KWARTALNIK OŚRODKA MYŚLI NIEPODLEGŁOŚCIOWEJ Redaguje zespół: Marek Albiniak, Zbigniew Adamczyk, Andrzej Anusz (redaktor naczelny), Karol Chylak, Andrzej Chyłek, Michał Janiszewski (sekretarz redakcji), Mirosław Lewandowski, Marek Michalik, Mariusz Olszewski, Zbigniew Śniadecki, Bohdan Urbankowski, Jerzy Wawrowski, Kazimierz Wilk Artykuły są recenzowane Wydawca: Ośrodek Myśli Niepodległościowej Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego ul. Nowy Świat 48/11 00-363 Warszawa e-mail: [email protected] © Wszelkie prawa zastrzeżone Przedruk możliwy za podaniem źródła Wszystkie dotychczasowe numery pisma dostępne na stronie ihoo.pl ISSN 2352-5725 Skład, łamanie i druk: Akces, Warszawa 2 SPIS TREŚCI DR ANDRZEJ ANUSZ Sprawa pułkownika Kuklińskiego – dokumenty. Order Orła Białego nie dla niego? . 5 Rozmowa z mecenasem Krzysztofem Piesiewiczem, pełnomocnikiem prawnym płk. Ryszarda Kuklińskiego . 32 Wyróżnienie dla Bohdana Urbankowskiego . .163 Obchody 74. rocznicy wyzwolenia Ankony . .164 Nie żyje Ewa Gawlikowska . .168 Premierowy pokaz fi lmu Marsze Niepodległości . .171 Kadrówka „zdobyła” Kielce . .173 Ofi ary „operacji polskiej” NKWD z lat 1937–1938 upamiętnione przy pomniku Poległym i Pomordowanym na Wschodzie . .176 Uroczystości 98. rocznicy bitwy pod Zadwórzem . .179 Uroczystości 74. rocznicy bitwy pod Jerzyskami . .183 74 lata temu na budynku PAST-y załopotała biało-czerwona fl aga . .186 Światowy Zjazd Weteranów Walk o Niepodległość Polski . .188 Obchody rocznicy bitwy pod Pecynką . .195 DR JERZY BUKOWSKI Okiem fi lozofa spod kopca Piłsudskiego . .201 DR MARIUSZ MACIEJ GRABOWSKI O ekonomii i nie tylko... .232 DR HAB. ROMUALD SZEREMIETIEW Nieświadomy kłopot zwolenników realizmu z realizmem . .236 3 MACIEJ GAWLIKOWSKI, MIROSŁAW LEWANDOWSKI Ostateczna klęska lustracji . .243 WIESŁAWA LEWANDOWSKA Na rzecz niepodległości. W stulecie odzyskania. Rozmowa z dr. Andrzejem Anuszem . .248 STANISŁAW LIKIERNIK Diabelne szczęście czy palec Boży? Cz. II . .259 ŁUKASZ PERZYNA Niezwykłe pismo młodzieżówki KPN. Pierwsza piątka z Orła Białego . .302 DR ANDRZEJ ANUSZ „Żeby Polska była Polską” (1981–1989) – najmniejsze pismo drugiego obiegu (cz. 4) . .329 Chorał Warszawy . .335 DR BOHDAN URBANKOWSKI Rozmowy z wierszami . .338 WALDEMAR PERNACH Zygfryd. Grzeszny urok życia. Dwa oblicza jednej gęby (cz. 2) . .346 4 D R ANDRZEJ ANUSZ SPRAWA PUŁKOWNIKA KUKLIŃSKIEGO – DOKUMENTY. ORDER ORŁA BIAŁEGO NIE DLA NIEGO? 13 IX 2018 roku Izabela Kacprzak w artykule Wybitni, ale bez kontrowersji opublikowanym w „Rzeczpospolitej” napisała: Prezydent Andrzej Duda ogłosił wczoraj listę 25 osób, które „za zasługi dla polskiej niepodległości” 11 listopada zostaną uhonorowane pośmiertnie Or- derem Orła Białego – to odstępstwo od dotychczasowej zasady, by to najwyż- sze państwowe odznaczenie otrzymywali wyłącznie żyjący. To także precedens, bo dotychczas żaden prezydent nie uhonorował tak dużej liczby osób – order przyznawano kilku osobom rocznie. – Patrząc na nazwiska, nie sposób nie odnieść wrażenia, że Andrzejowi Dudzie zależało na dogodzeniu wszystkim środowiskom: religijnym, mniejszościowym, politycznym i swojemu własne- mu, czyli harcerskiemu – ocenia znajomy prezydenta. Andrzej