Tadeusz Zych TARNOBRZESKIEJ PIŁKI NOŻNEJ Tarnobrzeg 2014 Tadeusz Zych Z DZIEJÓW TARNOBRZESKIEJ PIŁKI NOŻNEJ Tarnobrzeg 2014 Recenzent: Witold Szozda sooeg wydawca: Urząd Miasta Tarnobrzega Miejska Biblioteka Publiczna im. dr. Michała Marczaka w Tarnobrzegu ISBN 978-83-925688-9-6 Druk: Neiko Print & Publishing ul. Piłsudskiego 20, 39-400 Tarnobrzeg email: [email protected] www.neiko.pl Drodzy Czytelnicy, Od dnia, gdy jako kilkuletni chłopiec usiadłem tam po raz pierw- szy minęło trzydzieści pięć lat. A ja wciąż pamiętam wszystko: wypełnione po brzegi trybuny, twarze kibiców, ich śpiewy, okrzyki. No i te emocje. Moje pierwsze piłkarskie, „siarkowe” emocje: nadzieję, nerwy, zwątpienie i gorycz porażki. Bo tamten mecz Siarka przegrała aż 1:4. Fakt, nie z byle kim, bo ze słynnym Górnikiem Zabrze, który z późniejszymi reprezentantami Pol­ ski Andrzejem Pałaszem i Tadeuszem Dolnym w składzie, wra­ cał do ekstraklasy. Tamtego dnia, 13 czerwca 1979 roku - jak przystało na „13” pechowego - nasza Siarka po pięciu sezonach na zapleczu piłkarskiej elity, spadała do trzeciej ligi. Na długie dziesięć lat. A ja, tego dnia zapadłem na nieuleczalną chorobę, zwaną piłką nożną, która z wiekiem nie tylko nie mijała, ale nasilała (i nasila!) swoje objawy. Napiszę to wprost: dobrze mi z tą chorobą, podobnie jak tysiącom tarnobrzeżan, którzy od dziesiątek lat kibicowali i kibi­ cują swoim drużynom. Swoim, bo przecież Tarnobrzeg to nie tylko Siarka, ale także jej przedwojenni poprzednicy. To także zespoły osiedlowe, którym od lat kibicuję tak samo mocno, jak ukochanej „Siareczce”. To właśnie im tarnobrzeskim dru­ żynom, tarnobrzeskim piłkarzom - jest poświęcona książka, która trzymacie Państwo w rękach. To niezwykle cenna pozycja na naszym lokalnym rynku wydawniczym przynajmniej z kilku względów. Najważniejszy z nich jest taki, że Profesor Tadeusz Zych jako pierwszy podjął się opracowania tego tematu i zro­ bił to świetnie. Ale czyż mogło być inaczej, skoro autor jest nie tylko bardzo uznanym historykiem, ale także zagorzałym kibi­ cem piłki nożnej i tarnobrzeżaninem bezgranicznie zakocha­ nym w swoim mieście. 3 Jestem pewien, że książka dostarczy Państwu nie tylko wielu cennych, ocalonych od zapomnienia - informacji o tarnobrze­ skim futbolu, ale także mnóstwo pozytywnych emocji, które przeżywaliśmy dzięki naszym piłkarzom. Bo piłka nożna to przede wszystkim te cudowne, zupełnie nieprzewidywalne emo­ cje, które nigdy nie powszednieją. Bo jak mawiał największy z nas, Polaków - Jan Paweł II: Ze wszystkich nieważnych rzeczy futbol jest zdecydowanie najważniejszą. Z uszanowaniem Norbert Mastalerz Prezydent Miasta Tarnobrzega 4 Wstęp Piłka nożna to jedna z najpopularniejszych dyscyplin sporto­ wych na świecie. Jej historia, sięga czasów starożytnych, jed­ nak istniejące do dziś reguły gry, pierwsze kluby piłkarskie i rozgrywki ligowe powstały w XIX wieku w Anglii. Stamtąd gra ta szybko rozprzestrzeniła się po Europie i świecie, co sprawiło że już w 1900 roku stała się dyscypliną olimpijską. W 1930 roku rozegrano pierwsze rozgrywki o Mistrzostwo Świata, a w 1960 o Mistrzostwo Europy. Od samego początku poza emocjami sportowymi, piłka pełniła także ważną rolę społeczną, stając się nie tylko