DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Bydgoszcz, dnia 24 października 2014 r. Poz. 2928 UCHWAŁA Nr XLVI/499/14 RADY MIEJSKIEJ w MOGILNIE z dnia 15 października 2014 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Mogilno na lata 2014-2017” Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2013 r. poz. 594, poz. 645 i poz. 1318 oraz z 2014 r. poz. 379 i poz. 1072) oraz art. 87 ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz.1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206 i Nr 97, poz. 804 oraz z 2010 r. Nr 75, poz. 474 i Nr 130, poz. 871) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się do realizacji „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Mogilno na lata 2014- 2017” w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Mogilna. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od daty ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Przewodnicząca Rady Teresa Kujawa Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego – 2 – Poz. 2928 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY MOGILNO NA LATA 2014-2017 MOGILNO 2014 Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego – 3 – Poz. 2928 SPIS TREŚCI Wstęp 1. Położenie i krótka charakterystyka gminy 2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami - zadania i kompetencje organu gminy w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 5. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego 5.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 5.1.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 5.1.2. Założenia do krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 5.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa 5.2.1 Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego 5.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego 5.2.3. Program opieki nad zabytkami województwa kujawsko-pomorskiego 6. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 6.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy wpisane do rejestru zabytków 6.2. Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków 6.3. Zabytki ruchome 6.4. Zabytki archeologiczne 6.4.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków 6.4.2. Opis koncentracji stanowisk archeologicznych łącznie z ich funkcją i krótką analizą chronologiczną, uwarunkowania fizjograficzne 6.4.3. Stan zachowania zabytków archeologicznych oraz istotne zagrożenia dla zabytków archeologicznych 7. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 7.1. Uwarunkowania wynikające ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy 7.2. Uwarunkowania wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy 7.3. Uwarunkowania wynikające z Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Mogilna na lata 2009-2015 8. Stan zachowania zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków 9. Obszary największego zagrożenia dla zabytków w gminie 10. Kierunki działań dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 10.1. Gminna ewidencja zabytków 10.2. Inwentaryzacja obiektów tzw. małej architektury 10.3. Edukacja i promocja w zakresie ochrony zabytków 10.4. Działania zmierzające do poprawy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego 11. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 12. Monitoring działania gminnego programu opieki nad zabytkami 13. Niektóre zewnętrzne źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego – 4 – Poz. 2928 Wstęp Podstawowym założeniem Programu opieki nad zabytkami dla gminy Mogilno na lata 2014-2017 jest ukierunkowanie działań lokalnego samorządu na poprawę stanu zachowania i utrzymania środowiska kulturowego. W ostatnich latach, dla realizacji tego założenia, coraz większy nacisk kładzie się na aktywizację lokalnych środowisk samorządowych. W ramach budowy nowoczesnego oblicza społeczeństwa, dostrzega się potrzebę pogłębiania świadomości społeczeństwa w oparciu o fundamenty miejscowych tradycji kulturowych. Lokalna tradycja jest szczególnie cennym dziedzictwem kulturowym, składa się ze splotu wydarzeń (kontekst dziejowy, historie poszczególnych ludzi, grup społecznych), zachowanych pamiątek (zabytki architektury i budownictwa, zabytki ruchome, zabytki archeologiczne). Miejscowa historia zaś, najczęściej dotycząca poszczególnych rodzin czy niewielkich grup społecznych, przenosi się na dzieje regionu. Opieka nad dziedzictwem kulturowym powinna zatem leżeć u podstaw budowania nowoczesnego społeczeństwa, świadomego swojej przeszłości, która w oczywisty sposób pomaga definiować tożsamość kulturową jako wartościowy składnik struktury współczesnej cywilizacji. 