ՀՀ ՇԻՐԱԿԻ ՄԱՐԶ RA SHIRAK MARZ Մարզկենտրոնը` Marz centre ք. Գյումրի Gyumri town Տարածաշրջանները` Territories ք.Գյումրի Արթիկ, Artik, s.Gyumri Ախուրյան, Akhuryan, Անի, Ani, Ամասիա, Amasia, Աշոցք Ashotsk Քաղաքները` Towns Գյումրի, Gyumri, Արթիկ, Artik, Մարալիկ Maralik Տարածքը 2681 քառ.կմ Territory sq. km ՀՀ տարածքում մարզի տարածքի տեսակարար կշիռը 9.0 % Territory share of the marz in the territory of RA Քաղաքային համայնքներ 3 Urban communities Գյուղական համայնքներ 116 Rural communities Քաղաքներ 3 Towns Գյուղեր 128 Villages Բնակչության թվաքանակը 2011թ. հունվարի 1-ի դրությամբ 282.0 հազ.մարդ Population number as of January 1, 2011 ths. persons այդ թվում` including: քաղաքային 169.6 հազ.մարդ urban ths. persons գյուղական 112.4 հազ.մարդ rural ths. persons ՀՀ բնակչության ընդհանուր թվաքանակում մարզի բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը, 2010թ. 8.6 % Share of marz population size in RA population size, 2010 Քաղաքային բնակչության թվաքանակի տեսակարար կշիռը 60.1 % Share of urban population size Գյուղատնտեսական նշանակության հողեր 229636 հա Agricultural land ha այդ թվում`վարելահողեր 79822 հա including: arable land ha 277 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2011 MARZES OF THE REPUBLIC OF ARMENIA AND YEREVAN CITY IN FIGURES, 2011 ՀՀ Շիրակի մարզը գտնվում է հանրապետության RA Shirak marz is situated in the north-west of the հյուսիս-արևմուտքում: republic. Պետական սահմանով արևմուտքից սահմանակից է In the West it borders with Turkey, in the North it borders Թուրքիային, հյուսիսից` Վրաստանին, արևելքից with Georgia, in the East – RA Lori marz and in the South – սահմանակից է` ՀՀ Լոռու մարզին և հարավից` ՀՀ RA Aragatsotn marz. Արագածոտնի մարզին: ՀՀ Շիրակի մարզը լինելով ծովի մակերևույթից մոտ Being at the height of 1500-2000 m above sea level (52 1500-2000 մ բարձրության վրա (մարզի 52 գյուղեր villages of the marz are at the height of 1500-1700 m above գտնվում են ծովի մակերևութից մոտ 1500-1700 մ, իսկ sea level and 55 villages - 2000 m), the marz is the coldest 55-ը`2000մ բարձրության վրա), հանդիսանում է Հայաս- region of Armenia, where the air temperature sometimes տանի ամենացրտաշունչ տարածաշրջանը, որտեղ reaches -460C in winter. ձմռանը օդի ջերմաստիճանը երբեմն հասնում է -460C-ի: Մարզի տարածքով են անցնում Հայաստանը The main railway and automobile highway connecting Վրաստանին կապող գլխավոր երկաթգիծը և ավտո- Armenia with Georgia pass through the marz territory. The մոբիլային խճուղին: Այստեղ իրար են միանում railway and motor-road networks of Armenia and Turkey Հայաստանի և Թուրքիայի երկաթուղային և ավտո- are connected here. ճանապարհային ցանցերը: Թուրքիայի հետ սահմանային Ախուրյան գետի վրա On the Akhuryan river frontier with Turkey the գործում է Ախուրյանի ջրամբարը, որն իր 526 մլն. մ3 Akhuryan reservoir was built that is the biggest in the ծավալով խոշորագույնն է հանրապետությունում: country by its volume of 526 mln. m3. ՀՀ Շիրակի մարզի արդյունաբերության առաջա- The leading branches of industry of RA Shirak marz are տար ճյուղերն են սննդամթերքի, ներառյալ խմիչքների, production of food, including beverages and production of մանածագործական արտադրությունը և այլ ոչ մետա- other non-metal mineral products. Tufa and pumice of Artik ղական հանքային արտադրատեսակների արտադրու- and Ani are well-known. թյունը: Հայտնի են Արթիկի, Անիի տուֆն ու պեմզան: Բեռնաուղևորափոխադրումները մարզում իրակա- Freight and passenger transportations in the marz are նացվում են ավտոմոբիլային տրանսպորտով (մարզում implemented by road transport (the airport is situated in the գործում է օդանավակայան, որն ապահովում է օդային marz that provides air connection with external world). կապն արտաքին աշխարհի հետ): 2010թ.