VNK2 Overstromingsrisico Dijkring 12 Wieringen Dijkring 12 Wieringen Overstromingsrisico December 2011 Overstromingsrisico Dijkring 12 Wieringen December 2011 Kijk voor meer informatie op www.helpdeskwater.nl of bel 0800-6592837 Veiligheid Nederland in Kaart 2 Overstromingsrisico dijkring 12 Wieringen Documenttitel Veiligheid Nederland in Kaart 2 Overstromingsrisico dijkring 12 Wieringen Document HB 1555732 Status Definitief Datum december 2011 Auteur M.J. van Reen (Arcadis) Opdrachtnemer Rijkswaterstaat Waterdienst Uitgevoerd door Consortium Albicom Opdrachtgevers Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Unie van Waterschappen en Interprovinciaal Overleg Voorwoord In dit rapport worden de resultaten gepresenteerd van de uitgevoerde risicoanalyse voor de categorie a-kering van dijkring 12: Wieringen. Het detailniveau van de uitgevoerde analyses is afgestemd op de primaire doelstelling van VNK2: het verschaffen van een beeld van het overstromingsrisico. Hoewel dit rapport een beeld geeft van de veiligheid van dijkring 12 dient het niet te worden verward met een toetsrapport in het kader van de Waterwet. De in VNK2 berekende overstromingskansen laten zich niet zondermeer vergelijken met de wettelijk vastgelegde overschrijdingskansen van de waterstanden die de primaire waterkeringen veilig moeten kunnen keren. Door het consortium Albicom (Arcadis, Lievense, RPS, IV-infra) zijn de overstromingsberekeningen uitgevoerd die ten grondslag liggen aan de berekende gevolgen van de overstromingsscenario’s. De beheerders hebben een essentiële bijdrage geleverd door gegevens ter beschikking te stellen en de plausibiliteit van de opgestelde (alternatieve) schematisaties te bespreken. De uitgevoerde analyses zijn zowel intern als extern getoetst. Ten slotte zijn de resultaten besproken met het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) en heeft het ENW de kwaliteit van de analyses en rapportages steekproefsgewijs gecontroleerd. Graag wil ik alle betrokkenen bedanken voor de constructieve bijdrage en de plezierige samenwerking. Harry Stefess Projectmanager VNK2, Rijkswaterstaat Waterdienst Inhoudsopgave Managementsamenvatting 1 Technische samenvatting 7 1 Inleiding 13 1.1 Aanleiding project Veiligheid van Nederland in Kaart 13 1.2 Projectopdracht Veiligheid van Nederland in Kaart 13 1.3 Overschrijdingskansen en overstromingskansen 14 1.4 Rekenmethode VNK2 14 1.5 Leeswijzer 17 2 Gebiedsbeschrijving en schematisatie 19 2.1 Beschrijving dijkring 12 Wieringen 19 2.1.1 Gebiedsbeschrijving 19 2.1.2 Beheerder 20 2.1.3 De primaire waterkering van dijkring 12 20 2.1.4 Bodemopbouw dijkring 12 21 2.2 Ontstaansgeschiedenis 21 2.3 Recente geschiedenis: bedreigingen en versterkingen 22 2.3.1 Overstromingsrampen 22 2.3.2 Versterkingen 24 2.4 Vakindeling categorie a-kering 25 2.4.1 Vakindeling dijken 25 2.4.2 Overzicht vakindeling 26 2.5 Kunstwerken 26 3 Overstromingskans 29 3.1 Aanpak en uitgangspunten 29 3.2 Beschouwde faalmechanismen 29 3.2.1 Faalmechanismen dijken 29 3.2.2 Faalmechanismen kunstwerken 30 3.3 Niet beschouwde faalmechanismen 32 3.4 Berekende overstromingskansen 33 3.4.1 Overstromingskans en faalkansen per faalmechanisme 33 3.4.2 Faalkansen dijken 35 3.4.3 Overzicht faalkansen dijken 37 3.4.4 Faalkansen kunstwerken 38 3.5 Dominante vakken en faalmechanismen 39 4 De gevolgen van overstromingen per doorbraaklocatie 41 4.1 Aanpak en uitgangspunten 41 4.1.1 Algemeen 41 4.1.2 Ringdelen 42 4.1.3 Verhoogde lijnelementen 42 4.1.4 Evacuatie 42 4.2 Resultaten overstromingsberekeningen per doorbraaklocatie 44 4.2.1 Ringdeel A: Doorbraaklocatie bij Oosterland 44 4.2.2 Ringdeel B: Doorbraaklocatie bij Den Oever 45 4.2.3 Ringdeel C: Doorbraaklocatie bij Wieringerrandkanaal 45 4.2.4 Ringdeel D: Doorbraaklocatie bij Kreileroord 46 4.3 Resultaten aanvullende overstromingsberekeningen 47 4.3.1 Effect stormduur 47 4.3.2 Effect bresbreedte 48 4.3.3 Maximaal scenario 49 4.4 Overzicht resultaten overstromingsberekeningen 50 5 Overstromingsscenario’s en scenariokansen 53 5.1 Definitie overstromingsscenario’s 53 5.1.1 Aanpak 53 5.1.2 Geen ontlasten na een doorbraak 53 5.2 Scenariokansen 53 5.3 De gevolgen van overstromingen voor een selectie van scenario’s 54 5.3.1 De meest waarschijnlijke enkelvoudige doorbraak 54 5.3.2 De meest waarschijnlijke tweevoudige doorbraak 55 6 Overstromingsrisico 57 6.1 Koppeling scenariokansen en gevolgen 57 6.2 Overstromingsrisico 57 6.2.1 Economisch risico 57 6.2.2 Slachtofferrisico 59 7 Gevoeligheidsanalyses 63 7.1 Gevoeligheidsanalyse I: Effect gerichte interventies op de overstromingskans 63 7.1.1 Stapsgewijze verbeteringen aan de primaire kering 63 7.1.2 Verandering van de graskwaliteit 66 7.1.3 Invloed van het faalmechanisme opbarsten en piping 67 7.2 Gevoeligheidsanalyse II: Effect gerichte interventies op het risico 68 