Duda podczas uroczystości w pałacu przyznał, że dotychczas or- der „można było nadać tuż po śmierci wybitnej osoby, ale generalnie nie był przyznawany wstecz”. To prawda, jednak odstępstwo (wbrew Kapitule Orła Białego) zrobił w 2006 r. prezydent Lech Kaczyński, który z własnej inicjaty- wy uhonorował tym odznaczeniem pośmiertnie gen. Augusta „Nila” Fieldorfa i Witolda Pileckiego. – Postanowiliśmy razem z Kapitułą Orderu Orła Białego w tym wyjątkowym roku, jakim jest rok 100-lecia odzyskania Niepodległości, zrobić wyjątek i cofnąć się. Spojrzeć na polskie życie publicznie przez aspekt tych 100 lat i popatrzyć, kto na tej przestrzeni (...) był postacią wybitną, a kto Orderem Orła Białego uhonorowany nie został. Wybraliśmy 25 takich wy- bitnych postaci, z bardzo różnych dziedzin polskiego życia – mówił Duda na uroczystości w pałacu. Za osobę wybitną godną Orła Białego prezydent uznał m.in. Romana Dmows- 5 Dr Andrzej Anusz kiego, twórcę polskiego ruchu narodowego, arcybiskupa Antoniego Baraniaka, metropolitę poznańskiego, noblistkę Marię Skłodowską-Curie, Leona Kryczyń- skiego, przedstawiciela społeczności Tatarów w Polsce, Andrzeja Małkowskiego, jednego z głównych twórców i teoretyków harcerstwa, i Stefana Żeromskiego, pisarza z czasów Młodej Polski. – Każda z tych postaci jest z całą pewnością wy- bitna i każda jest postacią symboliczną – podkreślił Andrzej Duda. Ogłoszona lista nazwisk zawiodła m.in. Porozumienie Organizacji Kom- batanckich i Niepodległościowych w Krakowie, które od dwóch lat zabiega o order dla płk. Ryszarda Kuklińskiego, żołnierza LWP i agenta wywiadu amerykańskiej CIA. „Wyrażam wielkie zdziwienie, że »pierwszy polski ofi cer w NATO«, człowiek, który, jak stwierdził jeden z szefów CIA, zrobił najwięcej dla obalenia komunizmu, nie zasłużył – zdaniem Prezydenta RP – na włącze- nie go do grona kawalerów Orderu Orła Białego” – napisał w oświadczeniu dr Jerzy Bukowski z Porozumienia, który podkreśla, że „niepodległej Polski nie byłoby bez bohaterskiej misji Kuklińskiego”. Znajomy prezydenta tłumaczy to tak: – Andrzej unika kontrowersji, wszystkich chce zadowolić. Dlatego na liście są osoby co prawda wybitne dla polskiej kultury, ale trudno połączyć je z tezą, że przyczyniły się do walki o nie- podległość. Dwa lata temu prezydent Andrzej Duda (na wniosek ministra obrony An- toniego Macierewicza) mianował pośmiertnie płk. Ryszarda Kulińskiego gene- rałem brygady1. Mam nadzieję, że opublikowane przez nas dokumenty dotyczące działal- ności pułkownika Ryszarda Kuklińskiego przyczynią się do zmiany stanowiska i podjęcia przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę decyzji o nadaniu Ryszardowi Kuklińskiemu Orderu Orła Białego Prezentuję następujące dokumenty: Mowę obrońcy adwokata Krzysztofa Piesiewicza w sprawie płk. Ryszarda Kuklińskiego wygłoszoną przed Izbą Wojskową Sądu Najwyższego 25 maja 1995 roku. Stenogram z przesłuchania płk. w st. spocz. Ryszarda Kuklińskiego w dniach 21 kwietnia i 22 kwietnia 1997 roku. 6 Sprawa Pułkownika Kuklińskiego – dokumenty Protokół z przesłuchania podejrzanego płk. w st. spocz. Ryszarda Kukliń- skiego, przeprowadzonego w dniu 21 kwietnia 1997 roku. Notatki z posiedzeń Narodowej Rady Bezpieczeństwa