-ին մարզի տնտեսության հիմնական հատ- The share of economy main branches of RA Shirak marz վածների տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան in 2010 in total volume of correspondent branches of the ճյուղերի ընդհանուր ծավալում կազմել են. republic comprised: ¾ արդյունաբերություն` 3.1 %, ¾ industry 3.1 %, ¾ գյուղատնտեսություն ` 11.2 %, ¾ agriculture 11.2 %, ¾ շինարարություն` 5.0 %, ¾ construction 5.0 %, ¾ մանրածախ առևտուր` 2.6 %, ¾ retail trade 2.6 %, ¾ ծառայություններ` 2.1 %: ¾ services 2.1%. Մարզկենտրոն Գյումրի քաղաքը (2010թ. տարե- Marz center Gyumri town (146.1 ths. inhabitants in վերջին` 146.1 հազ. բնակիչ) գտնվում է Երևանից 118 կմ the end of the year 2010) is situated in 118 km distance from հեռավորության վրա, բարձրությունը ծովի մակերևույ- Yerevan, the height above sea level is about 1550 m. թից շուրջ 1550 մ է: Քաղաքը գտնվում է Ախուրյան գետի ձախ ափին: The town is situated on the left bank of Akhuryan river. Այն բնակչության թվաքանակով և իր նշանակությամբ It is continued to be the second town of the Republic of շարունակվում է համարվել Հայաստանի Armenia by its population number and importance. Հանրապետության երկրորդ քաղաքը: Արթիկ քաղաքը (2010թ. տարեվերջին` 17.4 հազ. Artik town (17.4 ths. inhabitants in the end of the year բնակիչ, Երևանից 100 կմ հեռավորության վրա) 2010, is situated in 100 km distance from Yerevan) is գտնվում է Արագած լեռնազանգվածի հյուսիս- situated on the North-West breast of Aragats massif, the արևմտյան լանջին, բարձրությունը ծովի մակերևույթից height above sea level is 1760 m. Maralik-Gyumri railway 1760 մ է: Քաղաքով անցնում են Մարալիկ-Գյումրի and Aparan-Gyumri highway pass through the town. երկաթգիծը և Ապարան-Գյումրի խճուղին: Քաղաքի արդյունաբերական արտադրանքի հզո- Supports of town industrial produce capacity are food, րության հենարաններն են` սննդի, ապակյա կաղա- glass block, machine equipments and quailified equipments պարների, մեքենասարքավորանքների և հատուկ production. նշանակության սարքերի արտադրությունը: Մարալիկ քաղաքը (2010թ.տարեվերջին`6.1 հազ. Maralik town (in 2010 – 6.1 ths. Inhabitants, is situated in մարդ, Երևանից 90 կմ հեռավորության վրա) գտնվում է 90 km distance from Yerevan) is situated on the western Արագած լեռնազանգվածի արևմտյան լանջին, բարձրու- breast of Aragats massif, the height above sea level is 1920 m. 278 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2011 MARZES OF THE REPUBLIC OF ARMENIA AND YEREVAN CITY IN FIGURES, 2011 թյունը ծովի մակերևույթից 1920 մ է: Քաղաքով է Gyumri-Talin-Yerevan highway passes through the town. անցնում Գյումրի-Թալին-Երևան մայրուղին: Քաղաքում զարգացած են տեքստիլ արդյունա- The textile industry, mining of building materials and բերությունը, շինանյութերի արդյունահանումը և agriculture are developed in the town. գյուղատնտեսությունը: ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՏԱՐԻՔԱՅԻՆ ԽՄԲԵՐԻ, 2011թթ. հունվարի 1-ի դրությամբ REZIDENT POPULATION BY AGE –SPECIFIC GRUPS, 2011 as of January 1 0.8 80+ 80+ 2.1 1.6 75-79 2.6 2.6 70-7470-74 4.1 1.8 