Nr 6 (2017) Recenzenci: dr hab. Arkadiusz Bereza, dr hab. Sabina Bober, dr Andrzej Boboli, dr hab. Jędrzej Chumiński (prof. UE), dr hab. Adam Dziurok, dr Igor Kim, dr hab. Krzysztof Kosiński (prof. PAN), dr hab. Waldemar Kozyra, dr Mariusz Krzysztofiński, dr Nicolas Levi, prof. dr hab. Wojciech Mater- ski, dr hab. Robert Majzner (prof. AJD), dr hab. Mariusz Mazur, dr Tomasz Osiński, dr Kon- rad R okicki, dr hab. Karol Sacewicz, dr hab. Paweł Skibiński, prof. dr hab. Dorota Skotarczak, prof. dr hab. Wojciech Skóra, prof. dr hab. Marek Wierzbicki, dr hab. Elżbieta Wojcieszyk, prof. dr hab. Janusz Wrona, prof. dr hab. Zbigniew Zaporowski Rada naukowa: prof. Wołodymyr Baran (Wołynśkyj Nacjonalnyj Uniwersytet im. Łesi Ukrainki, Łuck, Ukraina), prof. Marek Chodakiewicz (The Institute of World Politics, Waszyngton, USA), prof. dr hab. An- drzej Chojnowski (Uniwersytet Warszawski), prof. dr hab. Antoni Dudek (Uniwersytet Kardy- nała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa), prof. dr hab. Jerzy Eisler (Instytut Historii PAN/Instytut Pamięci Narodowej), dr hab. Mirosław Golon (prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń/ Instytut Pamięci Narodowej), dr hab. Bogdan Musiał, prof. dr hab. Andrzej Paczkowski (Instytut Studiów Politycznych PAN), prof. dr hab. Wojciech Roszkowski (Instytut Studiów Politycznych PAN), prof. dr hab. Stephen Wheatcroft (The University of Melbourne, Australia), prof. dr hab. Sorin Radu (Universitatea „Lucian Blaga” din Sibiu, Rumunia), prof. dr hab. John Connelly (The University of Berkeley, USA), dr hab. Mirosław Szumiło (Instytut Pamięci Narodowej/Uniwersy- tet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin) Redakcja: redaktor naczelny – dr hab. Marcin Kruszyński (IPN/ prof. nadzw. WSOSP w Dęblinie), redaktor tematyczny – dr hab. Dariusz Magier (prof. nadzw. UPH), redaktor tematyczny – dr hab. Jacek W. Wołoszyn (IPN/KUL), redaktor językowy – Monika Mackiewicz, sekretarz redakcji – Sylwia Szyc (IPN) Kontakt z redakcją: [email protected] Autor winiety KOMUNIZM: Przemysław Krupski ISSN 2299-890X Wydawca: © Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie © Towarzystwo Nauki i Kultury „Libra” WERSJA CYFROWA JEST PIERWOTNĄ WERSJĄ CZASOPISMA www.komunizm.net.pl KOMUNIZM 6 (2017) www.komunizm.net.pl Spis treści Studia i artykuły Karol Sacewicz Komintern w świetle polskiej publicystyki przeciwkomunistycznej II Rzeczypospolitej. Przyczynek do badań nad polskim antykomunizmem . 7 Comintern in the light of Polish anti-Communist journalism during the Second Polish Republic. A springboard to the study of Polish anti-Communism Paweł Tarkowski Życie polityczne i wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 r. w powiecie bialskim . 28 Biała Podlaska County: political life and election to the Legislative Sejm in 1947 Krzysztof Andrzej Kierski Komuniści w powiecie ciechanowskim w II Rzeczypospolitej . 56 Communists in Ciechanów County during the Second Polish Republic Rafał Łatka Przebieg negocjacji związanych z drugą pielgrzymką Jana Pawła II do Ojczyzny – próba syntetycznego spojrzenia . 112 The course of negotiations over Pope John Paul II’s second pilgrimage to Poland. An attempt at synthesizing Sylwia Maleszak Działalność społeczno-polityczna Ligi Kobiet w województwie lubelskim w latach 1945–1957 . 