POWIAT KOZIENICKI SUBIEKTYWNIE... 1999–2018 Wydawca: Stowarzyszenie Kobiet Ziemi Kozienickiej 26-900 Kozienice, ul. Kochanowskiego 28 Współwydawca: Starostwo Powiatowe w Kozienicach Wydział Promocji i Kultury 26-900 Kozienice, ul. Kochanowskiego 28 www.kozienicepowiat.pl, e-mail: [email protected] Zespół redakcyjny: Danuta Delekta, Lucyna Domańska-Stankiewicz, Edyta Marczak, Karolina Urbańska, Monika Wiraszka Projekt grafi czny okładki: Edyta Marczak Fotografi a: Archiwum Wydziału Promocji i Kultury Starostwa Powiatowego w Kozienicach Wszelkie prawa zastrzeżone / All rights reserved Printed in Poland – Radom Grudzień 2018 Przedruk i powielanie w jakiekolwiek formie jest zabronione Wydanie pierwsze Nakład: 1000 egzemplarzy ISBN 978-83-953126-1-8 Druk i oprawa: SKAUT.PL ul. Czachowskiego 46, 26-600 Radom Opracowanie i wydruk publikacji przygotowanej przez Stowarzyszenie Kobiet Ziemi Kozienickiej, współ- fi nansowane jest ze środków Unii Europejskiej w ramach projektu grantowego Lokalnej Grupy Działania „Puszcza Kozienicka”, w ramach poddziałania „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014– –2020. Instytucja Zarządzająca PROW 2014–2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. SPIS TREŚCI Słowa wstępne 5 Powiat Kozienicki – Historia 9 Sylwetki Starostów Powiatu Kozienickiego w latach 1999–2018 23 Rola i zadania Powiatu 27 Składy Rad Powiatu Kozienickiego 31 Wspomnienia o znanych postaciach 38 20 lat na kilku stronach: wydarzenia, inwestycje, współpraca, spotkania 46 Podsumowanie Bibliografi a 3 SŁOWA WSTĘPNE Szanowni Państwo, 20 lat istnienia Powiatu to okres, w którym budowała się nasza samorządowa rodzina. To także okres ciągłych przemian, zarówno gospodarczych, społecznych, jak i kulturowych. To wreszcie czas, podczas którego wszyscy wspólnie dążyliśmy do zbudowania sprawnego samo- rządu i podniesienia jakości życia naszych mieszkańców. Oddajemy w Państwa ręce publikację, mającą na celu nie tylko ukazanie tych przemian, ale przede wszystkim zachęcającą do wspomnień. Wyrażam nadzieję, że wielu z Was przystanie nad kartami niniejszej książki i z zadumą wspomni sytuacje i wydarzenia mające miejsce na terenie powiatu kozienickiego dwadzieścia, piętnaście, dziesięć, czy pięć lat temu. W publikacji znaj- dują się również krótkie wspomnienia o osobach, których już z nami nie ma, ale które na różne sposoby przyczyniały się do rozwoju lub promocji powiatu kozienickiego. Chcielibyśmy, by te kilka stron, na których o nich piszemy, było swoistym hołdem złożonym im za starania, jakie podejmowali podczas swojego życia. Cieszę się, że Starostwo Powiatowe w Kozienicach, wspólnie ze Stowarzyszeniem Kobiet Ziemi Kozienickiej mogło uczestniczyć w wydaniu publikacji „Powiat Kozienicki subiektyw- nie… 1999–2018”, a wspólnie złożony wniosek został tak wysoko oceniony i w rezultacie w całości sfi nansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego i Lo- kalnej Grupy Działania „Puszcza Kozienicka”. Wydawnictwo nie jest pracą naukową, a subiek- tywnym zbiorem wielu informacji, które Wydział Promocji i Kultury Starostwa Powiatowego w Kozienicach usystematyzował, bazując na własnych materiałach, kronikach