R+A+P O+R+ 2011 Raport ostanie +T:muzyki polskiej 1 . Raport o stanie muzyki polskiejR+ IMIT 0001 2 . Wydawca: Instytut Muzyki i Taƒca, Warszawa Andrzej Kosowski, dyrektor, inicjator Raportu Koordynacja merytoryczna: Andrzej Ch∏opecki Koordynacja organizacyjna: Joanna Grotkowska, dyrektor Fundacji Polskiej Rady Muzycznej Alina Âwi´s, Instytut Muzyki i Taƒca Redaktor wydania: Joanna Grotkowska, Andrzej Ch∏opecki Redakcja i korekta: Anna Kreutz, Kamila St´pieƒ-Kutera Projekt graficzny i sk∏ad typograficzny: Darek Komorek Druk: Mcg Leszek Marcinkowski [[email protected]] Zak∏ady Graficzne Taurus A© Copyright by Instytut Muzyki+P i Taƒca, Warszawa 2011 ISBN 978–83–932955–0–0 Printed in Poland Instytut Muzyki i Taƒca Pl. Pi∏sudskiego 9 00-078 Warszawa tel. (+48) 22 69 20 969 fax (+48) 22 69 20 970 www.imit.org.pl 3 . O + Raport o stanie muzyki polskiej Warszawa 2011 IMIT 0001 R4 . +T 5 . SPIS TREÂCI Przedmowa ANDRZEJ KOSOWSKI — 13 — — — Wst´p ANDRZEJ CH¸OPECKI Dlaczego raport o stanie muzyki dziÊ w∏aÊnie? — 15 Muzyki „mapa drogowa” – plan raportu — 20 Wst´pne rozpoznanie terenu — 20 Nowe jakoÊci – wolnoÊç — 21 Likwidacja monopoli: mi´dzy Polskimi Nagraniami i Polskim Wydawnictwem Muzycznym — 23 Nowa przestrzeƒ mediów publicznych — 25 Rewolucja informatyczna — 27 : — — — cz´Êç pierwsza — — — Muzyka wspó∏czesna ANDRZEJ CH¸OPECKI Twórca, czyli wytwórca wartoÊci kultury muzycznej — 29 Polska scena kompozytorska — 30 Karty zamkni´te, czyli dziedzictwo z perspektywy roku 1989 — 33 Karty zamykane, czyli dziedzictwo wspó∏czesnoÊci 1989–2010 — 37 Kontynuacje, czyli seniorzy — 44 Kontynuacje, czyli pokolenie powojenne — 46 M∏ode pokolenie kompozytorskie – karty otwierane. Nowa polska fala kompozytorska poczàtku XXI wieku: Wspólny mianownik: wolnoÊç i technologia — 52 Czas Mykietyna — 56 Sylwetki – przybli˝enia — 58 „Infrastruktura” partytur: Wykonawstwo muzyki wspó∏czesnej — 63 Krytyka muzyczna w obszarze wspó∏czesnoÊci muzycznej — 66 Dzie∏o, czyli produkt — 69 Odbiorca, czyli konsument — 70 6 . SPIS TREÂCI Przestrzeƒ kultury, czyli instytucje — 72 Festiwale – g∏ówne oÊrodki — 73 Organizacje, stowarzyszenia, fundacje, jako podmioty kultury muzycznej w obszarze wspó∏czesnoÊci — 77 Media — 81 Muzyka i Polskie Radio — 81 Mi´dzynarodowa Trybuna Kompozytorów — 83 Festiwale Muzyczne Polskiego Radia — 87 Zamówienia kompozytorskie — 87 Zespo∏y Polskiego Radia [zestawienia danych] — 91 — — — — — — Muzyka alternatywna ANTONI BEKSIAK Definicje — 102 W stron´ powa˝nej muzyki wspó∏czesnej — 103 Swobodna improwizacja — 108 Twórca poza hierarchià — 109 Instalacje, multimedia, interakcje — 111 Nowe obszary edukacji, nowe narz´dzia dydaktyczne — 113 — — — Muzyka jazzowa MACIEJ KAR¸OWSKI Kategorie twórczoÊci i wykonawstwa w muzyce jazzowej — 118 Polska scena jazzowa — 119 ObecnoÊç jazzu w mediach — 121 Rynek fonograficzny — 122 Rynek wydawniczy, publikacje — 124 Krytyka w obszarze muzyki jazzowej — 125 Instytucje kultury a jazz — 126 Edukacja w dziedzinie muzyki jazzowej — 127 ObecnoÊç polskiego jazzu na scenie mi´dzynarodowej — 128 — — — Muzyka pop/rock, rynek fonograficzny BARTEK CHACI¡SKI Uwagi o strukturze twórczej wybranych obszarów: pop, rock i pochodne — 130 