134 Social and political activities of the Women’s League in Lublin Voivodeship in the period of 1945–1957 Arkadiusz Kutkowski Prokurator ze skazą. Przyczynki do biografii Henryka Podlaskiego . 150 A flawed prosecutor. A springboard to Henryk Podlaski’s biography Paweł Sztama Adama Humera życie przed bezpieką. Przyczynek do biografii . 186 Adam Humer: his life before the Communist security apparatus. A springboard for a biography Sebastian Drabik Władysław Machejek – partyjny literat . 213 Władysław Machejek – the Party’s literary man KOMUNIZM 6 (2017) www.komunizm.net.pl Tomasz Czarnota Zabezpieczenie tajemnicy partyjnej i państwowej w pracy aparatu PZPR w świetle przepisów wydanych w 1973 r. przez Komitet Wojewódzki PZPR w Lublinie . 252 Securing party and state secrets in the Polish United Workers’ Party apparatus in the light of the regulations issued in 1973 by the Polish United Workers’ Party’s Voivodeship Committee in Lublin Przemysław Benken Ideologia dżucze w wybranych dokumentach polskiej dyplomacji z lat osiemdziesiątych z zasobu Archiwum Akt Nowych i Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej . 275 The Juche ideology in selected Polish diplomatic documents from the 1980s, from the resources of the Archive of New Records and the Archive of the Institute of National Remembrance Materiały i dokumenty Dawid Zagził „...można powiedzieć, że jest pod psem”. Początki instalowania systemu władzy na Warmii i Mazurach na przykładzie powiatu mrągowskiego. Sprawozdanie z 28 lipca 1945 r. 301 Recenzje i omówienia Sylwia Szyc Mózes Csoma From North Korea to Budapest: North Korean Students in the Hungarian Revolution in 1956, Wydawnictwo Jipmoon Dang, Seoul 2016, ss. 187 . 311 Przemysław Mrówka Robert Walenciak, Modzelewski–Werblan. Polska Ludowa, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2017, ss. 560 . 317 Sprawozdania Daniel Czerwiński Sprawozdanie z konferencji „Ruch komunistyczny w II Rzeczypospolitej. Stan badań, perspektywy badawcze” . 323 STUDIA I artYKUŁY KOMUNIZM 6 (2017) www.komunizm.net.pl Karol Sacewicz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Olsztynie Komintern w świetle polskiej publicystyki przeciwkomunistycznej II Rzeczypospolitej. Przyczynek do badań nad polskim antykomunizmem Antykomunizm jako postawa polityczna był stałym elementem politycznego krajobrazu międzywojennej Polski. Nie był przy tym zjawiskiem przypisanym tylko do jednej opcji politycznej. Występował zarówno na społeczno-politycz- nej lewicy, w centrum, jak i na prawicy, określając w różnym stopniu myśl poli- tyczno-programową partii od PPS po ruch narodowy1. Determinował także ge- nezę i funkcjonowanie wielu organizacji oraz stowarzyszeń społecznych2. Nie 1 Zob. K. Sacewicz, Komunizm i antykomunizm w II Rzeczypospolitej. Państwo – społeczeń- stwo – partie, Olsztyn 2016, s. 159–198, 309–328; idem, Wojna na lewicy – pierwsze starcia. Walka o hegemonię w warszawskich radach delegatów robotniczych pomiędzy KPRP a PPS (1918–1919) [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014, s. 241–294; idem, Kilka uwag na temat stosunku KPRP/KPP do PPS w międzywojen- nej