USA. Oświadczenie Zbigniewa Brzezińskiego. Istotnym uzupełnieniem tych dokumentów jest rozmowa, którą przepro- wadziłem z mecenasem Krzysztofem Piesiewiczem, jednym z pełnomocników prawnych pułkownika Ryszarda Kuklińskiego. Działalność Ryszarda Kuklińskiego jest stosunkowo dobrze opisana. Warto wspomnieć książkę profesora Sławomira Cenckiewicza: Atomowy Szpieg. Ry- szard Kukliński i wojna wywiadów, Poznań 20142 i pracę Benjamina Weiser’a Ryszard Kukliński. Życie ściśle tajne, Warszawa 20053. W tej drugiej pozycji autor korzystał z dostępu do zastrzeżonych archiwów Centralnej Agencji Wy- wiadowczej. Stosunkowo mało znane są kulisy walki o prawną rehabilitację pułkownika Ryszarda Kuklińskiego, które przedstawię. Przy tej okazji w prezentowanych dokumentach badacze i wszyscy zainteresowani, mam nadzieję, natrafi ą na nowe, dotychczas nieodkryte fakty i okoliczności z działalności „pierwszego polskiego ofi cera w NATO”. Najbardziej znanym świadectwem o działalności pułkownika Ryszarda Ku- klińskiego jest jego wywiad pt. Wojna z narodem widziana od środka opubli- kowany w 4 numerze paryskiej „Kultury” z 1987 roku, który doczekał się 26 edycji w drugim obiegu w Polsce, co dało mu pierwsze miejsce pod względem liczby wydań4. Jak na warunki publikacji wydawanych w podziemiu, był to niekwestiono- wany bestseler. Redaktor „Kultury” Jerzy Giedroyć przywiązywał wtedy wagę do opubliko- wania tego tekstu i sprawy ucieczki Kuklińskiego z Polski. Obarczał on admi- nistrację amerykańską odpowiedzialnością za niepowiadomienie w 1981 roku kierownictwa Solidarności o przygotowywaniach do wprowadzenia stanu wo- jennego, o których informował Kukliński po ucieczce na Zachód5. Sądzę, że okoliczności dekonspiracji działań Kuklińskiego i konieczności pilnej ucieczki na Zachód budzą do dziś najwięcej znaków zapytania. „Infor- 7 Dr Andrzej Anusz mator z Rzymu”, którym po ewakuacji Kuklińskiego zajął się kontrwywiad CIA do dziś nie został ujawniony6. Warto przytoczyć obszerny fragment zeznań Ryszarda Kuklińskiego na ten temat ze Stenogramu, w których przedstawiał okoliczności z odprawy w Sztabie Generalnym LWP w dniu 2 listopada 1981 roku. »Skalski wyjaśnił powody tego spotkania – stwierdził, że wrócił w tej chwili od generała Siwickiego, który wrócił od generała Jaruzelskiego i ma do zako- munikowania dwie ważne wiadomości; oczywiście Skalski był w moim od- czuciu bardzo przerażony, był blady, trzęsły mu się trochę ręce... był mówił to z takim podniesionym tonem, ze złością stwierdził, że pierwsza wiadomość to jest ta, że grupa sekretarzy twardogłowych wystosowała ultimatum do generała Jaruzelskiego, z którego wynika, że jeśli nie wprowadzi stanu wojennego, to oni są gotowi przejąć inicjatywę w swoje ręce. (...) Druga wiadomość to tak dosłownie jak zapamiętałem sobie, Skalski powiedział, z Rzymu wiadomo że nasza ostatnia wersja planów stanu wojennego jest w rękach amerykańskich, jest na Langley w CIA czy coś takiego, w tym czasie, kiedy mówił tę drugą wiadomość oczywiście jego wzrok był wbity we mnie, (...) w tym momencie jestem tylko zwykłym człowiekiem, serce mi nie pękło, ale przestało bić, pa- miętam jak dzisiaj, że z rąk zaczęła mi ciec woda. Tak mi się ręce trzęsły, to nie był