OBRAZ TREBLINKI W OCZACH SAMUELA WILLENBERGA THE IMAGE OF TREBLINKA IN THE EYES OF SAMUEL WILLENBERG OBRAZ TREBLINKI W OCZACH SAMUELA WILLENBERGA THE IMAGE OF TREBLINKA IN THE EYES OF SAMUEL WILLENBERG Wystawa Instytutu Pamięci Narodowej / Exhibition by the Institute of National Remembrance „Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga” / „Treblinka in the Eyes of Samuel Willenberg” Patronat / Patronage : Patronat Narodowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości/ National Patronage of the President of the Republic of Poland Andrzej Duda to mark the Centenary of Regaining Independence Otwarcie wystawy: 28 stycznia 2020 r. / Opening of the exhibition: 28 January 2020 „Przystanek Historia” Centrum Edukacyjne IPN im. Janusza Kurtyki ul. Marszałkowska 21/25, Warszawa w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu / as part of the celebration of the International Holocaust Remembrance Day Autor rzeźb oraz rysunków / Author of sculptures and drawings: Samuel Willenberg Gość honorowy/ Guest of honour : Ada Krystyna Willenberg Pomysłodawca wystawy / Exhibition originator: Blanka Kamińska-Pienkos Opracowanie i organizacja wystawy / Organisers : dr Dorota Koczwańska-Kalita, Agnieszka Jędrzak, Blanka Kamińska-Pienkos, Joanna Kumor, Piotr Pastuszak, dr Dorota Lewsza, Jolanta Nowak, Anna Boguniecka, Sławomir Kasper, dr Marcin Urynowicz, Piotr Sieczkowski, Jakub Ciołecki, Agnieszka Kogut, dr Paweł Błażewicz, Maciej Kwaśniewski, Anna Zakrzewska, „Artmontage” Opracowanie graficzne plansz / Graphic design: dr Tomasz Ginter, Krzysztof Kapłon Katalog / Catalogue: Krzysztof Kapłon, Sławomir Kasper (foto/photo) Film dokumentalny „Ostatni świadek z Treblinki” w reż. Alana Tomlinsona dzięki uprzejmości WLRN, Public Television for South Florida / Documentary: Treblinka’s Last Witness directed by Alan Tomlinson courtesy of WLRN, Public Television for South Florida Źródła cytatów w opisach rzeźb / Sources of quotations in the descriptions of the sculptures: Samuel Willenberg „ Bunt w Treblince”, wyd. Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2016 Samuel Willenberg „Surviving Treblinka”, Basil Blackwell Ltd, Oxford 1989 Samuel Willenberg “Mered be-Treblinka”, Ministerstwo Obrony Narodowej Izraela, Tel Awiw 1986 Niemiecki Obóz Zagłady Treblinka II Treblinka II Extermination Camp (lipiec 1942- listopad 1943) (July 1942 - November 1943) Atak Niemiec i Związku Sowieckiego na The attack of Germany and the Soviet Union Państwo Polskie we wrześniu 1939 roku on the Polish State in September 1939 started rozpoczął II wojnę światową i umożliwił World War II and gave way to the possibility of Holocaust. Treblinka była jednym z głównych the Holocaust. Treblinka was one of the main niemieckich obozów śmierci tzw. Akcji German death camps established as part of Reinhardt (Aktion Reinhardt), w ramach której the so-called Operation Reinhardt (Aktion mordowano Żydów centralnych ziem polskich, Reinhardt), in which Jews from Central zwanych Generalnym Gubernatorstwem Poland, called the General Government (General Gouvernement). Położona była (General Gouvernement), were murdered. w Distrikt Warschau (dystrykt warszawski), Treblinka was located in the Warsaw Kreishauptmannschaft Sokolow (starostwo District (Distrikt Warschau), Sokołów County sokołowskie). W Treblince zginęło więcej (Kreishauptmannschaft Sokolow). More polskich Żydów aniżeli w Chełmnie nad Polish Jews died in Treblinka than in Chełmno Nerem, Bełżcu, Sobiborze, Majdanku czy nad Nerem, Bełżec, Sobibór, Majdanek or w Auschwitz. Jest to największy polski Auschwitz. This is the largest Polish cemetery cmentarz w dziejach. in history. Wyspecjalizowane metody spowodowały, The use of specialized methods meant that że do zamordowania blisko miliona osób it took just over 12 months, 20 hectares of wystarczyło niewiele ponad 12 miesięcy, camouflaged and isolated area, a dozen or 20 ha zamaskowanego i wyizolowanego so barracks, several gas chambers, several terenu, kilkanaście baraków, kilka komór dozen Germans, a hundred trained Soviet gazowych, kilkudziesięciu Niemców, setka prisoners of war, about a thousand terrorized przeszkolonych jeńców sowieckich, około inmates who were forced to work, and the tysiąca sterroryzowanych i zmuszonych do helplessness of the local Polish community, pracy niedoszłych ofiar, a także bezradność as well as the silence of the world in the face polskiego otoczenia i milczenie świata. of the murder of nearly a million people. The Gazowanie i palenie 6 tysięcy ludzi trwało gassing and burning of 6 thousand people took 2–3 godz. i odbywało się czasami nawet trzy 2 to 3 hours and was sometimes performed razy dziennie. as often as three times a day. Większość ofiar była bezbronna z powodu Most of the victims were defenceless due fizycznego wycieńczenia, terroru, troski to physical exhaustion, terror, worry for their o najbliższych i systemu mistyfikacji loved ones and the system of mystification rzekomego obozu pracy. Mimo to wśród of the alleged labour camp. Despite this fact, żydowskich komand roboczych, pod wodzą a conspiracy was set up among the Jewish lekarza z Warszawy Juliana Chorążyckiego, work commandos, led by Julian Chorążycki, zawiązała się konspiracja. 