EKONOMSKO‐SOCIJALNA ANALIZA MORA I OBALE REPUBLIKE HRVATSKE NACRT IZVJEŠĆA Ekonomski Institut Zagreb i Ekonomski fakultet u Splitu Kolovoz 2014. Ovaj dokument pripremljen je u okviru projekta "MedPartnership", kojega financira Svjetski fond za okoliš (GEF), provodi Program Ujedinjenih naroda za okoliš (UNEP) i Svjetska banka, te institucije partneri, među kojima je i PAP/RAC iz Splita, nositelj ove aktivnosti. U ovoj publikaciji iznesena su mišljenja autora, koja nužno ne predstavljaju službeno stajalište PAP/RAC‐a, MZOIP‐a, Ekonomskog instituta Zagreb i Ekonomskog fakulteta u Splitu. Uredništvo: . Nevia Kružić . mr. sc. Daria Povh Škugor Autori: . prof. dr. sc. Maja Fredotović . doc. dr. sc. Silvia Golem . dr. sc. Željka Kordej De Villa . dr. sc. Slađana Pavlinović . dr. sc. Ivana Rašić Bakarić . dr. sc. Sunčana Slijepčević . prof. dr. sc. Nenad Starc Recezent: prof. dr. sc. Anil Markandya Kartograf: mr. sc. Martina Baučić Prijevod: . Jelena Domitrek . Lena Metikoš Grafičko oblikovanje: mr. sc. Slobodan Pavasović Izradu dokumenta omogućile su brojne institucije i organizacije Republike Hrvatske, dostavom podataka, prisustvovanjem sastancima i radionicama i davanjem komentara i mišljenja na studiju. Uz zahvalu na suradnji, navodimo ih abecednim redom: . Agencija za zaštitu okoliša . Državni zavod za statistiku . Državni zavod za zaštitu prirode . FINA . Fond za zaštitu okoliša i energetsku učinkovitost . Hrvatske vode . Institut za oceanografiju i ribarstvo . Institut za turizam . Ministarstvo financija . Ministarstvo gospodarstva . Ministarstvo graditeljstva i prostornog uređenja . Ministarstvo poljoprivrede – Uprava ribarstva . Ministarstvo turizma . Udruga "Sunce" . Županijski upravni odjeli za okoliš: Istarska, Ličko‐senjska, Primorsko‐goranska, Splitsko‐dalmatinska, Šibensko‐kninska i Zadarska županija Sadržaj Popis slika ................................................................................................................................................ II Popis karata ............................................................................................................................................. II Popis tablica ........................................................................................................................................... III Uvod .................................................................................................................................................... 5 1. Hrvatska obala ................................................................................................................................ 7 1.1 Jadranska Hrvatska .......................................................................................................................... 7 1.2 Obalno područje ............................................................................................................................ 10 1.2.1 Stanovništvo i urbanizacija .................................................................................................. 13 1.2.2 Zaštićena područja .............................................................................................................. 18 1.2.3 Prometna infrastruktura ..................................................................................................... 20 1.2.4 Gospodarski pregled po županijama ................................................................................... 27 1.2.5 Sektori gospodarstva obalnog područja ............................................................................. 33 2. Županije i gradovi/općine u obalnom području ............................................................................. 62 2.1 Indeks razvijenosti ......................................................................................................................... 62 2.2 Fiskalni kapacitet ........................................................................................................................... 64 2.3 Ulaganja u zaštitu okoliša i izdaci za okoliš.................................................................................... 67 3. DPSI(R) – uzroci, pritisci, stanje, utjecaj, reakcija .......................................................................... 71 4. Rast i planiranje ............................................................................................................................ 79 4.1 Prognoze ekonomskog rasta ........................................................................................................ 79 4.2 Planiranje korištenja zemljišta ....................................................................................................... 81 5. Troškovi propadanja okoliša – ka procjeni ..................................................................................... 84 5.1 Ekosustavni pristup ....................................................................................................................... 84 5.2 Tematski pristup ............................................................................................................................ 86 5.3 Troškovni pristup ........................................................................................................................... 87 5.4 Hrvatski slučaj – trošak propadanja morskog i obalnog okoliša ................................................... 88 5.4.1 Troškovni pristup ................................................................................................................. 88 5.4.2 Prema tematskom pristupu ................................................................................................. 90 6. Preporuke ..................................................................................................................................... 92 6.1 Baza podataka ............................................................................................................................... 92 6.2 Dobro stanje okoliša i deskriptori za obalno područje .................................................................. 93 6.3 Praćenje ......................................................................................................................................... 95 6.4 Dobro stanje upravljanja ............................................................................................................... 95 6.5 Moguća metodološka poboljšanja – prema formuliranju mjera i njihova utjecaja ..................... 95 Prilozi ................................................................................................................................................. 97 I Popis slika Slika 1: Udio djelatnosti u bruto dodanoj vrijednosti u Jadranskoj i Kontinentalnoj Hrvatskoj u 2008. i 2010. godini ..... 8 Slika 2: Cestovna mreža u obalnom području po županijama i vrsti cesta u 2012. godini ......................................... 21 Slika 3: Gustoća cestovne mreže (m/km2) u obalnom području po županijama u 2012. godini ................................ 21 Slika 4: Segmentacija plovila za obavljanje gospodarskog ribolova na moru prema starosti, 2011. .......................... 40 Slika 5: Smještajni kapaciteti i njihova uporaba u obalnom području u 2012. ........................................................... 55 Slika 6: Ulaganja i tekući izdaci za okoliš, prema područjima zaštite okoliša, po županijama za 2008. godinu (u %) 68 Slika 7: Ulaganja i tekući izdaci za okoliš, prema područjima zaštite okoliša, po županijama za 2009. godinu (u %) 68 Slika 8: Ulaganja i tekući izdaci za okoliš, prema područjima zaštite okoliša, po županijama za 2010. godinu (u %) 68 Slika 9: Ulaganja i tekući izdaci za okoliš, prema područjima zaštite okoliša, po županijama za 2011. godinu (u %) 69 Slika 10: Unaprjeđenje okoliša u okviru različitih razvojnih/okolišnih politika ........................................................... 86 Popis karata Karta 1: Kontinentalna i jadranska regija Hrvatske ....................................................................................................... 7 Karta 2: Kretanje stanovništva u postotku u Jadranskoj Hrvatskoj u razdoblju 1991.–2011...................................... 10 Karta 3: Obalno područje ............................................................................................................................................ 11 Karta 4: Područja primjene morske i obalne strategije .............................................................................................. 12 Karta 5: Gustoća naseljenosti u obalnom području 2011. godine prema gradovima/općinama (st/km2) ................. 14 Karta 6: Prostorna raspodjela ispusta otpadnih voda – točkasti izvori onečišćenja (2009.) ...................................... 16 Karta 7: Lokacije službenih odlagališta prema statusu sanacije i djelovanju, 2012. ................................................... 17 Karta 8: Moguća klizišta u Republici Hrvatskoj ........................................................................................................... 18 Karta 9: Zaštićena područja u Republici Hrvatskoj ..................................................................................................... 19 Karta 10: Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo – prihodi/zaposlenost u 2011. .......................................................... 36 Karta 11: Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo – plaće/zaposlenost u 2011. ............................................................. 36 Karta 12: Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo – okolišni