PAPIESKI WYDZIAŁ TEOLOGICZNY WE WROCŁAWIU S. MGR LIC. DOROTA ELŻBIETA KORYCIŃSKA CSFN ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ PASTORALNA ARCYBISKUPA WOJCIECHA JANA KORYCIŃSKIEGO METROPOLITY LWOWSKIEGO OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO Praca doktorska z Historii Kościoła w czasach nowożytnych napisana na Papieskim Wydziale Teologicznym pod kierunkiem ks. prof. zw. dr hab. Józefa Swastka WROCŁAW 2008 1 Arcybiskup Wojciech Koryciński metropolita lwowski (1610-1677) Mal. A. Brzozowska 2 Święty Wojciech – Patron arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego www.święci.pl 3 WSTĘP.............................................................................6 ROZDZIAŁ I. RODOWÓD ARCYBISKUPA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO......................................................12 1.1 Ród Korycińskich w historii narodu polskiego i Kościoła katolickiego w Polsce.............................................................13 1.2. Charakterystyka rodu Korycińskich……………………….59 1.3. Powołania kapłańskie w rodzie Korycińskich……………...63 1.4. Powołania zakonne w rodzie Korycińskich………………...67 1.5. Drzewo genealogiczne rodu Korycińskich............................84 1.6. Dom rodzinny Wojciecha Korycińskiego w Żarkach...........88 1.7. Studia teologiczne i pierwsze godności kościelne Wojciecha Korycińskiego........................................................................108 ROZDZIAŁ II. DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO.................................................117 2.1 Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVII wieku……………………………………………........….117 2.2 Wojciech Koryciński jako poseł i senator Królestwa Polskiego …………………………………………..….…135 2.3 Wojciech Koryciński jako sekretarz królewski......................142 2.4 Podróże dyplomatyczne biskupa Wojciecha Korycińskiego..145 ROZDZIAŁ III. DZIAŁALNOŚĆ PASTORALNA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO NA STANOWISKU BISKUPA KAMIENIECKIEGO I ARCYBISKUPA METROPOLITY LWOWSKIEGO OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO.......................149 4 3.1 Wojciech Koryciński jako prepozyt miechowiecki...........149 3.2 Wojciech Koryciński jako biskup ordynariusz Kamieńca Podolskiego.........................................................................158 3.3 Nominacja Wojciecha Korycińskiego na stolicę arcybiskupią we Lwowie....................................................168 3.4. Stan archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego w chwili objęcia w niej rządów przez arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego.......................................................................173 3.5 Rezydencje arcybiskupów lwowskich w drugiej połowie XVII wieku……...............................................................187 3.6 Posługa arcypasterska Wojciecha Korycińskiego………….190 a) w Kurii Metropolitalnej.................................................193 b) na terytorium archidiecezji lwowskiej……………..…195 c) działalność dobroczynna…………………………...…201 d) działalność kaznodziejska ……………………………208 e) Wojciech Koryciński jako literat…………………......212 3.7 Kontakty arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego ze Stolicą Apostolską....................................................214 3.8 Ostatnie lata arcybiskupa metropolity Wojciecha Korycińskiego........................................................................217 3.9 Testament arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego................223 3.10 Sylwetka duchowa ……………………………………......228 ZAKOŃCZENIE...........................................................................230 BIBLIOGRAFIA...........................................................................235 ANEKSY.......................................................................................256 5 WSTĘP Inspiracją do napisania mej pracy doktorskiej było odkrycie przeze mnie w rodzie Korycińskich postaci wybitnego polskiego hierarchy arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego metropolity lwowskiego obrządku łacińskiego. Bliższe poznanie tego człowieka dało mi dużo satysfakcji i zmobilizowało mnie do kwerendy naukowej dotyczącej jego życia i służby Kościołowi oraz Narodowi. Ponieważ wywodzę się z rodu Korycińskich, który dał Kościołowi katolickiemu i wielonarodowej Rzeczypospolitej tego Człowieka oraz wiele znakomitych postaci, przystępuję do opracowania jego życia i działalności z poczuciem wielkiej odpowiedzialności i pewnego lęku. Arcybiskup metropolita lwowski Wojciech Koryciński przeszedł do historii wielonarodowej Rzeczypospolitej jako utalentowany i świątobliwy arcypasterz oraz wielki jałmużnik. Żył w wieku XVII. Był to czas bardzo trudny dla Rzeczypospolitej związany z najazdami tureckimi, moskiewskimi, kozackimi i „potopem” szwedzkim. Te wojny były przyczyną nędzy szczególnie ubogiej ludności. Arcybiskup metropolita Wojciech Koryciński w tych trudnych dla kraju czasach niósł pomoc