Wydawnictwa p∏ytowe, rynek fonograficzny — 136 Krytyka muzyczna w obszarze muzyki pop — 139 Masowe imprezy festiwalowe — 140 — — — 7 . Muzyka hip-hop MARCIN FLINT TwórczoÊç i wykonawstwo — 142 Strona tekstowa hip-hopu — 144 Rynek wydawniczy — 144 Krytyka hip-hopowa — 145 — — — Muzyka ludowa od tradycyjnej do folkowej MARIA BALISZEWSKA, REMIGIUSZ MAZUR-HANAJ Wst´p – 1989, czyli spadek po PRL — 147 TwórczoÊç. Muzyka ludowa mi´dzy autentykiem, „muzykà Êwiata” i „cepeliadà”: Definicje — 151 Muzyka tradycyjna na wsi — 153 Muzyka ludowa w mieÊcie — 154 Muzyka folkowa — 155 Muzyka estradowa — 156 TwórczoÊç inspirowana muzykà tradycyjnà. Fuzje stylistyczne — 156 Dokumentacja muzyki ludowej — 157 Wykonawstwo: Muzyk ludowy — 158 Muzycy wykonujàcy muzyk´ tradycyjnà w miastach – styl revival, muzyka od˝ywajàca — 161 Muzycy folkowi – amatorzy i profesjonaliÊci, pasjonaci i zawodowcy — 162 Muzyka mniejszoÊci narodowych i etnicznych — 163 Muzyka inspirowana folklorem — 165 Fonografia — 166 Najwa˝niejsze wydawnictwa p∏ytowe — 166 Media — 167 Najwa˝niejsze festiwale — 169 Wnioski — 171 Niektóre oblicza wspó∏czesnej emancypacji muzyki ludowej — 172 Muzyka ludowa – edukacja — 175 — — — — — — 8 . SPIS TREÂCI Muzyka dawna AGATA SAPIECHA Geneza ruchu wykonawstwa zgodnego historycznie w Polsce — 181 Wydawnictwa, prace muzykologiczne, badania — 182 Muzyka dawna w oÊrodkach akademickich — 188 Badania naukowe dotyczàce zabytków muzycznych polskich i znajdujàcych si´ w Polsce — 191 Stowarzyszenia i fundacje — 192 Wykonawstwo muzyki dawnej – zespo∏y — 195 Muzyka dawna na antenie Programu 2 Polskiego Radia — 200 Muzyka dawna na p∏ytach CD — 203 — — — — — — Muzyka klasyczna KRZYSZTOF KOMARNICKI Filharmonie i orkiestry — 205 Repertuary orkiestr — 212 Udzia∏ muzyki polskiej w repertuarach — 216 Teatry operowe, teatry muzyczne — 221 Festiwale operowe — 226 Festiwale muzyki klasycznej — 228 Konkursy — 230 Zespo∏y kameralne — 234 Chóry — 237 Instytucje, stowarzyszenia, fundacje — 238 Odbiorcy muzyki — 245 Ruch amatorski — 247 — — — — — — Muzyka a taniec JOANNA SZYMAJDA — 251 — — — Muzyka filmowa PAWE¸ SZTOMPKE — 254 — — — Festiwale, kursy, konkursy [zestawienie] — 259 — — — Portale internetowe ALINA ÂWI¢S — 282 — — — — — — — — — 9 . cz´Êç druga — — — Edukacja muzyczna. Problemy, wyzwania, kierunki rozwoju ANDRZEJ BIA¸KOWSKI Uwagi wst´pne — 288 Edukacja muzyczna w systemie oÊwiaty — 291 Usytuowanie edukacji muzycznej w systemie oÊwiaty — 291 Liczba godzin przeznaczonych na zaj´cia muzyczne — 292 Artystyczne zaj´cia pozalekcyjne — 293 Kwalifikacje kadry prowadzàcej lekcje muzyki w szko∏ach — 293 Uregulowania w zakresie tworzenia programów nauczania muzyki — 295 EfektywnoÊç nauczania muzyki w polskich szko∏ach ogólnokszta∏càcych — 296 Szkolnictwo muzyczne — 298 Szko∏y muzyczne I i II st.: Rodzaj, liczba i rozmieszczenie szkó∏ muzycznych — 300 Uczniowie podstawowych i Êrednich szkó∏ muzycznych — 301 Nauczyciele szkó∏ muzycznych i formy ich doskonalenia — 302 Zewn´trzna kontrola efektywnoÊci nauczania — 302 Wy˝sze szkolnictwo muzyczne — 304 Szko∏y artystyczne oraz kierunki artystyczne w szko∏ach nieartystycznych — 304 Studenci kierunków artystycznych i kadra nauczajàca — 305 