Gmina Korfantów GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2014 - 2017 Korfantów 2013 Spis treści: 1. Wstęp ................................................................................................................................(s. 3) 2. Sprawozdanie z „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011”.........(s. 4) 2.1. Działania związane z ochroną zabytków, których właścicielem jest Gmina ..........(s. 4) 2.2. Działania związane z ochroną zabytków leżących na terenie gminy ......................(s. 7) 2.3. Pozostałe działania ..................................................................................................(s. 9) 3. Podstawa prawna opracowania Programu ......................................................................(s. 11) 4. System prawny ochrony zabytków w Polsce .................................................................(s. 12) 4.1. Główne uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami ........................(s. 12) 4.2. Organizacja organów ochrony zabytków ..............................................................(s. 14) 4.3. Pozostałe uwarunkowania prawne dotyczące ochrony i opieki nad zabytkami ....(s. 15) 5. Spójność Programu z krajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi ............................................................................................................(s. 19) 5.1. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu krajowym ........(s. 19) 5.2. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu wojewódzkim ..(s. 22) 5.3. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu powiatowym i międzygminnym...................................................................................................(s. 25) 6. Spójność Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi i programami ..............(s. 29) 7. Charakterystyka zasobów i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy Korfantów ...................................................................................................................(s. 36) 7.1. Krajobraz kulturowy .............................................................................................(s. 36) 7.2. Charakterystyka miejscowości ..............................................................................(s. 38) 7.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony .........................................................(s. 61) 7.3.1. Zabytki nieruchome ......................................................................................(s. 61) 7.3.2 Zabytki ruchome ...........................................................................................(s. 77) 7.3.3. Zabytki archeologiczne .................................................................................(s. 83) 7.3.4. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego ....................................(s. 88) 7.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków (GEZ) ....................................................(s. 89) 7.5. Zabytki będące własnością Gminy Korfantów .....................................................(s. 91) 8. Analiza szans i zagrożeń dla środowiska kulturowego gminy Korfantów ....................(s. 94) 9. Założenia programowe ..................................................................................................(s. 97) 9.1. Zadania gminnego programu opieki .....................................................................(s. 98) 9.1.1. Priorytet 1 – Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym ..................(s. 98) 9.1.2. Priorytet 2 – Kształtowanie krajobrazu kulturowego .................................(s. 100) 9.1.3. Priorytet 3 – Edukacja w zakresie ochrony zabytków, promocja dziedzictwa kulturowego..............................................................................(s. 102) 10. Narzędzia służące realizacji Programu ..................................................................... (s. 104) 11. Źródła finansowania Programu ................................................................................. (s. 105) 12. Realizacja i finansowanie przez Gminę zadań z zakresu ochrony zabytków ............ (s. 111) 1. Wstęp Materialne dziedzictwo, zabytki architektury, sztuki i techniki, które pozostawili po sobie nasi poprzednicy – dawni gospodarze tych ziem – nie są nam pozostawione raz na zawsze. Bez odpowiedniej opieki i troski, popartej rzeczywistymi działaniami uwzględniającymi poszanowanie dla historii i tożsamości regionalnej, z czasem jedynym miejscem gdzie będzie można podziwiać zabytki będą jedynie stare, archiwalne fotografie. Gmina Korfantów – dziś malowniczo położona wzdłuż krętej Ścinawy Niemodlińskiej, rozciągnięta pomiędzy jednym młynem w Gryżowie na południu i ruinami drugiego w Smolarni na północy – jako jeden z pierwszych samorządów lokalnych w województwie opolskim (w 2007 r.) podjął kroki w celu opracowania systemowego planu poprawy stanu zachowania zabytków na jego terenie. Tym cenniejsza była to inicjatywa, gdyż Korfantów wraz z okolicznymi wsiami tworzy harmonijny krajobraz kulturowy wraz z bogatymi zasobami przyrodniczymi. Pierwsza część niniejszego opracowania – sprawozdanie z Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011 – podsumuje faktycznie podjęte działania i kroki w tym czteroleciu, odnosząc się do zapisów tamtego dokumentu. Celem drugiej części – Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2014-2017 – będzie opracowanie, w nawiązaniu do poprzednich doświadczeń, aktywnego i efektywnego planu zarządzania zabytkowymi zasobami w gminie. Zostaną wyznaczone najważniejsze kierunki działań na kolejne cztery lata. Oczekiwanymi rezultatami będzie zwrócenie większej uwagi obecnym i przyszłym właścicielom, a także włodarzom gminy na problem ratowania zabytków, co w konsekwencji poprawi ich stan zachowania, wyeksponuje najcenniejsze walory oraz wykorzysta je na potrzeby turystyczne, społeczne i gospodarcze. Program ten wchodzi w życie w przeddzień nowej perspektywy finansowania projektów ze środków europejskich, tak więc konieczny będzie bieżący monitoring wszystkich możliwych funduszy skierowanych na rozwój kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego. 2. Sprawozdanie z „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011” Rada Miejska w Korfantowie w dniu 30 października 2007 r. uchwałą Nr XV/87/07 przyjęła Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2011. Warto podkreślić, iż był to jeden z pierwszych takich dokumentów w województwie, stworzony jeszcze przed „Poradnikiem Metodycznym” opracowanym przez ekspertów Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (ob. Narodowego Instytutu Dziedzictwa). Pierwszym podjętym i zrealizowanym przez gminę działaniem w strategii ochrony zabytków, bezpośrednio przed powstaniem Programu, było opracowanie gminnej ewidencji zabytków (GEZ), która stanowi bazę dla wszelkich dalszych działań w tym zakresie. Program zawierał charakterystykę i ocenę stanu zachowania dóbr kultury w gminie oraz stan prawny na rok 2007. W dokumencie stwierdzono, że stan zachowania zabytkowych obiektów na terenie historycznego układu miasta Korfantowa jest ogólnie dobry. Dotyczyło to zarówno obiektów sakralnych, użyteczności publicznej, jak i kamienic zabudowy bloków przyrynkowych, natomiast stan techniczny kamienic i domów mieszkalnych zlokalizowanych poza ścisłym zespołem staromiejskim był zróżnicowany i w niektórych przypadkach wymagał podjęcia prac remontowych Odnośnie terenów wiejskich stwierdzono, że w zasadzie zachowane są historyczne struktury osadnicze, a współczesne realizacje nie zaburzają historycznych układów wiejskich. Wszystkie obiekty sakralne znajdowały się w dobrym stanie technicznym, i użytkowane były zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem oraz poddawane systematycznym pracom konserwatorskim. Od tego ogólnie dobrego wizerunku gminy odbiegały zespoły rezydencjonalno-folwarczne i folwarczne, zaniedbane i nieprawidłowo użytkowane. Podjęto apel o właściwą politykę Gminy wobec tych obiektów, która mogła być już ostatnią szansą na uratowanie ich od zapomnienia. Główne cele gminnej polityki związane z ochroną zabytków zostały podzielone w Programie na dwie zasadnicze grupy: działania związane z ochroną zabytków, których właścicielem jest Gmina; działania związane z ochroną zabytków leżących na terenie gminy. Cele te zostały na końcu uzupełnione o zadania edukacyjne i promocyjne. 2.1. Działania związane z ochroną zabytków, których właścicielem jest Gmina Korfantów 1. Okresowe przeglądy stanu zachowania i zabezpieczeń obiektów zabytkowych. 2. Podjęcie działań w celu znalezienia użytkowników lub właścicieli dla zdegradowanych obiektów zabytkowych na terenie gminy. 3. Prowadzenie bieżących prac pielęgnacyjnych, porządkowych i zabezpieczających na terenie parków gminnych. 4. Przygotowanie oferty prac sezonowych dla bezrobotnych mieszkańców gminy przy pracach pielęgnacyjnych i porządkowych na terenach zielonych, będących własnością gminy. 5. Podjęcie przez Radę Miejską uchwały w sprawie przekazania procentowej części budżetu gminy na dotowanie prac konserwatorskich przy zabytkach. 6. Przygotowanie projektów rewitalizacji obszarów i obiektów zabytkowych w celu pozyskania środków z funduszy strukturalnych UE. 7. Prowadzenie działań mających na celu poprawę wizerunku wsi i estetyki przestrzeni publicznej poprzez podjęcie prac związanych z renowacją, odbudową i aktywizacją obiektów zabytkowych. Ad. 1-7 Gmina Korfantów w latach obowiązywania Programu była właścicielem 33 obiektów (w tym 3 współwłaścicielem) ujętych w gminnej ewidencji zabytków, z czego 9 obiektów (w tym jedna współwłasność) było wpisanych