1. Położenie i krótka charakterystyka gminy Gmina miejsko-wiejska Mogilno położona jest w południowo-zachodniej części województwa kujawsko- pomorskiego, w powiecie mogileńskim, na pograniczu Wielkopolski i Kujaw. Siedzibą władz samorządowych jest miasto Mogilno, będące centralnym ośrodkiem życia społecznego i gospodarczego nie tylko gminy, ale także powiatu, oddalone 80 km od Poznania i 60 km od Bydgoszczy. Powierzchnia gminy zajmuje obszar 256,20 km2, w tym 8,5 km² powierzchni zajmuje miasto Mogilno. Omawiane tereny stanowią ok. 38% powierzchni powiatu. Użytki rolne zajmują 83% powierzchni gminy - stąd jej funkcją wiodącą jest rolnictwo, użytki leśne ok. 5%, w tym obszar leśny w południowo-wschodniej części gminy należący do Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasów Miradzkich, wody powierzchniowe - 4,1%, a tereny zurbanizowane i zabudowane – 4,7% ogółu powierzchni gminy. Według danych GUS z grudnia 2012 r. gminę zamieszkuje 25.038 osób. Gęstość zaludnienia wynosi 98 M/km². Strukturę osadniczą tworzą miasto i 30 wsi sołeckich: Chabsko, Czarnotul, Dąbrówka, Dzierzążno, Gębice, Goryszewo, Gozdanin, Huta Palędzka, Józefowo, Kamionek, Kunowo, Kwieciszewo, Marcinkowo, Niestronno, Olsza, Padniewko, Padniewo, Palędzie Dolne, Procyń, Ratowo, Strzelce, Świerkówiec, Wasielewko, Wiecanowo, Wieniec, Wszedzień, Wylatowo, Wyrobki, Zbytowo, Żabno, obejmujących 83 miejscowości. Gmina Mogilno sąsiaduje: - od południa z gminami: Trzemeszno w powiecie gnieźnieńskim i Orchowo w powiecie słupeckim województwa wielkopolskiego, - od wschodu z gminą Strzelno w powiecie mogileńskim, - od północy z gminami: Janikowo w powiecie inowrocławskim i gminą Dąbrowa w powiecie mogileńskim, - od zachodu z gminami: Rogowo i Gąsawa leżącymi w powiecie żnińskim. Jednostki osadnicze łączy sieć dróg gminnych dł. ok. 170 km i 36 odcinków dróg powiatowych o łącznej długości 164,6 km, również drogi wojewódzkie: nr 254 relacji Brzoza-Wylatowo, nr 255 Pakość-Strzelno i nr 262 Kwieciszewo-Orchowo. Przez tereny gminy przebiega droga krajowa nr 15 Gniezno-Olsztyn, a także dwutorowa linia kolejowa nr 353 relacji Poznań-Inowrocław-Toruń-Olsztyn-Skandawa oraz nieczynne jednotorowe linie: nr 231 Inowrocław-Rąbinek-Kruszwica-Strzelno-Mogilno i nr 239 Mogilno-Orchowo. Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski Jerzego Kondrackiego, gmina Mogilno leży w podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, na obszarze makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego, w obrębie mezoregionu Pojezierza Gnieźnieńskiego. Ukształtowanie powierzchni gminy jest wynikiem działalności zlodowacenia wiślańskiego, z tzw. fazą poznańską, z urozmaiconą rzeźbą terenu, z pasmami wzgórz morenowych i polodowcowym skupiskiem jezior rynnowych. Wody powierzchniowe w gminie stanowią rzeki: Panna oraz Mała Noteć, a także jeziora: Wiecanowskie, Mogileńskie, Palędzie, Wienieckie, Chwałowskie oraz część jeziora Szydłowskiego i Zbiornika Pakoskiego Południowego. Niemal cały obszar gminy leży w zlewni Noteci. Na terenie gminy Mogilno występują udokumentowane złoża surowców naturalnych - soli kamiennej i kruszywa naturalnego, wydobywane na skalę przemysłową. Eksploatacja złóż soli kamiennej, wykorzystywanej na potrzeby przemysłu chemicznego, odbywa się w kopalni „Mogilno”, zlokalizowanej w Przyjmie. Natomiast kruszywa eksploatowane są w rejonie Czagańca, Dębna, Przyjmy, Mielenka, Strzelec i Kwieciszewa. Ponadto w rejonie Józefowa występują złoża surowców ilastych. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Gminy sięgają epok prehistorycznych - paleolitu. Na przełomie VIII/IX wieku naszej ery powstała na cyplu wysuniętym w jezioro Mogileńskie osada, stanowiąca pierwociny Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego – 5 – Poz. 2928 obecnego miasta Mogilno. W X wieku osada stała się grodem książęcym. Rozwój osady związany był z jej korzystnym położeniem na ówczesnym szlaku handlowym tzw. bursztynowym. W XI w. Kazimierz Odnowiciel sprowadza tutaj zakon benedyktynów, którzy z nadania zostają właścicielami okolicznych dóbr ziemskich. Wtedy też powstał zespół klasztorny, zajmujący północną część grodu, w obrębie wałów. W źródłach pisanych nazwa Mogilno pojawia się w roku 1175. Natomiast lokację na prawie magdeburskim osada klasztorna uzyskała w 1398 r., przywilejem króla Władysława Jagiełły potwierdzanym przez króla Zygmunta Starego w 1548 roku oraz króla Jana Kazimierza w 1666 r. Również w XIV w., ale wcześniej, bo w 1342 r., prawa