Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1995 bron Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1995. Nijgh & Van Ditmar / Dedalus, Amsterdam / Antwerpen 1995 Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_mek001199501_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. 7 Voorwoord Mekka behoeft zo langzamerhand nauwelijks nog introductie. Daarmee is niet zozeer gezegd dat dit boek in de breedste kringen bekend is alswel dat er aan deze (alweer vierde) editie van Mekka. Jaarboek voor lezers ten opzichte van de vorige twee edities in de opzet niet veel veranderd is. Mekka wil nog steeds een bladerboek en een naslagwerk tegelijk zijn. De lezer kan er in grasduinen, even vrijblijvend als in een tijdschrift of een thuiswinkelcatalogus. Maar het valt ook te gebruiken als opzoekboek, terwijl de ware literatuurliefhebber de neiging vertoont het van voren naar achteren te lezen. Want ook Mekka 1995 brengt het voorbije boekenjaar in kaart, biedt een prospectus voor het komende boekenjaar, informeert over verschillende facetten van het boekenvak en de omgang met boeken. Vóór alles wil deze editie van Mekka een gezellig boek zijn, een boek waarmee je lekker wegkruipt, thuis bij de verwarming of in de stille hoek van een geliefd café, om er te lezen over het wel en wee van het dagelijks leven der schrijvers door de geschiedenis heen, over de verdiensten van de schrijvers van nix over wie Em. Kummer een prikkelend essay bijdroeg, over de belangrijkste literaire gebeurtenissen en daden uit het vorig jaar, over de maanden van twaalf schrijvers die vorig jaar door de publikatie van één of meer boeken of door een ander wapenfeit het literaire klimaat mede bepaald hebben. Mekka bepaalt zich hoofdzakelijk - en dit accentueert het jaarboekkarakter van de uitgave - tot feiten en cijfers. Voor achtergronden en ontwikkelingen of voor literair-historische overzichten en literatuurgeschiedschrijving op de langere termijn zijn er andere boeken. Wat niet wegneemt dat ook Mekka op zijn eigen wijze bijdraagt aan de literatuurgeschiedschrijving: door de inventarisatie van stemmingen en meningen over belangrijke, in 1994 verschenen boeken (zie vooral het jaaroverzicht) en in dit geval ook door het essay van Em. Kummer over de betekenis van het werk van een aantal jongere schrijvers in de Nederlandse en Vlaamse letteren. Evenals in de voorgaande jaren richt ook Mekka 1995 zich primair op in boekvorm verschenen literatuur en beschouwend of documentair werk van literair gehalte. Op een uitputtende manier het hele boekendomein bestrijken is binnen de marges van een uitgave als deze ondenkbaar, zij het dat dit jaar wat meer plaats is ingeruimd voor de jeugdliteratuur, zowel in het jaaroverzicht als in het adressenkatern dat ditmaal voor het eerst tevens adressen van de belangrijkste uitgevers en schrijvers van jeugdliterair werk bevat. Ook de indeling van Mekka 1995 zal overeenkomen met de verwachtingen van lezers die inmiddels vertrouwd zijn met dit jaarboek. Net als in de voorgaande edities opent de uitgave met een terugblik. Het jaaroverzicht (1.1) is, omdat er elders in dit boek enkele nieuwe paragrafen zijn bijgekomen, een stuk korter dan dat van het vorige jaar. Daardoor zijn nogal wat voor dit overzicht geselecteerde onderwerpen komen te vervallen. Wel is aan het jaaroverzicht een reeks toegevoegd van twaalf korte interviews met schrijvers over hun wederwaardigheden in een voor hen in literair opzicht belangrijke of anderszins betekenisvolle maand - voor elke maand één. Afgezien daarvan is er in de totstandkoming van deze paragraaf nauwelijks iets veranderd ten opzichte van vorige edities. Wederom is niet naar een essay gestreefd, maar naar een - nevenschikkend en zoveel mo- Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1995 8 gelijk chronologisch gepresenteerde - selectie van belangwekkende en opmerkelijke boekgebeurtenissen uit het voorbije jaar. De selectie is van mij (PN), de informatie voor een belangrijk deel niet. Die wordt om die reden vaak weergegeven in de vorm van citaten uit wat er over de aangesneden kwesties en gebeurtenissen door nieuwsmakers, opinievormers en recensenten in de geschreven pers is gezegd. Het jaaroverzicht - waarvoor ik (PN) ook geput heb uit mijn eigen bijdragen voor de rubriek ‘Ter Zake’ (in ‘De Republiek der Letteren’ van Vrij Nederland) - draagt kortom het karakter van de reportage. Extra in deze editie van Mekka zijn de in hoofdstuk 4 verzamelde anekdoten en ontboezemingen over het dagelijks leven van de schrijver. Een dag uit duizenden, zoals dit hoofdstuk getiteld is, valt te lezen als een uit de persoonlijke levens van vele schrijvers van de middeleeuwen tot heden gecompileerde bloemlezing van een schrijversdag. De fragmenten zijn verzameld uit