Najwy ższa Izba Kontroli Warszawa, dnia 7 stycznia 2011 r. Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Pan Tomasz Jakub Sulima Burmistrz Orzysza KSR-4101-06-03/2010 P/10/113 WYST ĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwy ższej Izbie Kontroli 1 zwanej dalej „ustaw ą o NIK”, Najwy ższa Izba Kontroli - Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego przeprowadziła w Urz ędzie Miejskim w Orzyszu, zwanym dalej „Urz ędem”, kontrol ę w zakresie zarz ądzania środowiskiem w Gminie Orzysz w okresie od 1 stycznia 2008 r. do dnia 15 listopada 2010 r. W zwi ązku z kontrol ą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, Najwy ższa Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Burmistrzowi niniejsze wyst ąpienie pokontrolne. Najwy ższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowo ści, działania podejmowane w Gminie Orzysz w zakresie zarz ądzania środowiskiem. W odniesieniu do planowania i programowania działa ń stanowi ących podstaw ę zarz ądzania środowiskiem stwierdzono, że Gmina Orzysz posiadała: • Strategi ę Rozwoju Miasta i Gminy Orzysz , obejmuj ącą lata 2001-2010, przyj ętą uchwał ą Rady Miejskiej w Orzyszu, w dniu 26 kwietnia 2001 r., która w śród głównych celów wskazywała podniesienie walorów turystycznych, m.in. poprzez zorganizowanie sprawnego systemu oczyszczania i uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej. • Program ochrony środowiska Gminy Orzysz na lata 2004 - 2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008 - 2011 oraz Plan gospodarki odpadami Gminy Orzysz na lata 2004- 2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008-2011 przyj ęte uchwałami Rady 1 Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 z pó źn. zm. ul. Filtrowa 57, 02-056 Warszawa tel.: 22 444 56 13, fax: 22 444 52 43, e-mail: [email protected] Adres korespondencyjny: Skr.poczt.P-14, 00-950 Warszawa 1 Miejskiej w Orzyszu, w dniu 30 listopada 2004 r. Powy ższe dokumenty okre ślały cele do osi ągni ęcia w wyznaczonej perspektywie czasowej i harmonogram działa ń do 2007 r. • Plan zaopatrzenia miasta Orzysz w ciepło uchwalony przez Rad ę Miejsk ą w dniu 25 pa ździernika 2006 r., który miał na celu ukierunkowanie działa ń dla poprawy jako ści powietrza poprzez m.in. redukcj ę emisji zanieczyszcze ń z kotłowni w ęglowych, wspieranie przechodzenia na ekologiczne źródła ciepła oraz termomodernizacj ę budynków. • Program kanalizacji aglomeracji Orzysz , opracowany w kwietniu 2008 r., zawieraj ący wytyczne dla rozwi ązania problemu gospodarki ściekowej. • Program usuwania azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Orzysz przyj ęty uchwał ą Rady Miejskiej w dniu 29 czerwca 2007 r. • Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, zwane dalej „Studium”, uchwalone przez Rad ę Miejsk ą, w dniu 28 grudnia 1999 r. i zmienione uchwał ą Rady w dniu 28 czerwca 2006 r., które uwzgl ędniało wymagania ochrony środowiska w zakresie wynikaj ącym z obowi ązuj ących przepisów. • Analizowane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (dalej „mpzp”) obr ębów Nowe Guty i Mikosze oraz zmiany mpzp miasta Orzysza i obr ębu Góra, uchwalone przez Rad ę Miejsk ą w Orzyszu w latach 2008-2010, uwzgl ędniały wymagania ochrony środowiska okre ślone w Studium i zawierały wytyczne w zakresie zagospodarowania przestrzennego zgodne z wymaganiami ochrony środowiska. W wyniku kontroli stwierdzono, że podstawowe dokumenty strategiczne maj ące słu żyć zarz ądzaniu środowiskiem były nieaktualne. Pomimo obowi ązku wynikaj ącego z art. 14 ust. 14 ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 o odpadach 2, nie dokonano aktualizacji Planu gospodarki odpadami. NIK nie mo że zaakceptowa ć udzielonych w toku kontroli wyja śnie ń, i ż brak aktualizacji wynikał z przyst ąpienia Gminy Orzysz, z dniem 25 czerwca, do Mazurskiego Zwi ązku Mi ędzygminnego – Gospodarka Odpadami z siedzib ą w Gi życku. Przedstawiony Plan gospodarki odpadami ww. zwi ązku mi ędzygminnego, pochodz ący z 2004 r. równie ż nie został zaktualizowany i nie obejmował Gminy Orzysz. Do dnia zako ńczenia kontroli nie dokonano te ż aktualizacji Programu ochrony środowiska , co było niezgodne z zapisem zawartym w ww. dokumencie. W ocenie NIK były to działania nierzetelne i skutkowały tym, że od 2008 r. brak było harmonogramu działa ń dla realizacji celów wyznaczonych ww. dokumentami. Kontrola monitorowania realizacji zada ń przyj ętych dokumentami strategicznymi wykazała, że: • Pomimo obowi ązku okre ślonego w art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska 3, nie opracowywano, co 2 lata, raportów z realizacji 2 Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z pó źn. zm. 3 Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm. 2 Programu ochrony środowiska . • Nie opracowywano, wymaganych