MEDIJSKI DIJALOZI časopis za istraživanje medija i društva MEDIA DIALOGUES journal for research of the media and society Godina VII Broj 18 Podgorica Mart 2014. ISSN 1800‐7074 COBISS.CG‐ID 12734480 IM C Istraživački medijski centar ‐ Podgorica Osnivač i izdavač / Publisher IVPE‐ Cetinje Partner: Istraživački medijski centar – Podgorica Redakcija / Editorial Board Robert W. McChesney (USA), Boguslawa Dobek‐Ostrowska (Poljska), Nayia Roussou (Kipar), Andrew Balas (USA), Slavko Splichal (Slovenija) Tapas Ray (India), Frances E. Olsen (USA), Sandra Bašić Hrvatin (Slovenija), Yesim Kaptan (Turska), Nada Zgrabljić Rotar (Hrvatska), Valentina Mansurova (Rusija), Oleksandr Dorokhov (Ukraina), Veselin Drašković (Crna Gora), Gabriel J. Botma (Južna Afrika), Slavo Kukić (Bosna i Hercegovina), Wincharles Coker (Gana), Divna Vuksanović (Srbija), Željko Simić (Srbija), Christos A. Frangonikolopoulos (Grčka), Alexander Kashumov (Bugarska), Željko Rutović (Crna Gora), Janko Nikolovski (Makedonija), Rrapo Zguri (Albanija), Đorđe Obradović (Hrvatska), Vedada Baraković (Bosna i Hercegovina), Dubravka Valić Nedeljković (Srbija), Dejan Donev (Makedonija). Glavni i odgovorni urednik / Editor in Chief : dr Mimo Drašković Sekretar Redakcije/Sekretary of Editorial Board : mr Jelena Filipović PR i međunarodna saradnja/PR and International Cooperation : mr Anđelka Rogač Tehnički urednik / Technical Editor : Milojko Pušica Prevod / Translation : Dina Kajević Časopis izlazi tri puta godišnje / The Journal is published three times a year Radovi se recenziraju/ Papers are reviewed Štampa / Printed by : IVPE – Cetinje Tiraž / Circulation : 500 primjeraka / 500 copies Korisnički servis / Journal customer service : mob. tel. + 382 68 583 622 e‐mail: rookie@t‐com.me, [email protected] Rješenjem Ministarstva kulture, sporta i medija br. 05‐1203/2 od 05. maja 2008. časopis “Medijski dijalozi” je upisan u evidenciju medija pod registarskim brojem 647 CIP ‐ Katalogizacija u publikaciji Централна народна библиотека Црне Горе, Цетиње 659.3/.4 ISSN 1800‐7074 = Medijski dijalozi (Podgorica) COBISS.CG‐ID 12734480 S A D R Ž A J S A D R Ž A J / C O N T E N T S Tema: Uloga i značaj medija za promovisanje i poštovanje manjinskih prava i prava marginalnih grupa sa posebnim naglaskom na romsku (RAE) populaciju i njihovu socijalnu integraciju dr RADENKO ŠĆEKIĆ (Crna Gora): Narodi bez države Nations without state....................................................................................................... 7 mr VASILJ JOVOVIĆ (Crna Gora): Cigani na Balkanskom poluostrvu u vrijeme osvajanja Osmanskih Turaka u XIV i XV vijeku Gypsies on the Balkan in the Conquest Period of the Ottoman Turks in XIV and XV Centuries........................................................................................................................... 23 dr MIROSLAV DODEROVIĆ, DRAGANAKI MR Ć (Crna Gora): Geo kulturološko određenje Roma u Crnoj Gori ‐ evropsko iskustvo i crnogor‐ ska stvarnost Geo Cultural Designation of Roma in Montenegro ‐ European Experience and Montenegro Reality.......................................................................................................... 29 mr ZORAN JOVOVIĆ (Crna Gora): Konsocijativna demokratija, parlamentarizam, tolerancija i participacija re populacije u političkom životu Crne Gore Consociative Democracy, Parliamentarism, Tolerance and Participation of the Re Population in the Political Life of Montenegro................................................................. 49 dr SRĐAN VUKADINOVIĆ (Crna Gora): RAE populacija u crnogorskom društvu i njihove običajne specifičnosti Population RAE in Montenegro Society and Their Specific Traditions........................... 65 ANA RUTOVIĆ, MARIJA JANKOVIĆ (Crna Gora): Jačanje institucionalnog okvira u cilju izjednačavanja položaja romske popula‐ cije sa ostalim manjinskim grupama u Crnoj Gori Strengthening of Institutional Framework in Order to Equalize Position of the Roma With Other Minority Groups in Montenegro.................................................................. 77 3 MEDIJSKI DIJALOZI № 18, Vol. 7 mr NIKOLA RADUNOVIĆ (Crna Gora): E ‐ Uprava u Crnoj Gori i problemi socijalne integracija Roma E ‐ Administration of Montenegro and the Problem of Social Integration of the Roma................................................................................................................................. 85 mr SLAVKO MILIĆ (Crna Gora): Dječji prisilni brakovi kod Roma i Egipćana Roma and Egyptians Children’s Forced Marriages.......................................................... 97 mr MIRJANA POPOVIĆ (Crna Gora): Nevidljive: Položaj Romkinja u Crnoj Gori Invisible: The Position of Roma Women in Montenegro.................................................. 