essays, brieven, lezingen, columns, memoires, biografieën, herinneringen, interviews en studies van schrijvers, journalisten en wetenschappers. Nieuw is de paragraaf met vertalersadressen, waarbij ook telkens is aangegeven uit welke taal of talen de betreffende vertaler vertaalt. Graag hadden wij in deze paragraaf wat meer adressen van Vlaamse vertalers opgenomen. Maar de daarvoor benodigde adresbestanden bereikten ons pas in een stadium waarin het onmogelijk was geworden de Vlaamse vertalers nog om toestemming voor registratie van hun naam in Mekka te vragen. Dat verzoek zullen we voor de volgende editie in elk geval doen, zodat het gerechtvaardigd lijkt alvast aan te kondigen dat het vertalersadressenbestand in de volgende editie van Mekka aanzienlijk uitgebreider zal zijn. Voor degenen die Mekka als naslagwerk wensen te hanteren is het achter in dit boek opgenomen register van persoonsnamen onontbeerlijk. Daarin zijn de in hoofdstuk 5 voorkomende namen (afgezien van die welke opduiken in de inleidende teksten bij de daarin verzamelde adreslijsten) niet opgenomen, aangezien dit hoofdstuk op zichzelf al de gebruiksmogelijkheden van een register heeft. Een boekuitgave als deze kan niet verwezenlijkt worden zonder medewerking van talloze personen uit het boekwezen: van schrijvers en uitgevers tot organisatoren en scribenten in de literaire journalistiek. Speciaal danken wij de Nederlandse Taalunie, Dirk van Bastelaere, Robert Dorsman, Ed van Eeden, Toef Jaeger, Umtul Kiekens, Bart Kraamer, Em. Kummer, Joost Nijsen, Karin Stals en Victor Schiferli, alsmede de twaalf auteurs die bereid werden gevonden ten behoeve van het jaaroverzicht een kort interview af te staan, degenen die namens de verschillende (keten)boekhandels de eigen jaarklassementen hebben berekend, de redactie van Boekblad en alle betrokken medewerkers van Nijgh & Van Ditmar en Singel 262 Antwerpen. Josje Kraamer & Peter Nijssen Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1995 9 1.1 Jaaroverzicht 1994 Januari Theo Thijssen (1879-1943) krijgt een definitieve plaats in de Nederlandse literatuur. Zijn geboortehuis op de Eerste Leliedwarsstraat 16 in Amsterdam gaat ingericht worden als Theo Thijssen Museum. Het daarvoor benodigde startkapitaal van 50 000 gulden werd verkregen door een particuliere schenking. De Veen-groep begeeft zich vanaf januari met twee nieuwe pocketimprints (Poema en Pandora) als concurrent van de Ooievaars en de Rainbows op de markt. De trend van pockets is eenmaal gezet, en het antwoord van Maarten Muntinga (directeur van de Rainbow Pocketboeken) op de toegenomen concurrentie is dat hij zelf nog meer pockets in zijn reeks gaat uitbrengen. Pieter de Jong voorspelt nog als algemeen directeur van Singel 262 in Vrij Nederland (5-2) dat tussen drie en vijf jaar een aantal pocketmerken over de kop zal gaan in de concurrentiestrijd. ‘Maar die strijd is er allang,’ voegt hij eraan toe. ‘De hele boekenmarkt valt te karakteriseren met de termen overproduktie en onderconsumptie. Er zullen er dus enkele sneuvelen, zeker nu iedereen er in duikt.’ Erg ongerust dat zijn eigen uitgeverijengroep (waarvan De Arbeiderspers, Querido, Nijgh & Van Ditmar en Polak & Van Gennep deel uitmaken) tot die slachtoffers zal behoren, is De Jong kennelijk niet. Half september 1994 presenteert namelijk ook Singel 262 een eerste worp pockets (met titels van Maarten 't Hart, A.F.Th. van der Heijden, Kristien Hemmerechts, Lisette Lewin en Tessa de Loo) onder de naam Singel Pockets. De nieuwe imprint wordt op de radio gelanceerd door middel van sterspots, waarin Martin Ros de daarin verschenen pockets van harte aanbeveelt. Fred Spek, de hoofdredacteur van Boekblad, denkt in een themanummer van dat blad het zijne over de pocketmanie in de uitgeverswereld en verwijst naar Lisa Kuiterts Het ene boek in vele delen (De Buitenkant), een proefschrift over de serie-uitgevers in de negentiende eeuw, die met hun waar hoopten bij te dragen aan de volksontwikkeling en -beschaving: ‘Pocketboeken moeten ook nu een nieuw publiek bereiken, en dan bij voorkeur onder de minder opgeleide en minder verdienende Nederlanders, en hopelijk ook onder de jongeren die nog moeten leren het lezen niet te laten. Ik vrees echter dat de huidige pocketinitiatieven niet ontsproten zijn aan idealistische geesten, en dat de laat-twintigste-eeuwse uitgever eerder fonds-ontwikkeling voor ogen staat dan volks-ontwikkeling.’ (Boekblad, 22-4) Mohamed Rabbae, duolijsttrekker van GroenLinks, noemt in een interview met NRC Handelsblad de roman De duivelsverzen van Salman Rushdie ‘vernederend voor moslims’ en voegt daaraan toe dat het ‘laten verbieden van zo'n boek een democratische weg’ is en ‘een betere weg om je godsdienst te verdedigen dan het volgen van Khomeini en andere duistere krachten’. Martin van Amerongen