7.2.1 Risicoreductie op basis van het prioriteren van de faalkansen per vak 68 7.2.2 Risicoreductie op basis van het prioriteren van het risico (kans x gevolg) 70 7.3 Gevoeligheidsanalyse III: Effect evacuatie op het overstromingsrisico 78 8 Conclusies en aanbevelingen 79 8.1 Conclusies 79 8.1.1 De kans op overstroming in dijkring 12 79 8.1.2 De gevolgen van overstromingen in dijkring 12 80 8.1.3 Het overstromingsrisico in dijkring 12 80 8.2 Aanbevelingen 82 Bijlage A Literatuur 85 Bijlage B Begrippenlijst 87 Bijlage C Vakindeling en locatie-aanduidding dijkring 12 95 Bijlage D Overzicht faalkansen 101 Bijlage E Overzicht resultaten derde toetsronde 103 Bijlage F Overstromingsscenario’s 117 Bijlage G Kansen, gevolgen en risico’s per scenario 119 Bijlage H Colofon 121 Managementsamenvatting Wat is VNK2? Veiligheid Nederland in Kaart 2 (VNK2) is het project dat overstromingsrisico’s in Nederland in kaart brengt. In de voorloper van het project (VNK1) zijn al voor 16 dijkringen de overstromingsrisico’s in beeld gebracht. Voor drie van deze gebieden zijn de gevolgen in detail berekend. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Provincies en Waterschappen zijn enkele jaren geleden gezamenlijk gestart met een vervolg om met een verbeterde methode de overstromingsrisico’s voor geheel Nederland in detail in kaart te brengen: VNK2. De geavanceerde rekenmethode van VNK2 maakt het mogelijk overstromingskansen te berekenen. Door het combineren van doorbraakkansen, overstromingswijzen en gegevens omtrent bewoning en bedrijvigheid (de gevolgen), kan een beeld worden gegeven van het overstromingsrisico. Voor u ligt de rapportage van de analyse van dijkring 12 Wieringen. Waarom VNK2? Inzicht in overstromingskansen en –gevolgen is essentieel om antwoord te kunnen geven op de vragen die spelen op het gebied van de bescherming tegen hoogwater. Met een goed beeld van het overstromingsrisico en de effectiviteit van maatregelen kunnen beter onderbouwde keuzes worden gemaakt ten aanzien van investeringen in waterveiligheid. VNK2 levert basisinformatie voor: • De politiek-maatschappelijke afweging of de waterveiligheid van Nederland op orde is; • Het identificeren van relatief zwakke waterkeringen; • Het bepalen van de kosteneffectiviteit van risicoreducerende maatregelen; • De prioritering van preventieve maatregelen; • De prioritering van gevolgbeperkende maatregelen; • De verbetering van toetsmethoden; • Afwegingen ten aanzien van zelfredzaamheid en rampenbestrijding; • Het opstellen van overstromingsrisicokaarten en plannen zoals vereist door de Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR). Dijkring 12: Wieringen De dijkring Wieringen ligt in het noorden van de provincie Noord-Holland. De dijkring heeft circa 21.000 inwoners verspreid over twee gemeenten, Wieringen en Wieringermeer. In deze gemeenten zijn diverse woonkernen gelegen zoals Den Oever, Hippolytushoef, Wieringerwerf, Slootdorp en Middenmeer (Figuur 1). Het landoppervlak binnen het dijkringgebied beslaat ongeveer 23.000 hectare en met 21.000 bewoners is het daarmee een dunbevolkt gebied. 1 Figuur 1: Ligging wegen en plaatsen dijkring 12. De dijkring bestaat uit een categorie a-kering en een categorie c-kering (Figuur 1). Een categorie a-kering is een waterkering die direct buitenwater keert, een categorie c-kering is een kering die indirect buitenwater keert. Dijkring 12 grenst in het noorden aan de Waddenzee en in het oosten aan het IJsselmeer en wordt daarvan gescheiden door een categorie a-kering. De begrenzing aan de zuid- en westzijde scheidt het gebied met dijkring 13 met een categorie c-kering. Volgens de Waterwet is de veiligheidsnorm voor de categorie a-keringen van deze dijkring 1/4.000 per jaar. Dat is de kans op overschrijding van de waterstand die veilig gekeerd moet kunnen worden. De aangrenzende dijkring (nummer 13, Noord-Holland), welke wordt beschermd door de categorie c-kering, heeft een veiligheidsnorm van 1/10.000 per jaar. Alleen de categorie a-kering, die direct buitenwater keert, komt in deze rapportage aan de orde. Dijkringgebied 12 is op te delen in twee delen, namelijk het voormalige eiland Wieringen (tot 1924 een eiland) en de aangelegde polder Wieringermeer (drooggelegd sinds 1930). De Wieringermeerpolder is in feite de voormalige bodem van de Zuiderzee en ligt dan ook bijna geheel onder NAP. De bodemhoogte bevindt zich grotendeels tussen de 3 en 5 meter onder NAP. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is de beheerder van de waterkering en beheert voor dijkring 12, ruim 20 kilometer dijk aan het IJsselmeer en ruim 11 kilometer aan de Waddenzee. Tevens vallen onder het beheer van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zes kunstwerken, waarvan de coupure Den Oever aan de Waddenzee grenst en de overige gemalen en kunstwerken aan het