SPIS TREŚCI Jolanta Adamczyk: Nowe stanowiska przewrotki łysej Disciseda candida (Schwein.) Lloyd w północnej części Wyżyny Częstochowskiej ......................................................................... 3 Wojciech J. Gubała: Nowe stanowisko skalnika driady Minois dryas (Scopoli, 1763) w Beskidzie Niskim ............................................ 8 Łukasz Kajtoch, Maciej Szczygielski, Paweł Wieczorek, Tomasz Figarski: Mogielica – projektowany rezerwat faunistyczny w Beskidzie Wyspowym ............................................................. 10 Anna Koczur: Wpływ eksploatacji torfu na szatę roślinną torfowiska 33 wysokiego Puścizna Wielka w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej (Karpaty Zachodnie) .................................................................. 25 Kinga Mazurkiewicz-Zapałowicz, Mariola Wróbel, Alicja Buczek: Grzyby mikroskopowe związane z kłocią wiechowatą Cladium mariscus (L.) Pohl ...................................................................... 45 Jarosław Orłowski: Nowe stanowisko pochwiaka jedwabnikowego Volvariella bombycina (Schaeff.: Fr.) Singer w Piotrkowie Trybunalskim ........................................................................... 58 Ryszard Plackowski: Zmniejszanie się populacji turzycy pchlej Carex pulicaris L. na stanowisku w okolicy Radomska ............... 63 Krzysztof Spałek: Nowe stanowisko buławnika czerwonego Cephalanthera rubra (L.) Rich. na Śląsku Opolskim ................... 72 Andrzej Szczepkowski, Dariusz Kubiak: Grzybolubka purchawko- wata Asterophora lycoperdoides (Bull.) Ditmar w Polsce ............. 77 Maciej Szczygielski, Piotr Rojek: Nowe stanowisko buławnika czerwonego Cephalanthera rubra (L.) Rich. w Puszczy Augustowskiej ........................................................................... 91 Marcin S. Wilga: Nowe stanowiska naziemków białawego Albatrellus ovinus, zielonawego A. cristatus i ceglastego A. confluens (macromycetes) w Lasach Oliwskich (Trójmiejski Park Krajobrazowy) .................................................................... 96 Andrzej Wojton, Krzysztof Kukuła: Nowe stanowisko piskorza Misgurnus fossilis Linné, 1758 w Kotlinie Sandomierskiej .......... 103 IN ST YT UT OCHRON YP RZ YR OD Y PO L SKIEJ AKAD EMII NAU K Dwumiesiêcznik R. LXIV (64)– 2008 – Zeszyt 1 (Styczeñ–Luty) ORGAN PAÑSTWOWE JR ADY OCHRONY PRZYRODY Member of KRAKÓW „W Polsce stał się Pawlikowski wielkim wychowawcą narodowym. Zakorzenione silnie w duszy polskiej uczucie przywiązania do ziemi rodzinnej rozwinął w nowe przykaza- nie polskiego patriotyzmu: Chrońmy przyrodę ojczystą” (A. Wodziczko) Redaktor Naczelny: Antoni Amirowicz Sekretarz Redakcji: Agata Skoczylas Zespół redakcyjny: Joanna Korzeniak, Włodzimierz Margielewski, Henryk Okarma, Krystyna Przybylska, Tadeusz Zając Adres Redakcji: 31-120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33 Wydawnictwo polecone pismem Ministerstwa Oświaty nr VIII-Oc: 3055/47 z 18 lutego 1948 roku do bibliotek szkół wszystkich typów Dofinansowanie ze œrodków Narodowego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej Dofinansowanie ze œrodków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Tytuł włączony do rejestru czasopism cytowanych w “Zoological Record” (W. Brytania) ISSN 0009-6172 Drukarnia Kolejowa Kraków Sp. z o.o. 31-505 Kraków, ul. Bosacka 6 Nakład 900 egz. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (1): 3–7, 2008. JOLANTA ADAMCZYK Katedra Ochrony Przyrody, Uniwersytet Łódzki, 237-90 Łódź, ul. Banacha 1/3 e-mail: [email protected] Nowe stanowiska przewrotki łysej Disciseda candida (Schwein.) Lloyd w północnej części Wyżyny Częstochowskiej Przewrotka łysa należy do klasy podstawczaków (Basidiomycetes), podklasy podstawczaków pieczarkopodob- nych (Agaricomycetidae), rzędu pieczarkowców (Agaricales) i rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae) (Wojewoda 2003). Jest to gatunek występujący na siedliskach suchych, moc- no nasłonecznionych, na glebach piaszczystych, wapiennych lub gipsowych, na suchych łąkach, pastwiskach i murawach. Niekiedy spotykany jest w lasach z brzozami lub robiniami oraz w parkach. Owocniki przewrotki łysej osiągają do 2 cm średni- cy, kształtem przypominają spłaszczony bochenek. Wyrastają w małych grupach, po kilka (Rudnicka-Jezierska 1991). Większość podawanych stanowisk tego gatunku znajduje się w zbiorowiskach muraw kserotermicznych, np. w Festucetum pallentis (Wojewoda 1974, 1975), Adonido-Brachypodietum i Festucetum (Kreisel 1987), Potentillo-Stipetum capillatae (Stasińska 2005). Gatunek należy do zagrożonych w naszym kraju. Na Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych w Polsce zaliczony został do kategorii E – zagrożony wymarciem (Wojewoda, Ławrynowicz 2006). Dotychczas w Polsce przewrotka łysa podawana była z siedmiu stanowisk (ryc. 1). Są to w większości stanowiska notowane kil- kadziesiąt lat temu. Najstarsze nich, jeszcze z lat 30-tych XX w., 3 J. Adamczyk 1 4 3 2 5 8 7 6 Ryc. 1. Rozmieszczenie stanowisk przewrotki łysej w Polsce: 1 – rezerwat Stary Przylep koło Pyrzyc (Stasińska 2005), 2 – Poznań (Teodorowicz 1939), 3 – Toruń (Teodorowicz 1939), 4 – okolice Białegostoku (Rudnicka-Jezierska 1991), 5 – Warszawa (Rudnicka 1959), 6 – Ojcowski Park Narodowy (Wojewoda 1966, 1974, 1975), 7 – rezerwat Skorocice w pobliżu Buska Zdroju (Šmarda 1957), 8 – nowe stanowiska na Wyżynie Częstochowskiej. Fig. 1. Location of the sites of Disciseda candida in Poland: 1 – the „Stary Przylep” nature reserve near Pyrzyce (Stasińska 2005), 2 – Poznań (Teodorowicz 1939), 3 – Toruń (Teodorowicz 1939), 4 – the vicinity of Białystok (Rudnicka-Jezierska 1991), 5 – Warsaw (Rudnicka 1959), 6 – the Ojców National Park (Wojewoda 1966, 1974, 1975), 7 – the „Skorocice” nature reserve near Busko Zdrój (Šmarda 1957), 8 – new sites in the Wyżyna Częstochowska Upland. 4 Nowe stanowiska przewrotki łysej bez potwierdzenia współcześnie, mają zapewne jedynie wartość historyczną, gdyż zwłaszcza siedliska w pobliżu miast uległy w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat znacznym przeobraże- niom. Prowadzone w latach 2001–2003 badania mikologiczne zbiorowisk muraw w północnej części Wyżyny Częstochowskiej pozwoliły na odkrycie trzech nowych stanowisk przewrotki łysej w okolicach Olsztyna pod Częstochową. Są to: 1. Wzniesienia jurajskie Brodła (Biakło) i Niwki. Disciseda can- dida występowała tu w płatach zaliczonych przez Babczyńską (1975) do murawy naskalnej Festucetum pallentis. Nieliczne owocniki wyrastały na glebie w szczelinach półek skalnych. 