BAKLAN, BEK İLL İ VE ÇAL İLÇELER İ (DEN İZL İ) TOPRAK AKARLARININ (ACARI) FAUN İST İK VE EKOLOJ İK YÖNDEN İNCELENMES İ Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Biyoloji Anabilim Dalı Ay şe ÖZMEN Danı şman: Doç. Dr. Ra şit URHAN Temmuz, 2008 DEN İZL İ ii YÜKSEK L İSANS TEZ İ ONAY FORMU Ay şe ÖZMEN tarafından Doç. Dr. Ra şit URHAN yönetiminde hazırlanan “Baklan, Bekilli ve Çal İlçeleri (Acari) Toprak Akarlarının Faunistik ve Ekolojik Yönden İncelenmesi” ba şlıklı tez tarafımızdan okunmu ş, kapsamı ve niteli ği açısından bir Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmi ştir. Doç. Dr. Ra şit URHAN Jüri Ba şkanı(Danı şman) Doç. Dr. Yakup KASKA Yrd. Doç. Dr. Kudret GEZER Jüri Üyesi Jüri Üyesi Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun ..../..../....... tarih ve ........... sayılı kararıyla onaylanmı ştır. Prof. Dr. Mehmet Ali SARIGÖL Müdür iii TE ŞEKKÜR Tez konumun belirlenmesinde ve çalı şmam sırasında büyük destek veren Hocam Sayın Doç. Dr. Ra şit Urhan’a Biyoloji Bölümünün imkanlarından faydalanmamı sa ğlayan Bölüm Ba şkanımız Prof. Dr. Alaattin Şen’e, tezimin yazımında yardımcı olan Uzman Pınar İli, Ar ş. Gör. Adile Özdemir’e ve tüm bölüm hocalarıma, Almanca çevirilerinde yardımcı olan Ender Tosun’a, arazi çalı şmam esnasında yardımları eksik etmeyen akraba ve aile dostlarımız Selahattin Gemici, Cihan Bayram, Murat Dokumacı, İbrahim Kalaycı’ya, çalı şmam boyunca benden maddi ve manevi desteklerini eksik etmeyen annem Meral Özmen, babam Kemal Özmen ve karde şim Emin Özmen’e te şekkür ederim. Ayrıca, iklimsel verilerin temininde yardımcı olan Denizli Tarım İl Müdürlü ğü ve Denizli Devlet Meteoroloji Müdürlü ğü’ne te şekkür ederim. Ay şe ÖZMEN iv Bu tezin tasarımı, hazırlanması, yürütülmesi, ara ştırılmalarının yapılması ve bulgularının analizlerinde bilimsel eti ğe ve akademik kurallara özenle riayet edildi ğini; bu çalı şmanın do ğrudan birincil ürünü olmayan bulguların, verilerin ve materyallerin bilimsel eti ğe uygun olarak kaynak gösterildi ğini ve alıntı yapılan çalı şmalara atfedildi ğini beyan ederim. İmza : Öğrenci Adı Soyadı : Ay şe ÖZMEN v ÖZET BAKLAN, BEK İLL İ VE ÇAL İLÇELER İ (DENİZL İ) TOPRAK AKARLARININ (ACARI) FAUN İSTİK VE EKOLOJ İK YÖNDEN İNCELENMES İ ÖZMEN, Ay şe Yüksek Lisans Tezi, Biyoloji ABD Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Ra şit UHRAN Temmuz 2008, 99 Sayfa Bu çalı şmada Temmuz 2006- Haziran 2007 tarihleri arasında Baklan, Bekilli ve Çal ilçelerinden (Denizli) seçilen on ayrı istasyondan akarlar toplanmı ş, sistematik ve ekoljik yönden incelenmi ştir. Toplamda 3 takıma ait 20.545 birey yakalanmı ştır. 41 familyaya ait 64 takson tespit edilmi ş ve bunlardan 8 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıt geri kalan 56 tanesi ise daha önceden Türkiye’den kaydedilmi ş türlerdir. Tespit edilen taksonların zooco ğrafik da ğılımları ve habitat tercihleri verilmi ştir. Mevcut taksonlar temel alınarak iklimsel faktörlerle ili şkileri ortaya konmaya çalı şılmı ştır. En yüksek yo ğunlu ğa kı ş mevsiminde ula şılmı ş olup, en az yo ğunlu ğa yaz mevsiminde ula şılmı ştır. Anahtar Kelimeler: Acari, Toprak Akarları, Ekoloji, Baklan, Bekilli, Çal, Denizli, Türkiye. vi ABSTRACT THE INVESTIGATION OF FAUNISTIC AND ECOLOGICAL ASPECTS OF SOIL MITES (ACARI) IN BAKLAN, BEK İLL İ AND ÇAL TOWNS ÖZMEN, Ay şe M. Sc. Thesis in Biology Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Ra şit URHAN July 2008, 99 Pages In this study, the faunistic and ecological aspects soil mites were investigated at ten sampling areasselected in Baklan, Bekilli and Çal towns (Denizli) betwen July 2006- June 2007. Totaly 20.545 individuals belong to three orders were obtained in samplig areas. 64 taxons recorded from 41 family. Of these, 8 taxons are new to Turkish fauna and the remaining 56 taxons were reported from Turkey previously. Zoogeographical distributions of present taxons were evaluated. İn terms of the climatic factors. The population density were maximum in winter season and minimum population summer season. Key Words: Acari, Soil mites, Ecology, Baklan, Bekilli, Çal, Denizli, Turkey. vii İÇİNDEK İLER Sayfa İçindekiler .......................................................................................................................vii Şekiller Dizini ...................................................................................................................x Tablolar Dizini ................................................................................................................xii 1. GİRİŞ ........................................................................................................................1 2. MATERYAL VE METOT .......................................................................................4 2.1. Ara ştırma Alanının Tanıtımı..............................................................................4 