115 dr MAKSUT HADŽIBRAHIMOVIĆ (Crna Gora): Romi – Egipćani na prostoru Ulcinja Roma ‐ Egyptians in Ulcinj.............................................................................................. 123 mr AET SALH: Neki inserti iz istorije romskog naroda i Romi u Crnoj Gori Some History Clips About Roma People And Roma In Montenegro............................... 129 MIRKO JAKOVLJEVIĆ (Srbija): Uticaj masovnih medija na primenu socijalne inkluzije i položaj romske popu‐ lacije u Crnoj Gori Influence of Mass Media in Implementing Social Inclusion and Position of the Roma Population in Montenegro................................................................................................ 141 MARIJA MRVALJEVIĆ (Crna): Gora Normativne garancije informisanja na manjinskim jezicima u Crnoj Gori Normative Warranty Information on Minority Languages in Montenegro.................. 155 IRENA JOVANOVIĆ (Crna Gora): Popularizacija javne održivosti projekta ʺDekada Roma 2005‐2015ʺ (Studija slučaja: Aktivnosti ministarstva kulture Crne Gore) Popularization of Publicsustainability of the Project „Decade of Roma Inclusion 2005‐ 2015“ (Case Study Activities Montenegrin Ministry of Culture)................................ 165 4 S A D R Ž A J dr MIRZA MAHMUTOVIĆ (BiH): Nedostupna sjećanja: Tretman ratne prošlosti romske zajednice u BiH u novi‐ narskom diskursu BiH online medija Inaccessible Memories: The Treatment of the War History of BH Roma Community in the Journalistic Discourse of BiH Online Media.............................................................. 173 dr TENA PERIŠIN, mr MATEA MILJAN (Hrvatska): Rodni stereotipi u televizijskim reklamnim porukama u Hrvatskoj Gender Stereotypes in Television Commercials in Croatia.............................................. 199 mr MIRZA MEHMEDOVIĆ (BiH): Komunikacijski okvir za medijsko izvještavanje o manjinskim pravima u Bosni i Hercegovini Communication Framework for Media Reporting on Minority Rights in Bosnia and Herzegovina.................................................................................................. 227 MIJOMIR PEROVIĆ (Crna Gora): Manjinska prava i slobode u Crnoj Gori i uloga medija u njihovom ostvarivanju s posebnim osvrtom na romsku populaciju Minority Rights and Freedoms in Montenegro and the Role of the Media in Their Achievement With Special Emphasis on Roma Population............................................. 235 MIRČETA ČABARKAPA (Crna Gora): Utisci iz tuđine Impressions from Abroad................................................................................................. 243 MARIJAN MAŠO MILJIĆ (Crna Gora): Valtazar Bogišić ‐ Slavenizirani Cigani u Crnoj Gori ............................................... 247 Prikazi (Reviews) JELENA J. RVOVIĆ: In Medias Res................................................................................................................... 257 Prikaz časopisa (Journal review) Prosvjetni rad.................................................................................................................... 263 Uputstvo autorima (Notes for the contributors) .......................................................... 267 Obavještenje (Notice)..................................................................................................... 269 5 RADENKO ŠĆEKIĆ: Narodi bez države UDK: 323.15:321 NARODI BEZ DRŽAVE NATIONS WITHOUT STATE dr RADENKO ŠĆEKIĆ Istorijski institut Univerziteta Crne Gore Apstrakt: Brojne su etničke grupe i narodi koji nemaju svoju držav‐ nost. U ovom radu je predstavljeno nekoliko višemilionskih naroda bez države. Romi predstavljaju narod porijeklom sa Indijskog podkonti‐ nenta, koji se migracijama raširio svuda po svijetu. Vjekovima egzisti‐ raju na marginama društva, čuvajući svoju specifičnu kulturnu baš‐ tinu. Kurdi su brojan narod koji egzistira u nekoliko država. Deceni‐ jama su izloženi represiji, naročito u Turskoj i Iraku. Baski predstav‐ ljaju jedan od najstarijih naroda u Evropi, sa svojom zanimljivom kulturom i specifičnim jezikom. U zadnjem dijelu rada su ukratko predstavljeni neki mali narodi i etničke zajednice, koji takođe nemaju državu. Ključne riječi: Romi, Kurdi, Baski, jezik, kultura, mali narodi Abstract: There are many ethnic groups and people who do not have their statehood. In this paper are presented several multi‐million peo‐ ple without a state. Roma are a people native to the Indian subconti‐ nent that migrated all over the world. Keeping their specific cultural heritage they exist on the margins of society for centuries. Kurds are numerous people who exist in several states. For decades, they are exposed to repression, especially in Turkey and Iraq. The Basques are one of the oldest nations in Europe, with their interesting culture and specific language.