2. Wschodni stok Góry Zamkowej. Owocniki w niewielkich gru- pach rosły w płatach zespołu Adonido-Brachypodietum pinnati, wśród traw, głównie w runie obok Festuca ovina i Agrostis ca- nina. 3. Ugór pomiędzy wzgórzami Lipówki a Brodła. Owocniki w nie- dużych grupach (3–4) pojawiały się wielokrotnie na piaszczystej glebie w płatach zespołu Diantho-Armerietum. Nowe stanowiska przewrotki łysej na Wyżynie Częstochowskiej wskazują na przywiązanie tego gatunku do specyficznych wa- runków siedlisk muraw, czyli dużego nasłonecznienia i gleb bo- gatych w węglan wapnia. Wszystkie zanotowane na Wyżynie stanowiska znajdują się w obrębie projektowanego rezerwatu florystyczno-krajobrazo- wego „Olsztyńskie Skały”. Jest to obszar pokryty roślinnością naskalną i kserotermiczną z udziałem rzadkich gatunków ro- ślin, jak np. endemiczna przytulia krakowska Galium cracovien- se, reliktowa skalnica gronkowa Saxifraga paniculata, podej- źrzon księżycowy Botrychium lunaria, zawilec wielkokwiatowy Anemone sylvestris (Hereźniak 2002). Roślinność ta i specy- ficzna fauna tworzą cenną przyrodniczo biocenozę. Teren jest atrakcyjny turystycznie, ze względu na ruiny średniowiecznego zamku warownego. Występowanie zagrożonego gatunku grzyba wielkoowocnikowego o tak szczególnych wymaganiach siedli- skowych jest dodatkowym, istotnym argumentem przemawia- jącym za utworzeniem rezerwatu na tym cennym przyrodniczo obszarze. 5 J. Adamczyk SUMMARY Adamczyk J. New stations of Disciseda candida (Schwein.) Lloyd in the northern part of the Wyżyna Częstochowska Upland (S Poland) Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (1): 3–7, 2008. Disciseda candida is a species connected with xerothermic swards. Basidiocarps develop in dry habitats, on soils rich in calcium carbonate. In the Polish Red List of Macrofungi it belongs to the category E (endangered species). So far it has been noted from seven stations in Poland. Three new sites of this species were discovered in 2002–2003. D. candida was found in Festucetum pallentis, Adonido- Brachypodietum pinnati and Diantho-Armerietum plant associations. PIŚMIENNICTWO Babczyńska B. 1975. Zbiorowiska murawowe okolic Olsztyna koło Częstochowy. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 234: 169– 215. Hereźniak J. 2002. Rezerwaty przyrody ziemi częstochowskiej. Studium przyrodniczo-historyczne. LOP, Zarząd Okręgu w Częstochowie. Kreisel H. 1987. Pilzflora der Deutschen Demokratischen Republik. Basidiomycetes. VEB G. Fischer Verlag, Jena. Rudnicka W. 1959. Nowe stanowiska Disciseda calva (Moravec) Moravec i Disciseda bovista (Klotzsch) P. Henn. w okolicy Warszawy. Mon. Bot. 8: 183–190. Rudnicka-Jezierska W. 1991. Grzyby (Mycota). Flora Polska. Inst. Bot. PAN, Kraków. Stasińska M. 2005. Macromycetes of xerothermic swards of the Western Pomerania (NW Poland). Acta Mycol. 40, 1: 129–136. Šmarda J. 1957. Přispěvek k poznání gasteromycetû v Polsku. Acta Soc. Bot. Pol. 26, 2: 319–324. 6 Nowe stanowiska przewrotki łysej Teodorowicz F. 1939. Nowe dla flory polskiej podrzędy, rodziny, rodzaje i gatunki wnętrzniaków (Gasteromycetes). Kosmos 64, 1: 83–107. Wojewoda W. 1966. Ojcowski National Park. W: Skirgiełło A. (red.).