prowadzonych od początku istnienia Powiatu, archiwalnych zdjęciach i biuletynach. Sam z nieskrywaną przy- jemnością zagłębiłem się z w lekturę publikacji i mam nadzieję, że w przyszłości tematyka ta doczeka się szerszego, naukowego opracowania. Tą książką chcemy również zachęcić Państwa do poszerzania wiedzy na temat Powiatu Ko- zienickiego – historii, gospodarki, walorów turystycznych. Będzie nam bardzo miło, gdy stanie się ona nie tylko ozdobą domowych bibliotek, ale i pozycją, do której z przyjemnością będziecie Państwo powracać. Życząc miłej lektury Andrzej Jung Starosta Powiatu Kozienickiego 5 Drodzy Czytelnicy, książka ta jest debiutem wydawniczym Stowarzyszenia Kobiet Ziemi Kozienickiej, którym kieruję od 10 lat. Nasza dotychczasowa działalność polegała na organizacji szkoleń z zakresu edukacji fi nanso- wej i przedsiębiorczości prowadzonych w szkołach, bibliotekach i świet- licach wiejskich, oraz przedsięwzięć, takich jak Ogólnopolski Przegląd Piosenki Biesiadnej, Powiatowy Przegląd Przyśpiewek Dyngusowych i Pieśni Wielkanocnych, czy Fora NGO (organizacji pozarządowych) w naszym Powiecie. Nasza organizacja została zarejestrowana w KRS 31 grudnia 2008 roku, za zgodą ówczesnego Starosty Janusza Stąpóra siedzibą stowarzyszenia jest Starostwo. Pan Starosta nie tylko poparł naszą inicjatywę, ale wspierał nas przez kolejne lata swojego życia. Możliwość włączenia się w powstanie tej publikacji jest dla mnie formą podziękowania władzom starostwa za obdarzenie mojej osoby zaufaniem. Dziękuję Panu Romanowi Wysockiemu i radnym I kadencji w tym Pani Bożenie Wysockiej. Bo to dzięki Waszej odważnej decyzji mogłam w Studziankach Pancernych założyć Niepublicz- ne Licea Ogólnokształcące dla Dorosłych. Co roku dziesiątki osób mogło uzyskać wykształcenie średnie, zdać maturę i iść na studia. Dzięki tej decyzji wspólnie stworzyliśmy możliwości wy- równania szans edukacyjnych naszego społeczeństwa. Spotkałam się również z wielką życzliwością aktualnego Starosty Kozienickiego Andrzeja Junga, który idąc za przykładem swoich poprzedników, stworzył przestrzeń do aktywnej i owoc- nej współpracy. Nie byłoby Stowarzyszenia bez wsparcia takich osób jak: Halina Długosz – inicjatorka i założycielka Stowarzyszenia, Mirosława Wójcicka i Romualda Szabla członkinie Zarządu Sto- warzyszenia Kobiet Ziemi Kozienickiej, Irena Bielawska Prezes i pracownicy Lokalnej Grupy Działania „Puszcza Kozienicka”, Jadwiga Kręcisz, Danuta Delekta i Teresa Stańczak oraz Lu- cyna Domańska-Stankiewicz Naczelnik i pracownicy Wydziału Promocji i Kultury Starostwa Powiatowego w Kozienicach. To oni stale motywowali mnie do pracy, a także niezmiennie od lat uczestniczą i pomagają we wszystkich organizowanych przez Stowarzyszenie Kobiet Ziemi Kozienickiej przedsięwzięciach. W trakcie współpracy wielokrotnie przebywałam w Wydziale Promocji i Kultury i zawsze byłam pod ogromnym wrażeniem potencjału, który tkwił w przygotowywanych i zbieranych 6 w archiwach materiałach. Widziałam również, jak bardzo zależało Pani Naczelnik i wszystkim pracownikom, by kiedyś ta dokumentacja stała się fundamentem wydawnictwa, które trafi do szerszego grona odbiorców. Dlatego też wspólnie przystąpiliśmy do realizacji projektu, którego efektem jest publikacja „Powiat Kozienicki subiektywnie... 