Problemy i wyzwania stojàce przed wy˝szym szkolnictwem artystycznym — 306 Podsumowanie — 307 — — — — — — — — — — — — — — — 10 . SPIS TREÂCI cz´Êç trzecia — — — Finansowanie, instytucje kultury, ramy prawne KAMILA ST¢PIE¡-KUTERA Finansowanie kultury — 310 Instytucje kultury — 314 Teatry operowe — 315 Filharmonie — 317 Orkiestry i inne zespo∏y — 320 Teatry muzyczne i operetkowe — 322 Pozosta∏e instytucje kultury o profilu muzycznym — 323 Ramy prawne: Podstawowe akty prawne regulujàce obszar prawa kultury — 326 Inne akty prawne: Ustawa o prawie autorskim — 333 Prawodawstwo unijne wobec problemów ˝ycia kulturalnego w Polsce: Prawo medialne i problematyka „dzie∏ osieroconych” — 334 — — — — — — Dost´pnoÊç danych na temat ˝ycia muzycznego w Polsce ALEKSANDRA JAGIE¸¸O-SKUPI¡SKA — 377 Wybrane dane statystyczne, informacje, zestawienia: Dane statystyczne G∏ównego Urz´du Statystycznego — 341 Muzyczny portret Polaków – badanie TNS OBOP (2008) — 345 Wydawnictwa ksià˝kowe i wydawnictwa nutowe w Polsce — 348 Fonografia, wydawnictwa p∏ytowe — 353 Biblioteki muzyczne i oÊrodki dokumentacji muzycznej — 360 Wybrane nagrody muzyczne — 362 — — — — — — — — — Noty o autorach — 364 11 . — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 12 . Przedmowa 13 . Raport o stanie muzyki polskiej zosta∏ przygotowany z myÊlà o prezentacji podczas I Konwencji Muzyki Polskiej w maju 2011 roku w Warszawie. By∏o to pierwsze zadanie powsta∏ego w paêdzierniku 2010 roku Instytutu Muzyki i Taƒca, powo∏anego na wniosek Êrodowiska muzycznego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego. Ale by∏a to tak˝e próba zape∏nienia olbrzymiej luki, jaka pojawi∏a si´ na Kongresie Kultury Polskiej w Krakowie w 2009 roku, podczas którego zabrak∏o w∏aÊnie takiego raportu. ZaÊ potrzeba zdiagnozowania sytuacji muzyki polskiej jawi∏a si´ jako oczywista. — — — W niniejszym Raporcie staraliÊmy si´ po raz pierwszy w Polsce po 1989 roku dokonaç fotograficznego zapisu ˝ycia muzycznego, a w nim dzia∏ajàcych artystów i kompozytorów, muzykologów, dziennikarzy, krytyków, instytucji muzycznych i organizacji pozarzàdowych. Opisujemy system edukacyjny, sposoby finansowania kultury muzycznej, ramy prawne, dzia∏alnoÊç mediów, wydawnictw, firm fono- graficznych oraz udzia∏ s∏uchaczy i widzów w ˝yciu muzycznym Polski. Naszà intencjà by∏o opracowanie Raportu, który ujmowa∏by stan muzyki w Polsce w jak najszerszym zakresie, zarówno chronologicznym, jak i gatunkowym. Najbardziej szczegó∏owo omówiona jest muzyka klasyczna – od dawnej do wspó∏czesnej, jako korzystajàca w najwi´kszym stopniu z publicznych êróde∏ finansowania. — — — Podstawowym problemem przy tworzeniu tego dokumentu by∏ wyrywkowy, niepe∏ny dost´p do wielu danych. Te, które uda∏o nam si´ zgromadziç byç mo˝e nie oddajà w pe∏ni pejza˝u ˝ycia muzycznego w Polsce – niemniej jednak chcielibyÊmy potraktowaç niniejszy Raport jako zerowy, od którego tworzyç b´dziemy wspólnie bazy danych i dalsze szczegó∏owe analizy. Konieczne jest tak˝e opracowanie w przysz∏oÊci raportu o obecnoÊci muzyki Polskiej za granicà czy wr´cz porównanie systemów tworzenia, uprawiania i finansowania tej dziedziny sztuki w innych krajach. — — — Dzi´kuj´ wszystkim autorom,