2.2. Metot ..................................................................................................................5 3. BULGULAR.............................................................................................................7 3.1. Takım: Oribatida................................................................................................8 3.1.1. Familya: Sphaerochthoniidae Grandjean, 1947.........................................8 3.1.1.1. Tür: Sphaerochthonius splendidus Berlese, 1904................................8 3.1.2. Familya: Phthiracaridae Perty,1841............................................................9 3.1.2.1. Tür: Hoplophthiracarus crentensis Mahunka, 1979............................9 3.1.3. Familya: Euphthiracaridae Jacot, 1930.....................................................10 3.1.3.1. Tür: Rhyssotritia ardua C. L. Koch, 1841 .........................................10 3.1.4. Familya: Xenillidae Woolley ve Higgins, 1966.......................................12 3.1.4.1. Tür: Xenillus clypeator Robineau- Desvoidy, 1839..........................12 3.1.5. Familya: Oppiidae Grandjean, 1954 .........................................................13 3.1.5.1. Tür: Oppiella obsaleta Paoli, 1909 ...................................................13 3.1.6. Familya: Oribatulidae Thor, 1929.............................................................14 3.1.6.1. Tür: Oribatula tibialis Nicolet, 1855 ................................................14 3.1.6.2. Schelaribates fusifer Berlese, 1908....................................................15 3.1.6.3. Tür: Schelaribates pallidulus C. L. Koch, 1841 ................................16 3.1.6.4. Tür: Zygoribatula cognata Qudemans, 1902....................................18 3.1.6.5 Tür: Zygoribatula terricola Van der Hammen, 1952..........................19 3.1.7. Familya: Nothridae Berlese, 1885 ............................................................20 3.1.7.1. Tür: Nothrus biciliatus C. L. Koch, 1841 ..........................................20 3.1.8. Familya: Gymnodamaeidae Grandjean, 1954...........................................22 3.1.8.1. Tür: Plesiodamaeus glaber Mihelcic, 1957......................................22 3.1.9. Familya: Plateremaeidae Trägardh, 1931 .................................................23 3.1.9.1. Tür: Plateremaeus sp. Berlese, 1908 ................................................23 3.1.10. Familya: Licnodamaeidae Grandjean, 1954 ...........................................23 3.1.10.1. Tür: Licnodamaeus undulatus Paoli, 1908.......................................23 3.1.11. Familya: Hypochthoniidae Berlese, 1910...............................................24 3.1.11.1. Tür: Hypochthonius luteus Qudemans, 1917..................................24 3.1.12. Familya: Cosmochthoniidae Grandjean, 1947........................................25 3.1.12.1. Tür: Cosmochtonius turcicus ...........................................................25 3.1.12.2. Tür : Cosmochthonius lanatus Michael, 1885 .................................26 3.1.12.3. Tür: Phylozetes emmae Berlese, 1910 ............................................27 3.1.13. Familya: Pelopidae Ewing, 1917 ............................................................28 viii 3.1.13.1. Tür: Eupelops nepotulus Berlese, 1916 ...........................................28 3.1.14. Familya: Ceratozetidae Jacot, 1925 ........................................................29 3.1.14.1. Tür: Cerazotes sp. ............................................................................29 3.1.15. Familya: Galumnidae Jacot,1925............................................................31 3.1.15.1. Tür: Galumna sp. .............................................................................31 3.1.16. Familya: Damaeidae Berlese, 1896 ........................................................32 3.1.16.1. Tür: Damaeus sp. .............................................................................32 3.1.16.2. Tür: Belba sp. ...................................................................................34 3.1.17. Familya: Eremaeidae Sellinck, 1928 ......................................................35 3.1.17.1. Tür: Eremaeus sp. ............................................................................35 3.1.18. Familya: Megeremeidae Woolley and Higgins, 1968 ............................36 3.1.18.1. Tür: Megeremeus sp. ........................................................................36 3.1.19. Familya: Carabodidae C.L. Koch, 1837 .................................................37 3.1.19.1. Tür: Carobodes sp. ...........................................................................37 3.1.20. Familya: Cepheidae Berlese, 1896..........................................................38