E T HEM A Van Keerpunt tot Paars Statements. In het thematische deel van Idee wordt in ieder nummer een onderwerp vanuit verschillende invalshoeken onder de loep genomen. De zogenaamde statements 'vertalen' dit onderwerp naar de per­ soonlijke levenssfeer of vragen naar de persoonlijke opvattingen van betrokkenen bij het thema. Dit keer getuigenissen over het kabinet-Den Uyl en het paarse kabinet van journalist Henk Hof/and, oud-staatssecretaris Laurens Jan Brinkhorst en oud-minister Ruud Lubbers. • D66 IS een geestesgesteldheid enk Hoiland, journalist van NRC kunnen referenda met propaganda gekocht kletser. Den Uyl speelde een dubbele rol: Handelsblad, volgt beroepshalve worden. aan de ene kant was hij een bevlogen man H al decennia lang de ontwikkelin­ die kleine sigaartjes rookte, aan de andere gen in de Nederlandse politiek. Hij kijkt te­ k heb nooit geloofd dat het met die pro­ kant een slimme, harde politicus. Joop rug op de roerige periode van de jaren zestig I gressieve volkspartij iets zou worden. heeft zijn masker laten vallen toen hij, als en zeventig, de rol van D66 daarin en con­ De doorbraakpartij van vlak na de oorlog gezworen republikein, prins Bernhard uit cludeert dat de partij opnieuw moet worte­ was toch ook al mislukt? len in de maatschappij van nu. Elke partij is een insti­ Herik Bojland tuut waarvan mensen af­ "Ik denk niet dat het kabinet-Den Uyl de hankelijk zijn voor wat politiek vernieuwd heeft. Het heeft juist betreft hun baan en toe­ duidelijk gemaakt hoe begrensd de moge­ komst. Voordat je een par­ lijkheden zijn om via de politiek de maat­ tij kunt opheffen, moet je schappij te hervonnen. De jaren zestig heb­ een heleboel mensen ben Nederland alleen in cultureel-maat­ doodschieten. D66-ers schappelijk opzicht veranderd. Het is niet snapten dat in 1972 nog voor niets dat het boek van Hans Righart niet, die hadden toen nog over de jaren zestig voor' driekwart over onvoldoende politieke er­ popmuziek gaat. Den Uyl dacht ook de wer­ varing. Van Mierlo hoopte kelijke machtsverhoudingen te kunnen ver­ dat de PvdA in een nieu­ anderen. Maar daarbij werd hij geconfron­ we partij zou opgaan met teerd met de macht van het maatschappe­ D66 en de PPR. Hij heeft lijke middenveld. Het is veel makkelijker zich door Den Uyl laten om je en jij te gaan zeggen tegen de direc­ gebruiken. Den Uyl spin­ teur dan om de zeggenschap in een bedrijf de goed garen bij de soli­ te krijgen. De aandeelhoudersvergadering .pariteit van Van Mierlo. werd na het kabinet-Den Uyl nog steeds D66 werd als bijwagen door de directie met een kluitje in het riet van de PvdA gezien en gestuurd. Je zou kunnen zeggen dat Den verloor daardoor veel ze­ Uyl zijn Vietnam vond in het moeras van tels aan de grote broer. De het middenveld. De culturele hervonningen PPR werd in de progres­ zijn gebleven, maar de politieke hervor­ sieve samenwerking niet mingspogingen zijn vastgelopen in taaie gemarginaliseerd, omdat machtsstructuren. Een voorbeeld is het re­ haar leider, Bas de Gaay ferendum. Het is dom om daar nu nog lan­ Fortman, niet te gebrui­ ger aan vast te houden, want tegenwoordig ken was: een ziener, een 18 IDEE -MAART '98 ------- -- -- - - THEMA het Lockheed-schawlaal redde en daarmee Van Keerpunt tot Paars tendeels is verdwenen. De partij moet de monarchie. Van Mierlo is niet dubbel. Hij opnieuW geworteld worden in deze tijd. Zij is recht door zee, een eerlijk, moedig mens, moet zich met die oude identiteit een nieuw die zegt wat hij gelooft en soms zelfs gelooft leven zien te verwerven: van tarwe die op wat hij zegt. ken, omdat de bewindslieden van D66 op de zeeklei groeit tot een tulp op de geest­ posten zitten die zich daar slecht voor grond. De fimctie die D66 in 1972 voor Den Uyl lenen. Met Buitenlandse Zaken kun je je als De bestaansreden van D66 was politieke vervulde, het kalmeren van de socialisten vice-premier minder goed profileren dan vernieuwing, maar ik geloof niet dat dat in hun revolutionaire euforie, was een heel met Binnenlandse Zaken. Voor Justitie is nog altijd een urgent thema is. Niemand andere dan die in het paarse kabinet. In de het een moeilijke periode. En Wij ers die wil heeft er een concrete voorstelling van. Nee, paarse coalitie is D66 veel belangrijker. Met zich helemaal niet voor de partij inzetten. ik denk niet dat D66 het daarin moet zoe­ het paarse kabinet heeft Van Mierlo loon Hij is een echte vakminister. ken. De waarde van D66 is gelegen in het naar werken gekregen, want Paars is zijn open karakter van de partij. D66 is de erf­ constructie. En Kok heeft dat veel beter D66 is anders dan de andere partijen. D66 genaam van de Vrijzinnig-Democratische gehonoreerd dan Den Uyl. Het gebrek aan is een geestesgesteldheid, een