2 sierpnia 1943 a physician from Warsaw. On 2 August 1943, r., wzorując się na powstańcach z getta following the example of the Warsaw Ghetto warszawskiego, zorganizowano zbrojny insurgents, the inmates mounted armed opór. Blisko połowa robotników żydowskich resistance . Nearly half the Jewish workers uciekła. Przeżyło około dwustu. Wśród nich managed to escape. About two hundred of także pochodzący z Częstochowy Samuel them survived. Among them was Samuel Willenberg (1923-2016). Willenberg from Częstochowa (1923-2016). Konspiracja polska pod koniec 1942 r. At the end of 1942, the Polish underground wiedziała już, co dzieje się w obozie. Pisała already knew what was taking place in the o tym prasa podziemna, m.in. „Biuletyn camp. The underground press, including Informacyjny”. Wywiad Armii Krajowej, Biuletyn Informacyjny (Information Bulletin), m.in. za pośrednictwem kolejarza, który po wrote about it. The Home Army intelligence wojnie spisał swe wspomnienia, Franciszka were considering an attack on the camp, Ząbeckiego, rozpatrywał ewentualny atak na through, among others, a railwayman, obóz. Raporty, które szły do Rządu Polskiego Franciszek Ząbecki (who wrote a memoir w Londynie, oraz informacje przekazywane after the war). The reports that were sent to światu o zagładzie Żydów nie spowodowały the Polish Government in London and the reakcji aliantów. information given to the world about the Oprawcy skutecznie usuwali ślady swojej extermination of Jews did not result in any zbrodni. Majątek ofiar zrabowano i przekazano reaction on the part of the Allies. do skarbca III Rzeszy. Infrastrukturę jeszcze The perpetrators were effective in removing w 1943 roku, po wydobyciu i spaleniu zwłok, the traces of their crime. The victims’ personal zniszczono. Po byłym obozie niemieckim effects were stolen and transferred to the w Treblince pozostała pamięć o jego ofiarach, Treasury of the Third Reich. The infrastructure bogate skarby kultury, które zamordowani was destroyed in 1943, after the corpses had wytworzyli, a także ostrzeżenie i nadzieja dla been exhumed and burned. What remains of świata, by podobne zbrodnie ludobójstwa nie the German camp in Treblinka is the memory miały już miejsca. of its victims, rich cultural treasures created Prezentowane na wystawie eksponaty są by the people murdered there, as well as a także tego elementem. warning for the world and hope that similar crimes of genocide will not be committed Oprac. dr Marcin Urynowicz, Biuro Badań ever again. Historycznych IPN The sculptures presented at the exhibition are a part of this message. Prepared by Dr Marcin Urynowicz [PhD], Historical Research Office of the Institute of National Remembrance Holokaust. The Holocaust. Pamięć to za mało Remembering is Not Enough Holokaust ma szczególne znaczenie także The Holocaust is also of particular importance dla nas Polaków. W większości dokonał się to us Poles. It mostly took place in Poland and na ziemiach polskich i dotyczył polskich concerned Polish citizens. As a result of the obywateli. Na skutek zbrodniczego planu, criminal plan that was born in Germany ruled który narodził się w Niemczech rządzonych by the party of Adolf Hitler, six million Jews przez partię Adolfa Hitlera i był przez to from all over Europe were killed. About three państwo realizowany, zamordowano sześć million of them were Polish citizens. Two milionów Żydów z całej Europy. Około trzech million were children. milionów wśród nich to polscy obywatele. Starting from the so-called Nuremberg Laws, Dwa miliony to dzieci. introduced in Germany in 1935 that made Jews Począwszy od tzw. ustaw norymberskich, które subhuman, up to the Wannsee conference wprowadzono w Niemczech w r. 1935, a które in January 1942, when arrangements were czyniły z Żydów podludzi, aż po konferencję agreed to coordinate the functioning of the w Wannsee w styczniu 1942, kiedy zapadły entire apparatus of the Third Reich for a „final ustalenia koordynujące funkcjonowanie solution” in the „European area of German całego aparatu państwa III Rzeszy dla influence” , everything had its criminal logic. „ostatecznego rozwiązania” na „europejskim The crime was planned down to the obszarze wpływów niemieckich”, wszystko smallest detail, almost to a single person. miało swoją zbrodniczą logikę. Everything