Maatschappelijk draagvlak: tot op zekere hoogte? Wieringerrandmeer Blauwestad De berg Een kwalitatief onderzoek naar het beïnvloeden van maatschappelijk draagvlak in megaprojecten Willem Smink Februari 2013 Maatschappelijk draagvlak: tot op zekere hoogte? Een kwalitatief onderzoek naar het beïnvloeden van maatschappelijk draagvlak in megaprojecten Utrecht, 1 februari 2013 Masterthesis Universiteit Utrecht Faculteit Geowetenschappen Masteropleiding Planologie Auteur: W.R. Smink Studentnummer: F090952 / 3040542 E-mail: [email protected] Begeleider: Dhr. prof. dr. T.J.M. Spit Inhoudsopgave Voorwoord .........................................................................................................................................3 Proloog ...............................................................................................................................................4 Samenvatting ......................................................................................................................................5 1. Inleiding......................................................................................................................................7 1.1 Maatschappelijk draagvlak bij megaprojecten .....................................................................7 1.2 Relevantie ...........................................................................................................................7 1.3 Doelstelling en onderzoeksvraag ....................................................................................... 10 1.4 Kernbegrippen en deelvragen ............................................................................................ 11 1.5 Leeswijzer.......................................................................................................................... 19 2. De berg ..................................................................................................................................... 21 2.1 Ontstaan van de berg ........................................................................................................ 21 2.2 Welke problemen spelen er? ............................................................................................. 22 2.3 Typen megaprojecten ........................................................................................................ 23 2.4 De berg is een ‘ontwikkelingsproject’................................................................................. 24 2.5 Deelconclusie .................................................................................................................... 24 3. Literatuurstudie ........................................................................................................................ 25 3.1 Maatschappelijke actoren in ruimtelijke besluitvormingsprocessen ................................... 25 3.2 Maatschappelijke actoren en beïnvloeding ........................................................................ 27 3.3 Kwaliteiten en valkuilen ..................................................................................................... 30 3.4 Het informele besluitvormingsproces ................................................................................ 35 3.5 Deelconclusie .................................................................................................................... 36 4. Onderzoeksmethodiek ............................................................................................................. 37 4.1 Conceptueel model ........................................................................................................... 37 4.2 De casestudie .................................................................................................................... 39 4.3 De criteria van het onderzoeksontwerp ............................................................................. 39 4.4 Selectie van cases .............................................................................................................. 40 4.5 Reconstructie besluitvormingsproces ................................................................................ 44 4.6 Interviews en selectie respondenten ................................................................................. 45 4.7 Deelconclusie .................................................................................................................... 46 5. Het Wieringerrandmeer ........................................................................................................... 47 5.1 Opnieuw een eiland? ......................................................................................................... 47 5.2 Actorenanalyse .................................................................................................................. 48 5.3 Procesbeschrijving ............................................................................................................. 52 5.4 Gevolgen ........................................................................................................................... 57 5.5 Bevindingen....................................................................................................................... 59 6. De Blauwestad.......................................................................................................................... 61 6.1 Een grote transformatie..................................................................................................... 61 6.2 Actorenanalyse .................................................................................................................. 62 6.3 Procesbeschrijving ............................................................................................................. 66 6.4 Gevolgen ........................................................................................................................... 70 6.5 Bevindingen....................................................................................................................... 72 7. Factoren die het maatschappelijk draagvlak beïnvloeden ........................................................ 75 7.1 Doorlooptijd ...................................................................................................................... 75 7.2 Participatie van bewoners ................................................................................................. 76 7.3 Economische effecten ....................................................................................................... 77 7.4 Aantal partijen ................................................................................................................... 77 7.5 Continuïteit in de projectorganisatie .................................................................................. 78 7.6 Houding van de projectorganisatie .................................................................................... 78 7.7 Houding van de omgeving ................................................................................................. 79 7.8 Factoren tegenover literatuur ............................................................................................ 79 7.9 Deelconclusie .................................................................................................................... 81 8. Een strategie voor de berg ........................................................................................................ 83 8.1 Van de casestudies naar de berg ........................................................................................ 83 8.2 Een strategie voor de berg ................................................................................................. 85 8.3 Deelconclusie .................................................................................................................... 87 9. Conclusie .................................................................................................................................. 89 9.1 Deelvragen ........................................................................................................................ 89 9.2 Onderzoeksvraag ............................................................................................................... 92 9.3 Tot slot .............................................................................................................................. 94 Epiloog ............................................................................................................................................. 97 Bijlagen ............................................................................................................................................ 98 Bijlage 1 Literatuur ................................................................................................................... 99 Bijlage 2 Een quickscan van de fysieke impact van de berg ..................................................... 104 Bijlage 3 Het formele besluitvormingsproces ......................................................................... 128 Bijlage 4 Topiclijst en interviewhandleiding ............................................................................ 129 Bijlage 5 Interviewverslagen .................................................................................................. 133 Bijlage 6 Opnamen interviews ...............................................................................................