mentaliteit. Bond. Het is een onafhankelijke partij die herkenbaarheid waarmee D66 nu kampt, is De andere partijen zijn geworteld in de eco­ ook bij deelname aan de macht kritisch niet te wijten aan de brugfimctie die D66 nomische verhoudingen; op hen is de blijft en daardoor nooit totaal medeplichtig vervult tussen VVD en PvdA, maar ligt eer­ marxistische leer van toepassing. De identi­ wordt. Die partij vervult een belangrijke der aan de portefeuilleverdeling. Het is teit van D66 is verbonden met die van de fimctie. Als je niet bij een krant zou werken, moeilijk om met de paarse veren te pron- jaren zestig, met een maatschappij die gro- zouje lid moeten zijn van D66." (PvdH) We moeten in de aanval aurens Jan Brinkhorst. staatsse­ We hebben vier hoofdlijnen uitgezet: de ver­ de andere drie wetsvoorstellen waren min­ cretaris Europese Zaken in het ka­ mogensaanwasdeling, de grondpolitiek, de der geslaagd. Zij werden te zeer bepaald L binet-Den Uyl en later nog een kor­ Wet op de Investeringsrekening en de Wet door de misvatting dat de economie natio­ te periode fractievoorzitter, is één van de op de Ondernemingsraden. Deze laatste naal gestuurd kan worden, terwijl de inter­ prominente D66-ers die bijna alle stadia wet was succesvol en heeft een wezenlijke nationale effecten op de Nederlandse econo­ van de partij van nabij heeft meegemaakt. bijdrage geleverd aan de democratisering; mie veel belangrijker zijn dan de nationale Opkomst, bloei, bijna-ondergang, impulsen. We waren veel te opti­ opkomst, bloei, etc. Volgens hem is Laruem Jan Brinkho,.,' mistisch over het vermogen om in D66 toe aan een generatiewisse­ crisistijd een eigen economisch be­ ling. leid te voeren. Voor de christen-democraten was "De erfenis van het kabinet-Den het kabinet-Den Uyl een traumati­ Uyl heeft meer met de stijl van po­ sche ervaring. De CHU zat in de litiek bedrijven te maken dan met oppositie, gescheiden van haar zus­ de inhoud. De politieke stijl werd terpartijen KVP en ARP, die wel democratischer. Er kwam meer aan het kabinet deelnamen. Het openheid; er werd minder in ach­ was een rood kabinet met een witte terkamertjes overlegd. Het is het rand: tegenover zes christen-demo­ enige kabinet dat ooit gedemon­ cratische ministers stond een over­ streerd heeft. Dat was op het macht van tien progressieve minis­ Domplein in Utrecht aan het ein­ ters. Leermeester Den Uyl las de de van het Franco-regime, toen confessionelen de les voor. Voor Van een terrorist met de garrotte, de Agt was het kabinet-Den Uyl een wurgpaal, terechtgesteld zou wor­ harde leerschool. Hij stond aan het den. Het kabinet-Den Uyl schafte begin van de rit als progressief te militaire parades af. De bede in de boek, maar eindigde ten aanzien troonrede kwam ter discussie te van het socialisme als een cynicus. staan. Het niet-gelovige deel van Als minister van Justitie werd hij Nederland en de na-oorlogse gene­ voortdurend onder druk gezet om ratie kwam voor het eerst echt aan van zijn christelijke principes af te bod. Het was een heel jong kabi­ wijken. Het was niet voor niets dat net: Pronk en Duisenberg waren hij zich de bijnaam Dries Beton 33, Lubbers was 34 en ikzelf 36. verwierf. Voor de christen-demo- 19 IDEE - MAART ' 98 THEMA craten stond vast: wat er ook gebeurt, we Van Keerpunt tot Paars Met de terugkeer van Van Mierlo als partij­ regeren nooit meer apart. Het kabinet-Den leider is die koers niet gewijzigd. Uyl heeft de totstandkoming van het CDA bevorderd. Het probleem met D66 nu is niet een gebrek de oprichting van een progressieve volks­ aan identiteit, maar de heersende gezapig­ e progressieve samenwerking van partij. De WD kon wel wat tegenwicht van heid. De democraten van '66 zijn nu dertig D PvdA, PPR en D66 die tot de formatie een meer sociaal-liberale partij hebben, jaar ouder en zitten op het fluweel van di­ van het kabinet-Den Uylleidde, pakte voor maar Van Mierlo was bang voor het etiket verse achtenswaardige instellingen. Omdat de PPR niet slecht uit. De PPR bleef in die 'liberaal'. Van Mierlo is geboren en getogen D66 zoveel geülVesteerd heeft in de paarse samenwerking beter zichtbaar dan D66. Zij in een KVP-nest en het woord liberaal coalitie, heerst er in de Tweede Kamer een onderscheidde zich van de PvdA en D66 stond hem tegen. Liberaal, dat was de VVD, instelling van Don't rock the boat: laten we door haar christelijke wortels. Daarnaast en die was conservatief. vooral achter onze kabinetsleden staan. In had de PPR veel verdergaande ideeën dan De innige omhelzing van de PvdA heeft D66 het kabinet zelf wordt ook niet veel aan­ D66, met name op het gebied van het vre­ bijna doodgedrukt. Na het verkiezingsver­ dacht voor D66 opgeëist: Borst en Wijers desdenken.