolotach, na platformach wiert- niczych, w pociągach, na statkach oraz w innych miejscach potencjalnego ataku terrorystycznego z udziałem zakładników. Głównym celem szkolenia jednostek HRF jest ich przygotowanie do ratowania zakładników. Zob. http://www.special-ops.pl/leksykon/id245,hostage-rescue-force-jed- nostka-ratowania-zakladnikow-hrf [dostęp: 2 I 2017]. Bartosz Jagodziński Działania i rozwój jednostek specjalnych 169 To przeznaczenie naszych kolegów z Warszawy. Oczywiście w sytuacjach awaryjnych od każdej reguły są wyjątki5. JW GROM i JW Komandosów dość często działają razem. Podczas wspólnych ćwiczeń ujednoliciły najważniejsze procedury. Było to widoczne m.in. w czasie wspól- nych operacji w Afganistanie. W obu jednostkach najważniejsze zadania, czyli rozpo- znanie specjalne, akcje bezpośrednie i wsparcie militarne, są realizowane na podobnym poziomie. Inaczej wygląda to w przypadku skomplikowanych akcji z dużą liczbą za- kładników i terrorystów. Dla przykładu można przytoczyć dwie sytuacje – w teatrze na Dubrowce i w szkole w Biesłanie. Gdyby drogi podejścia i punkty wejścia do obiek- tów w obu tych przypadkach dodatkowo zablokowano materiałami wybuchowymi, a po drugiej stronie znajdowali się terroryści samobójcy, to zdecydowanie należałoby tam wysłać JW GROM. Dysponuje ona bowiem wyspecjalizowanym sprzętem, a ponadto stosuje techniki, taktykę i procedury niezbędne do przeprowadzania tego typu operacji. Spośród jednostek polskich tylko JW GROM jest przygotowana do uwalniania zakładników z obiektów ruchomych, czyli pociągów naziemnych, podziemnych, sa- molotów czy pojazdów kołowych, a jej Zespół Bojowy B jest szczególnym ogniwem w polskim systemie bezpieczeństwa. Jest to jedyny pododdział w Polsce, biorąc pod uwagę zarówno wojsko, policję, jak i inne służby, w pełni wyposażony w odpowiedni sprzęt, wyszkolony i proceduralnie przygotowany do prowadzenia operacji uwalnia- nia zakładników z obiektów pływających na pełnym morzu6. JW GROM i JW Komandosów są skuteczne tylko wtedy, gdy ich operatorom przydziela się właściwe zadania. W Iraku JW GROM odnosiła duże sukcesy, gdyż wykorzystywano ją tam w większości do realizacji „taktyki czarnej”. W Afganistanie JW Komandosów była doceniana przez amerykańskich i brytyjskich dowódców jed- nostek specjalnych z tego samego powodu. JW Komandosów specjalizuje się m.in. we wsparciu militarnym sił lokalnych, czyli w priorytetowym dla ISAF współdziałaniu w czasie operacji z siłami lokalny- mi oraz w rozpoznaniu specjalnym. W ramach rozpoznania specjalnego samodzielnie zbudowała potężną bazę danych biometrycznych osób podejrzewanych o współpracę z rebeliantami oraz systematycznie uzupełnia listę JPEL7. 5 J. Rybak, Lubliniec.pl. Cicho i skutecznie. Tajemnice najstarszej jednostki specjalnej Wojska Polskiego, Warszawa 2013, s. 382 i nast. (e-book). 6 Tamże, s. 389. 7 Join Priority Effects List – priorytetowa lista celów ISAF, która wyznacza ramy operacji typu „dopaść lub zabić” (ang. capture or kill). W praktyce oznacza to nocne rajdy na wcześniej zi- dentyfikowane kryjówki rebeliantów, w tym ich dowódców. U jej podstaw leży przekonanie, że likwidacja bądź uwięzienie lokalnych szefów podziemnych struktur doprowadzi na pewien czas do paraliżu tych struktur, ich miejsca bowiem będą zajmować nowi, mniej doświadczeni ludzie, https://books.google.pl/books?id=Tie8BQAAQBAJ&pg=PT42&lpg=PT42&dq=list%C4%99+J- PEL&source=bl&ots=AbauaDPyW3&sig=U7hvAf2KECOaeVyIupM3AM5CvFU&hl=pl&- sa=X#v=onepage&q=list%C4%99%20JPEL&f=false [dostęp: 16 VII 2017] . 170 Bartosz Jagodziński Działania i rozwój jednostek specjalnych Zgodnie z narodową doktryną operacji specjalnych DD/3.58 jednostki specjalne realizują pełne spektrum operacji specjalnych, które obejmują trzy podstawowe rodza- je zadań bojowych: akcje bezpośrednie, rozpoznanie specjalne i wsparcie militarne. Taki sposób klasyfikowania tych operacji jest zgodny z zapisami wyżej wymienionej doktryny, przyjętej dla wszystkich państw członkowskich NATO. Wojskowymi ope- racjami specjalnymi określa się tu operacje prowadzone przez specjalnie do tego celu wyznaczone, zorganizowane, wyszkolone i wyposażone siły, które stosują taktykę, techniki operacyjne oraz zasady ich wykorzystania wykraczające poza standardy obo- wiązujące w wojskach konwencjonalnych. Operacje specjalne są prowadzone w czasie konfliktu i w czasie pokoju, samo- dzielnie lub we współdziałaniu czy w koordynacji z wojskami konwencjonalnymi, dla osiągnięcia celów politycznych, militarnych, informacyjnych i ekonomicznych. Względy polityczno-militarne mogą wymagać prowadzenia działań bez rozgłosu, z zastosowaniem skrytych lub dyskretnych technik oraz przy akceptacji stopnia fizycz- nego i politycznego ryzyka, nieakceptowalnego w operacjach sił konwencjonalnych9. Z powyższej definicji wynika, że operacje specjalne