biednym, pokrzywdzonym, odrzuconym, bezdomnym. Ludzie ci nie ponosili odpowiedzialności za ówczesny bieg wydarzeń i stan, w jakim żyli. Postać arcybiskupa metropolity Wojciecha Korycińskiego nie doczekała się dotąd monograficznego opracowania. Postanowiłam wypełnić tę lukę i opracować jego działalność na nie przebadanych dotąd materiałach archiwalnych i źródłach drukowanych. Materiały archiwalne na jego temat znajdują się w: Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie (na ul. Długiej 7), Archiwum Akt Dawnych w Krakowie na Wawelu, Archiwum Państwowym w Krakowie (na ul. Siennej 16), Archiwum Kapitulnym na Wawelu, Bibliotece Narodowej w Warszawie, 6 w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie i w Muzeum Czartoryskich w Krakowie oraz w Archiwum Watykańskim w Rzymie. Wykorzystam też opracowania związane z historią arcybiskupstwa lwowskiego obrządku łacińskiego i Kresów. Wśród źródeł na uwagę zasługuje sporządzony przez arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego dokument nadania szlachectwa Janowi Dziboniemu z 1654 roku. Na tym dokumencie - obok podpisu króla Jana Kazimierza widnieje czytelny jego podpis jako regensa kancelarii królewskiej. Dokument ten znajduje się w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie. Dużą pomoc w mych badaniach stanowią unikatowe zdjęcia zabytków związanych z arcybiskupem Wojciechem Korycińskim, jego krewnymi, bądź też jego bliskimi. Udało mi się również dotrzeć do fotografii przedmiotów używanych przez niego (pastorał z posążkiem św. Wojciecha, krzyż generałów Zakonu Bożogrobców w Miechowie). Sfotografowałam obiekty sakralne fundowane przez ród Korycińskich, które zaprezentuję w pracy. Wśród materiałów drukowanych, które wykorzystam w niniejszej dysertacji, są herbarze: K. Niesieckiego, B. Paprockiego, oraz A. Bonieckiego. Pośród opracowań na specjalne wyszczególnienie zasługuje wydana w Krakowie w 1862 roku, przez Krakowskie Towarzystwo Naukowe, książka Konstantego Hoszowskiego pt. O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich. Należy ona już do unikatów. Dwa jej egzemplarze znajdują się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie i jeden jest w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie. Wskutek małomówności źródeł archiwalnych, drukowanych, niewielkiej liczby opracowań o arcybiskupie Wojciechu Korycińskim trudno jest wiernie odtworzyć jego biogram. Jestem świadoma tych 7 braków. Nie mniej jednak będę się starać - przy zastosowaniu metody komparatystycznej1 – odtworzyć tło polityczne czasów, w których działał, a także opisać życie religijne w diecezji kamienieckiej, w archidiecezji lwowskiej w II połowie XVII wieku oraz jego dokonania w niespokojnych i trudnych latach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W pierwszym rozdziale omówię środowisko rodzinne arcybiskupa metropolity Wojciecha Korycińskiego. Pochodził on z licznej rodziny liczącej jedenaścioro dzieci. Spośród jego rodzeństwa wyłącznej służbie Bożej poświęciły się jeszcze dwie osoby - Piotr Koryciński został kapłanem diecezjalnym w diecezji krakowskiej, a siostra Eufrozyna Korycińska wstąpiła do klasztoru Sióstr Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu. W roku 1652 została przełożoną Norbertanek w tym konwencie.2 W rodzinie Korycińskich także w późniejszych wiekach było wiele znakomitych powołań kapłańskich i zakonnych. W drugim rozdziale przedstawię działalność polityczną mego Bohatera na stanowisku posła, senatora Królestwa Polskiego i sekretarza królewskiego. Wojciech Koryciński był sekretarzem w kancelarii królewskiej za rządów króla Jana Kazimierza, a potem sprawował urząd kanclerza koronnego. Praca jego w kancelarii królewskiej wiązała się między innymi ze sporządzaniem akt królewskich oraz podpisywaniem różnych dokumentów, również w imieniu króla. Wojciech Koryciński cieszył się wielkim szacunkiem polskiego monarchy. Reprezentował go w niektórych 1 Komparatystyka (ang. Comparative) - dziedzina nauki zajmująca się badaniami porównawczymi, ustalaniem zależności, pokrewieństw, analogii, zwłaszcza w zakresie językoznawstwa i literatury. Komparatywizm – stosowanie metod porównawczych w badaniach naukowych, zwłaszcza w językoznawstwie i literaturze. Słownik wyrazów obcych, pod red. Sobol E., Warszawa 2002, s. 574 2 Korycińska E., Życie religijne rodu Korycińskich od późnego średniowiecza do XX wieku, Wrocław 2001, (maszynopis pracy magisterskiej znajduje się w Bibliotece Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu). 8 sytuacjach tak w kraju jak i poza krajem. Towarzyszył mu w podróżach krajowych i zagranicznych. W trzecim rozdziale pracy ukażę jego działalność pastoralną na stanowisku prepozyta w opactwie miechowskim, ordynariusza diecezji kamienieckiej i arcybiskupa metropolity lwowskiego. Na tych stanowiskach zasłynął jako wielki jałmużnik zatroskany o ludzi pokrzywdzonych przez los. Wspierał materialnie budujące się kościoły i ludzi z nimi związanych. Jego wspaniałomyślność, dobre serce i wrażliwość na los ludzi biednych dokumentuje jego