1999–2018” opracowana w całości przez Wydział Promocji i Kultury Starostwa Powiatowego w Kozienicach. Barbara Gontarek Prezes Stowarzyszenia Kobiet Ziemi Kozienickiej 7 POWIAT KOZIENICKI – HISTORIA… Mimo że najnowsze dzieje powiatu kozienickiego mają dopiero 20 lat, to w szerszej, historycznej perspektywie możemy mówić o prawie 210-letnim Powiecie Kozienickim. W 2010 roku z okazji 200-lecia Powiatu Kozienickiego w Biuletynie Informacyjnym „Nasz Powiat” ukazał się obszerny artykuł Krzysztofa Zająca o historii powiatu. W niniej- szej publikacji ponownie chcielibyśmy Państwu przybliżyć dawne dzieje. Powiaty po raz pierwszy w Polsce wprowadzono w II połowie XIV wieku, zastępując nimi likwidowane wówczas kasztelanie. Główną jednostkę terytorialną stanowiło województwo, ale w miejsce kasztelanii pojawił się większy od niej tzw. districtus. W końcu XIV w. funkcjonował już nowy system podziału terytorialnego, opierający się na ustroju sądowo-ziemskim. Jego pod- stawą była ziemia, składająca się z 2–3 powiatów sądowych. Terytorium powiatu ukształtowało się jako konsekwencja obejmowania jurysdykcją mieszkańców obszarów wokół ośrodków miej- skich, które były siedzibami objazdowych sądów ziemskich. Termin „powiat” wywodzi się od „dnia wietnego”, czyli „wiecu”, zgromadzenia sądowego o wyznaczonym z góry terminie. Piecza nad wykonywaniem wyroków sądowych oraz ogólny nadzór nad aparatem skarbowym, a także zarząd majątkiem władcy, spoczywał w rękach specjalnych rządców, zwanych od połowy XV wieku starostami. Dzieje powiatu kozienickiego rozpoczynają się ponad 200 lat temu. Wcześniej, w 1807 r. za sprawą Napoleona Bonapartego doszło do utworzenia z części ziem polskich pod zaborami – Księstwa Warszawskiego. W 1809 r. dzięki zwycięskiej wojnie wojsk pod wodzą ks. Józefa Po- niatowskiego z Austriakami do Księstwa przyłączono obszar III zaboru austriackiego, na którym znajdowały się również Kozienice. W Księstwie Warszawskim wprowadzono administrację na wzór francuski z departamentami zarządzanymi przez prefektów i powiatami, w których władzę sprawowali podprefekci. Decyzję o powstaniu powiatu kozienickiego wydał 17 kwietnia 1810 r. Fryderyk August – Książę Warszawski Król Saski, jednocześnie wnuk króla polskiego Augusta III Sasa – co miało uwiarygodniać jego władzę w nowoutworzonym państwie polskim. Ogłoszo- no ją w formie wypisu z Protokółu Sekretariatu Stanu w Dzienniku Praw tom II, nr 16. Przytoczmy najważniejsze artykuły tejże decyzji: FRYDERYK AUGUST, z Bożey Łaski Król Saski, Xiążę Warszawski etc. etc. 9 Uzupełniając artykuł 6 Dekretu Naszego pod dniem 24 mca Lutego r.b. względem politycz- nego podziału, nowo wcielonych do Księstwa warszawskiego krajów, na wniesienie Naszego Ministra Spraw Wewnętrznych i po wysłuchaniu zdania rady Stanu postanowiliśmy i stanowimy: Artykuł 1 Do dawnych sześciu Departamentów, naszego Księstwa Warszawskiego, przydane będą cztery nowe Departamenta, to jest: Krakowski, Radomski, Lubelski i Siedlecki (…) Artykuł 4. Podług następującej Tabelli oznaczamy podział nowych Departamentów na powiaty