Warszawie [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014, s. 295–332; idem, Razem czy osobno? Władze PPS i KPRP–KPP wobec obchodów święta 1 maja w latach 1919–1928, „Dzieje Najnowsze” 2015, t. 1, s. 3–32; idem, Antykomunistyczne inicjatywy parlamentarne Związku Ludowo-Narodowego (1919–1927). Zarys problemu [w:] Komuniści w II Rzeczypospolitej. Ludzie – struktury – działalność, red. M. Bukała, M. Krzysz- tofiński, Rzeszów 2015, s. 523–543; M. Przeniosło, Stosunki PPS–KPRP w pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej na przykładzie województwa kieleckiego, „Kieleckie Studia Historycz- ne” 1995, t. 13, s. 127–135; B. Stoczewska, Antykomunizm w polskiej myśli socjalistycznej do roku 1939 „Przegląd Socjalistyczny” 2005, nr 4–5; Polska Partia Socjalistyczna wobec Komuni- stycznej Partii Robotniczej Polski/Komunistycznej Partii Polski. Wypisy z prasy i dokumentów, t. 1: 1918–1928, oprac. K. Sacewicz, Olsztyn 2014, passim; W.J. Muszyński, Między geopolityką a ideologią. Polski ruch narodowy w II Rzeczypospolitej wobec komunizmu i komunistów – za- rys problematyki na przykładzie Warszawy [w:] Komuniści w międzywojennejWarszawie, red. E. Kowalczyk, Warszawa 2014, s. 333–376. 2 K. Sacewicz, Komunizm i antykomunizm..., s. 18–58. Zob. też A. Meller, Z dziejów akcji anty- komunistycznej w Polsce. Miesięcznik „Walka z Bolszewizmem” (1927–1931), „Historia i Po- lityka. Myśl polityczna i dyplomacja XX wieku” 2008, t. 7, s. 41–58; T. Wolsza, Kolaborant? Burzliwa biografia księdza Antoniego Wincentego Kwiatkowskiego (1890–1970) [w:] Niepiękny wiek XX, red. J. Eisler i in., Warszawa 2010, s. 299–311; J. Puchalski, Instytut Naukowego Ba- dania Komunizmu w Warszawie (1930–1939): program, organizacja, zbiory, prace księgoznaw- cze [w:] Bibliologia polityczna, red. D. Kuźmin, Warszawa 2011, s. 214–243; M. Marszał, Ko- munizm w poglądach Antoniego Kwiatkowskiego (1920–1939), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2014, nr 2, s. 87–100; S. Jankowski, Metody ekspansji komunizmu. Dzieje ukształtowania systemu w latach 1919–1932, [Londyn 1982]. Zagadnienie funkcjonowania Karol Sacewicz Karol w świetle polskiej publicystyki... Komintern KOMUNIZM 6 (2017) 7 www.komunizm.net.pl zrodził się on bowiem w próżni, ale stanowił odpowiedź zarówno na założenia programowo-polityczne, jak i wymierną, antypaństwową, a przede wszystkim antypolską działalność komunistów. Wybuch bolszewickiej rewolucji w Rosji, a następnie przejęcie w niej władzy przez komunistów, wespół z próbą rozpowszechnienia ich rządów i koncep- cji politycznych na sąsiednie państwa oraz narody, wytworzyły fundamenty, na których kształtowały się postawy antykomunistyczne. Ich korzenie sięgają jeszcze XIX stulecia i kształtującej się wówczas opozycji wobec idei lansowanej przez K. Marksa i F. Engelsa, jednak to przewartościowania geopolityczne, a co za tym idzie również i społeczne, które nastąpiły w wyniku wybuchu I wojny światowej, spowodowały że komunizm nie był już tylko teorią propagowaną przez wciąż marginalną radykalną lewicę, ale rzeczywistością krwawo realizo- waną poprzez rewolucyjne bunty mas i dyktaturę proletariatu, z wykorzysta- niem olbrzymiego potencjału znajdującego się w dyspozycji jednego