65-69 2.4 3.0 60-6460-64 3.7 4.9 55-59 5.7 7.2 50-5450-54 7.7 7.8 45-49 7.8 6.3 40-4440-44 6.2 6.0 35-39 6.0 7.1 30-3430-34 6.8 9.1 25-29 8.5 11.0 20-2420-24 10.1 10.2 15-19 9.4 7.5 10-1410-14 6.2 6.0 5-9 5.0 7.1 0-4 0-4 5.7 12 10 8 6 4 2 0 024681012 ՄԱՆՐԱԾԱԽ ԱՌԵՎՏՐԻ ՕԲՅԵԿՏՆԵՐ RETAIL TRADE UNITS Քանակը Number 2006 2007 2008 2009 2010 Մանրածախ առևտրի օբյեկտներ, 839 873 1002 982 1017 Retail trade units, total ընդամենը այդ թվում` including խանութներ 442 473 609 592 611 shops կրպակներ 359 358 349 349 361 kiosks գյուղատնտեսական 2 2 2 2 2 markets of agricultural produce արտադրանքի շուկաներ սպառողական ապրանքների 8 12 12 8 4 markets of consumer goods շուկաներ առևտրի այլ օբյեկտներ 28 28 30 31 39 other trade units ԿՐԹԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ EDUCATIONAL INSTITUTIONS 279 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2011 MARZES OF THE REPUBLIC OF ARMENIA AND YEREVAN CITY IN FIGURES, 2011 Քանակը Number 2006 2007 2008 2009 2010 Պետական նախադպրոցական 45 46 47 45 45 State pre-school Պետական հանրակրթական 174 171 174 171 171 State general educational Ոչ պետական հանրակրթական 3 4 4 4 4 Non-state general educational Երաժշտական, արվեստի, 28 26 26 26 27 Music and art school youth creative գեղարվեստի դպրոցներ, (cultural) centre մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոններ Պետական նախնական մասնա- 4 4 4 6 6 State preliminary vocational գիտական (արհեստագոր- educational1 ծական) ուսումնական1 Պետական միջին 9 9 9 9 9 State middle vocational educational մասնագիտական ուսումնական Ոչ պետական միջին 2 3 3 3 3 Non-state middle vocational մասնագիտական ուսումնական educational Պետական բարձրագույն 1 1 1 1 1 State higher educational ուսումնական Պետական բարձրագույն 5 5 5 5 5 Branch of state higher educational ուսումնական հաստատության մասնաճյուղ Ոչ պետական բարձրագույն 2 2 2 2 2 Non-state higher educational ուսումնական ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ URBAN COMMUNITIES Համայնքի Community Բնակավայրի Settlement Մշտական բնակչության թվաքանակը անվանումը name անվանումը name Population de jure number as of 2010թ. հունվարի 1-ի 2011թ. հունվարի 1-ի դրությամբ*, մարդ դրությամբ*, մարդ January 1*, 2010, January 1*, 2011, people people Գյումրի Gyumri ք. Գյումրի t. Gyumri 146272 146122 Արթիկ Artik ք. Արթիկ t. Artik 17381 17418 Մարալիկ Maralik ք. Մարալիկ t. Maralik 6035 6096 ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ RURAL COMMUNITIES 1 Այստեղ և հետայսու` 2009 և 2010թթ. ցուցանիշներում ներառված են նաև այն միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատությունները, որոնք իրականացնում են նախնական (արհեստագործական) ծրագիր: 1 Here and hereinafter – the data for 2009 and 2010 also include those middle vocational educational institutions, which implement preliminary vocational program. 280 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՐԶԵՐԸ ԵՎ ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԸ ԹՎԵՐՈՎ, 2011 MARZES OF THE REPUBLIC OF ARMENIA AND YEREVAN CITY IN FIGURES, 2011 Համայնքի Community Բնակավայրի Մշտական բնակչության թվաքանակը** անվանումը name անվանումը Population de jure number** as of Settlement name 2010թ. հունվարի 1-ի 2011թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ դրությամբ, մարդ January 1, 2010, people January 1, 2011, people 1 Ազատան Azatan 5697 5654 2 Ալվար Alvar • Ալվար /Alvar