przepisem art. 14 ust. 12 b ustawy o odpadach, sprawozda ń z realizacji Planu gospodarki odpadami , obejmuj ących okres dwóch lat kalendarzowych, według stanu na dzie ń 31 grudnia roku ko ńcz ącego ten okres, zwany dalej „okresem sprawozdawczym” i w zwi ązku z tym nie przedkładano ich, zgodnie z art. 14 ust. 13 pkt 1 ww. ustawy, radzie gminy w terminie do dnia 31 marca po upływie okresu sprawozdawczego. W 2009 r. jako sprawozdanie z realizacji Planu gospodarki odpadami dla Gminy Orzysz na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 -2011 , przedło żono Radzie Miejskiej Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami gmin Mazurskiego Zwi ązku Mi ędzygminnego – Gospodarka Odpadami za okres 2007-2008. Sprawozdanie to zostało przyj ęte przez Rad ę Miejska w dniu 29 wrze śnia 2009 r. Analiza podejmowanych w kontrolowanym okresie działa ń maj ących na celu popraw ę stanu środowiska w Gminie Orzysz wykazała, że: • Wspierano realizacj ę Programu usuwania azbestu poprzez udzielanie dofinansowania osobom fizycznym kosztów usuwania pokry ć dachowych zawieraj ących azbest. • Zapewniono utrzymanie i eksploatacj ę gminnej oczyszczalni ścieków w Orzyszu. • Zakupiono i udost ępniono (wraz z zapewnieniem nadzoru projektanta) dokumentacj ę typow ą przydomowej oczyszczalni ścieków oraz udzielano osobom fizycznym dofinansowania kosztów budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. • W wydawanych zezwoleniach na usuni ęcie drzew i krzewów, w szczególno ści zwi ązanych z budow ą dróg, zobowi ązywano wnioskodawców do dokonania nowych nasadze ń. • Prowadzono piel ęgnacj ę i utrzymanie terenów zieleni i zadrzewie ń. • Prowadzono działania informacyjne i edukacyjne zwłaszcza w śród młodzie ży szkolnej. • Zapewniono warunki dla powstania systemu selektywnego zbierania i odbioru odpadów komunalnych oraz ograniczenia ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji dopuszczonych do składowania na składowiskach odpadów poprzez: − wprowadzenie w regulaminie utrzymania porz ądku i czysto ści w Gminie, wymaga ń wobec przedsi ębiorców świadcz ących usługi w zakresie odbioru odpadów komunalnych, − przyj ęcie okre ślonej uchwał ą Rady Miejskiej, ni ższej stawki opłaty za odbiór odpadów komunalnych zbieranych w sposób selektywny, − zakup specjalistycznych pojemników na odpady zbierane selektywnie. • Eksploatowano gminne składowisko odpadów komunalnych o uregulowanym stanie prawnym w miejscowo ści Góra. • Gmina partycypowała w kosztach przygotowania do realizacji mi ędzygminnego przedsi ęwzi ęcia – budowy zakładu utylizacji odpadów komunalnych w Spytkowie. 3 • Prowadzono coroczne kontrole m.in. w zakresie wyposa żenia nieruchomo ści w urz ądzenia słu żą ce do zbierania odpadów komunalnych i nieczysto ści ciekłych oraz zawartych przez mieszka ńców umów na odbiór odpadów. W wyniku kontroli stwierdzono jednak, że: − Nie osi ągni ęto, zakładanego w Planie gospodarki odpadami Gminy Orzysz, obj ęcia 100% mieszka ńców gminy zorganizowanym systemem odbioru odpadów komunalnych. − Dopuszczano, aby nieczysto ści stałe i płynne wywo żone były przez mieszka ńców we własnym zakresie, na miejsca wyznaczone, co było niezgodne z art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach 4, który stanowi, że gmina jest obowi ązana zorganizowa ć odbieranie odpadów komunalnych oraz opró żnianie zbiorników bezodpływowych w przypadku wła ścicieli nieruchomo ści, którzy nie zawarli umów. − Nie podejmowano skutecznych działa ń w celu wyegzekwowania wypełniania - przez przedsi ębiorców posiadaj ących zezwolenia na opró żnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczysto ści ciekłych - obowi ązków, wynikaj ących z art. 9a ust. 1 i 2 ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Wobec niektórych przedsi ębiorców, niewypełniaj ących ww. obowi ązków, nie podejmowano żadnych działa ń, za ś pisma kierowane do przedsi ębiorcy, dominuj ącego w świadczeniu usług asenizacyjnych na terenie Gminy Orzysz, tj. Wywóz Nieczysto ści Płynnych „GUJSKI”, były nieskuteczne. W konsekwencji Urz ąd nie posiadał pełnych danych odno śnie zawartych umów przez przedsi ębiorców na opró żnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczysto ści ciekłych oraz ilo ści odbieranych nieczysto ści. Przedstawiaj ąc powy ższe uwagi i oceny Najwy ższa Izba Kontroli wnosi o: 1. Podj ęcie działa ń w celu aktualizacji Programu ochrony środowiska oraz Planu gospodarki odpadami Mazurskiego Zwi ązku Mi ędzygminnego, m.in. w zakresie uwzgl ędnienia zada ń Gminy Orzysz. 2. Terminowe opracowywanie raportów i sprawozda ń z realizacji dokumentów strategicznych. 3. Doprowadzenie do obj ęcia wszystkich mieszka ńców gminy zorganizowanym systemem odbioru odpadów komunalnych. 4. Skuteczne egzekwowanie od przedsi ębiorców, prowadz ących na terenie Gminy działalno