jednym z pierwszych sportów masowych, ale też sposobem na przeła­ mywanie dotychczasowych, nieraz bardzo rygorystycznych podziałów społecznych. Tak boisko piłkarskie, jak i trybuny to do dzisiaj jedne z najbardziej „demokratycznych” miejsc, w któ­ rym można spotkać pospołu „króla i żebraka”. Na ziemie polskie piłka nożna przybyła w latach 80-tych XIX wieku (pionierami byli w tym zakresie Kraków i Lwów), wtedy to drużyny futbolowe powstawały w ramach bardzo popular­ nego wówczas Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół.” Pierwszy klub typowo piłkarski powstał pod koniec XIX wieku w Łodzi, a początek zorganizowanych rozgrywek w piłce nożnej datuje się na rok 1920. Rok później wyłoniono pierwszego Mistrza Pol­ ski, którym została Cracovia, a reprezentacja kraju rozegrała z Węgrami swój inauguracyjny mecz międzypaństwowy. Wtedy też liczba zawodników czynnie uprawiających futbol w Polsce 5 przekroczyła 2 tysiące. Byli oni zrzeszeni w 100 klubach pik karskich. W roku 1924 na Olimpiadzie w Paryżu miał miejsce debiut polskiej reprezentacji piłkarskiej na Igrzyskach Letnich. (Niespełna pół wieku pózzniej, w 1972 roku w Monachium, pol­ scy piłkarze sięgnęli po olimpijskie złoto). Dynamiczny rozwój w latach 30 tych XX wieku polskiego futbolu został zahamowany wybuchem wojny i okupacją kraju. Odrodził się on już w nowych warunkach społeczno-politycz­ nych, stając się z jednej strony narzędziem komunistycznej propagandy, z drugiej zaś, dla zwykłych obywateli-kibiców był jedną z niewielu szans przeżywania wspólnoty i radości z suk­ cesów. Tak było w czasach świetności Górnika Zabrze i Legii Warszawa, a apogeum piłkarskiego uniesienia Polacy przeżyli dwukrotnie, świętując zdobycie trzeciego miejsca na Mistrzo­ stwach Świata. Również dzieje tarnobrzeskiej piłki są emanacją wzlotów i upadków tej dyscypliny w skali kraju. Pierwsze piłkarskie drużyny powstały w tym mieście w początkach lat 20 tych XX wieku i mimo iż nie odnosiły spektakularnych sukcesów, to jed­ nak stały się ważną częścią życia społecznego, małego wówczas miasteczka. „Wielka” piłka przybyła do Tarnobrzega w latach 70 tych, gdy w sport zaangażował się, możny sponsor jakim były KiZPS „Siarkopol”. Drużyna tarnobrzeskiej „Siarki” potrafiła wykorzystać tę szansę, dwukrotnie awansując w szeregi Ekstraklasy. Potem nadeszły lata chude, z których z mozołem próbują się wydostać piłkarze do dzisiaj. Historia tarnobrzeskie futbolu to przede wszystkim losy ludzi, którzy ją przez prawie 100 lat tworzyli. Często ich życie splatało sport z aktywnością społeczną i odwagą. Prezentowana praca nie rości sobie pretensji do miana monografii tarnobrzeskiej piłki nożnej. Jest raczej przyczyn­ 6 kiem do takowej, który może zainspiruje innych historyków sportu do jej napisania. W kilku rozdziałach niniejszej książki zawarto tak krótkie dzieje klubów przedwojennych, jak i historię powojennego - „Siarki” Tarnobrzeg oraz klubów osiedlowych. Po raz pierw­ szy zaprezentowano także szkic dotyczący najmniej znanego tematu, czyli działalności dwóch żydowskich klubów piłkar­ skich. Osobne miejsce poświęcono ludziom tworzącym tarno­ brzeską piłkę, prezentując ich, siłą rzeczy skrócone życiorysy. Dopełnieniem pracy jest opis piłkarskich aren, czyli tarno­ brzeskich boisk piłkarskich, oraz losów tarnobrzeskich piłka­ rzy podczas II wojny światowej. Autor składa serdeczne podziękowania, tym wszystkich, bez pomocy których, praca ta nie mogła by się ukazać drukiem. Szczególne wyrazy wdzięczności kieruję w stronę Pana Stani­ sława Szymańskiego, nestora tarnobrzeskich piłkarzy i działa­ czy, który swoją wiedzą i pamięcią sprawił iż wróciły z krainy zapomnienia dziesiątki postaci tarnobrzeskiej piłki. 7 Początki i pierwsze lata piłki nożnej w Tarnobrzegu Początki tarnobrzeskiej piłki nożnej sięgają już bez mała 100 lat. Jeszcze dłuższą historię ma najstarszy klub sportowy jaki działał w Tarnobrzegu, czyli Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Jego tarnobrzeskie Gniazdo powstało w 1893 roku i od samego początku wchodziło w skład III Okręgu Rzeszow­ skiego. Działalność, podobnie jak i innych jemu podobnych koncentrowała się na statutowych zadaniach, czyli pracy z mło­ dzieżą, kształtowaniem wśród niej postaw patriotycznych, two­ rzeniem warunków do ćwiczeń cielesnych i propagowaniem zdrowego trybu życia. Po dziesięciu latach działalności, w roku 1904 liczba druhów w tarnobrzeskim gnieździe osiągnęła stan 1311. Miejscowy „Sokół” nie tylko prowadził zajęcia sportowe, był także organizatorem uroczystości patriotycznych, m.in. obchodów rocznic narodowych powstań i Konstytucji 3 Maja. W roku 1908 doczekał się własnego sztandaru, ufun­ dowanego z dobrowolnych składek, a uroczystość jego poświe­ cenia uświetnił Zlot 18 gniazd sokolich z całego III Okręgu.2 Pięć lat później, 15 listopada 1913 roku miało miejsce jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach tarnobrzeskiego „Sokoła”. W tym dniu uroczyście otwarto jego własny budynek, 1 Sprawozdanie Wydziału polskiego TG Sokół w Tarnobrzegu, Tarno brzeg 1905, s.3. 2 T. Zych, Towarzystwo Gimnastycznie Sokół w Tarnobrzegu, w; Tarno brzeskie Zeszyty Historyczne, 2000, nr 21, s.17. 8 który stanął na półhektarowej działce darowanej Towarzystwu przez hr. Zdzisława Tarnowskiego. (Budynek ten stoi po dziś dzień przy ulicy Sokolej, jeszcze kilkanaście lat temu mieściło się w nim kino „Wisła”) W środku urządzono profesjonalna scenę i kręgielnię, zaś za siedzibą „Sokoła” powstało boisko sportowe i plac do ćwiczeń. Tu można było trenować i rozgrywać oficjalne zawody w piłce siatkowej i koszykówce. W czasie trwania I wojny światowej, działalność Towarzystwa zamarła, a niektórzy jego członkowie ochotniczo wstąpili w szeregi Legionów Polskich. Odrodziła się ona w wolnej Polsce, po roku 1918, zachowując w większości dotychczasowe główne cele (kształtowanie ducha, ciała i miłości do wolnej już Polski). Tarnobrzeski „Sokół”, podobnie jak i inne gniazda środki na działalność sportową pozyskiwał we własnym zakresie. Organizowano festyny i zabawy taneczne, na których sprzedawano, otrzymane w pre­ zencie od ofiarodawców fanty. Swoistym niepisanym zwyczajem Drużyna „Potęgi” lata 20-te. Karol Mączka, Marian Chruściel, Stefan Śledziowski, Kołodziej. 9 było na przykład przekazywanie na potrzeby sokolego festynu beczki piwa z tarnobrzeskiego browaru. Towarzystwo było głów­ nym animatorem życia sportowego i kulturalnego w mieście. Prowadziło przez kilkadziesiąt